Alle de werken. Deel 2
(1862)–Jacob Cats–
Auteursrechtvrij
[pagina 140]
| |
Spoock-liefde, besloten met het houwelick van Cyrus en Aspasia.Die meynt, dat God, terwijl hy boven is geseten,
Niet kan den rechten gront van 's werelts saken weten;
Maer hout, dat ons bedrijf en gansch het aertsche dal
Maer slechts daer henen sweest, als op een los geval,
Koomt hier een weynigh by; ick wil u heden toonen
Een krans van groen gewas, verkeert in goude kroonen,
Een Harders boeren tuygh verandert in een staf,
Die aen een slechte maeght geheele rijcken gaf.
Hoe kan een harders kint, geboren aen der heyden,
Die niet en heeft geleert als hare schapen weyden,
Oyt klimmen op den top van eenigh prachtigh Hof,
Ten zy door hoogh beleyt getogen uyt het stof?
Daer is hier boven ons, daer is een hooger wesen,
Wiens onbegrepen aert noyt mensch en heeft gelesen,
Noyt breyn en heeft gevat; daer is een wonder geest,
Oneyndigh, machtigh, reyn, en waert te zijn gevreest;
Die stuert dit wonder Al, na dat hy wil gebieden,
En schrijft de menschen voor al wat'er sal geschieden;
Die treckt een rijs om hoogh, en velt een ceder-boom,
Die maeckt van zant een beeck, en dempt een hollen stroom;
Die set de Prinssen af, en doet de werelt drillen,
En gaet dan wederom de groote winden stillen,
Die recht dan weder op, dat plat ter aerden lagh,
Soo dat men aen het werck sijn krachten kennen magh.
't Is God, 't is God alleen die geeft de groote Rijcken,
Die breeckt wat machtigh is, en doet den hooghmoet wijcken.
Daer is geen vaster peyl, daer in men God bekent,
Als dat een lage ziel tot hoogen staet belent.
Een maeght, een harders kint in Griecken-lant geboren,
Is hier tot ons bewijs op heden uyt-gekoren.
Ontrent een schralen bergh daer weinigh menschen gaen,
Vint iemant al te-mets een aerdigh bloempjen staen.
Veel harders uyt het wout, veel uyt de naeste vlecken,
Die poogen hare gunst tot hen te mogen trecken;
Maer wat'er iemant doet, 't en moeyt de vrijster niet,
Vermits sy soete min en echte banden vliet.
En schoon of Hylas koomt ontrent haer deure spelen,
Of Thyrsis in der nacht een deuntjen plagh te quelen,
Sy wil geen boeren praet, geen soet en aerdigh liet,
Sy wil geen harders sangh of nieu gesneden riet.
Maer Damon niet-te-min, die wou haer gunst verwerven,
En sou, gelijck het scheen, in druck en liefde sterven;
Hy doet dan op een nieu al wat een harder kan,
Op dat hy metter tijt eens rechten troost gewan.
Hy weckt de sinnen op, en stelt hem om te dencken
Waer meê hy, na den eysch, de vrijster sal beschencken;
Al wat de Lente-tijt, al wat de Somer draeght,
Al wat de Winter brenght, dat geeft hy aen de maeght.
Hy gaet tot haer vermaeck, ontrent de Mey, verkiesen
Een koytjen voor een musch, gebreyt van groene biesen;
Hy let waer dat een vinck of waet een pitter broet,
En noemt een vogel-nest een pant van sijn gemoet.
Soo haest de gulde Son is hooger op-geresen,
En dat'er jeughdigh fruyt van boomen is te lesen,
Of dat'er oyt een roos is vroeger alsse plagh,
De vryer is'er by, soo vaerdigh als hy magh.
| |
[pagina 141]
| |
En als ontrent den herfst de vroege druyven rijpen,
Hy weet van stonden aen een trosjen uyt te grijpen,
Te brengen uyt het Hof, eer dat'er eenigh man
Een vrucht van desen aert om gelt verkrijgen kan.
En schoon den winter raest, hy laet hem niet verdrieten
Een vogel op het ijs of in de snee te schieten.
In 't kort: is 't kout of heet, de velden dor of groen,
Hy vint gedurigh iet om haer vermaeck te doen.
Noch baet'et niet een sier. Het slot van hare sinnen
En is niet door gevley of geven in te winnen.
Wat haer de vryer seyt, of wat'er oyt geschiet,
Sy blijft gelijckse was, en Damon vordert niet.
Hy vraeght haer wat'er schort, en wat haer magh beletten
Dat sy geen gunstigh hert op hem begeert te setten?
Hy vraeght'et menighmael, hy vraeght'et alle daegh;
Maer wat hy pogen magh, geen antwoort op de vraegh.
‘De reden (seyt de maeght) en kan ick niet versinnen,
Ick kan u lijcke-wel, ô harder, niet beminnen.
Ick weet, ghy hebt verstant soo wel als iemant doet,
En vind' n heus in tael, en in geselschap soet.
Ghy hebt beleefder aert als onse rouwe gasten,
En weet gelijck het dient een vrijster aen te tasten;
Maer echter, lieve maet, en des al niet-te-min,
Voor u en is geen plaets in mijn verdraeyde sin.’
Wat sal de minnaer doen? Hy gaet gedurigh klagen,
Hy gaet, 'k en weet niet wat, by alle menschen vragen.
Hy luystert, hy verneemt wat hem in dit geval
Ten lesten rechten troost of uyt-komst geven sal.
Hy seyt in sijn gemoet: Ick hebbe lange dagen
By-naest den Hemel selfs de vrijster op-gedragen:
Want al dat uyt de lucht, of son, of mane quam,
Was 't dat ick my tot hulp en haer ten dienste nam.
Wat heeft'et my gebaet? Sy heeft'et al geweygert,
En is tot selder aert gedurigh op-gesteygert,
En schoon sy, hart geparst, by-wijlen iet ontsing,
Het was haer enckel spel en als een nietigh dingh.
Wel, om eens uyt de klem van dit verdriet te komen,
Soo dient'er ander raet ter hant te zijn genomen.
Kan ick door heus gelaet niet winnen hare gunst,
Ick ga tot hels gespoock, of tot de swarte kunst.
Ick laet den Hemel daer, en wil gaen neder klimmen
Tot aen den swarten kolck en onderaertsche schimmen,
Tot aen de nickers selfs. - Siet, wat het grilligh bloet,
En wat, uyt heete drift, een vryer niet en doet!
Daer is een Eunjer-wijf in dit gewest te vinden,
Die gaf, gelijck het scheen, geboden aen de winden,
En regels aen de lucht en aen de klare maen,
En dede met een woort de sterren onder-gaen;
Sy joegh, wanneerse wou, de visschen uyt de stroomen,
Het koren van het velt, de fruyten van de boomen;
Sy maeckte groote storm en onweêr in de zee,
Soo dat'er niet een schip mocht duren op de reê;
Sy deed' het gansche wout en al de rotsen drillen,
Sy kon den rassen loop van snelle beken stillen;
Sy toomd' oock aen den leeu sijn ongetoomde muyl,
En riep de koude slangh uyt haren diepen kuyl;
Sy dede door het lant de geesten henen draven,
En dwongh, wanneerse wou, de dooden uyt de graven;
Sy joegh den donder uyt, en dreef een machtigh schip
Of in een grousaem diep, of op een hooge klip;
Sy wist oock boven dat verscheyde minne-streken,
En konde, daerse wou, een killigh hert ontsteken,
Ja, wist al wederom te koelen desen brant;
En 't wert alsoo gelooft door al het naeste lant.
De malle Jongelingh, bekoort met dese grillen,
Laet sijn gedachten gaen na dat de lieden willen.
Het dal hiet Gogh Magogh, daerin het selsaem wijf
Had over langen tijt genomen haer verblijf.
Maer Damon, onbewust waer dat'et is gelegen,
Gingh dolen in het wout en wonder vreemde wegen,
Tot hem een koolman bracht ontrent het duyster hol,
Daer in Lodippe sat gedoken als een mol.
Hy sagh het Lantschap aen: het scheen gelijck te treuren,
Want daer is niet een mensch ontrent haer swarte deuren;
Daer is, gelijck het schijnt, een wooningh voor de doot,
Geen hoenders op de werf, geen enden in de sloot.
Daer kan geen jonge maeght een aerdigh kransje weven,
Om tot een minne-pant haer vrient te mogen geven;
Daer is geen blom-gewas, geen groen of aerdigh kruyt,
Daer is geen frissche roos, die aen der heyden spruyt;
Daer kan geen dorstigh mensch een peer of appel krijgen,
Schoon hem de moede borst en al de leden hijgen;
Daer is geen boom ontrent, daer is geen edel fruyt,
Daer is geen nachtegael die in de boomen fluyt.
Men hoort'er niet een mees of ander vogel singen,
Men siet'er niet een ree ontrent de klippen springen;
De raef, een leelick dier, sit daer alleen en krast,
Ter plaetsen daer het mosch op dorre rotsen wast.
Men siet den vleder-muys en wonder vreemde dieren,
Ontrent haer dorren bergh en om haer gevel swieren,
Tot in haer kamer toe; en uyt een diepen kuyl
Daer hoort men even-staêgh de stemme van den uyl.
Haer ingangh is geront, niet met gehouwe steenen,
Maer door een vreemt verwelf van dorre mensche-beenen,
Geschakelt over een. Siet daer een vreemt gebou,
Waer van oock Roelant selfs een schrick ontfangen sou.
Hier sagh men vuyl gebroet van alderhande slangen
Of swieren door het huys, of aen de muren hangen.
Een dick-gebuyckte pad, en aller padden moêr,
Die kroop ontrent het wijf te midden op de vloer.
Hier zijn geraemten by van hondert doode beesten,
Van kinders nooyt gebaert, en lyven sonder geesten;
En, wat Lodippe raeckt, sy streelt een swarte kat,
Die met een vyerigh oogh ontrent haer tafel sat.
| |
[pagina 142]
| |
 Haer setel is een rif met vuylen slijm bedropen,
Daer op aen alle kant vernijnde slecken kropen.
In 't korte, waer men koomt, men siet'et vuyl gebroet,
Dat sy met groot vermaeck aen hare tafel voet.
Hier sat de nare kol te midden in gedoken,
Gansch besigh aen het vyer om haren pot te stoken,
Een pot, waer uyt een damp quam rijsen in de locht,
Die niemant als met schrick of sien, of riecken mocht.
Haer lijf is enckel vel, haer oogen diep gesoncken,
De lucht uyt haren neus en haren adem stoncken,
Een hair gelijck een peck, dat sweeft haer om den kop,
En waer een krinckel is, daer sat een adder op.
De vryer, op de zael van dit paleys gekomen,
Is van een diepen schrick geweldigh in-genomen,
Daer rees een killigh sweet hem uyt het gansche lijf,
Met dat sijn ooge viel ontrent het selsaem wijf.
Hy vont'er over-al meer dingen aen te mercken,
Maer sijn benaude ziel die schroomt'er op te wercken;
En mits hy stont en keeck, en niet een woort en sprack,
Soo was 't dat hem de kol voor eerst de stilte brack:
Sy gaf een hees geluyt, dat van geen menschen tongen
Oyt uyt en is gebracht, geen vogel heeft gesongen,
Geen hont en heeft gebast, geen leeu en heeft gebrult,
En dat noch even-wel geheele rotsen vult.
Een stem in haren galm gelijck de grove baren,
Wanneerse, met den storm geweldigh uyt-gevaren,
Den harden ouver slaen, of als een donder raest,
Wanneer hy uyt een wolck en vyer en water blaest.
Een stem by een gebracht uyt veelderhande stucken,
By niemant oyt verstaen, by niemant uyt te drucken:
Het lantschap staet en drilt by-naest een ure lanck,
En Echo, gansch verbaest, en maeckt geen wederklanck,
Maer gaf haer in het wout, om daer te mogen schuylen,
Terwijlen van 't gedreun de steyle klippen huylen.
Ten lesten sprack het Wijf wel met een heeschen mont,
Maer daer men even-wel den sin van grijpen kont:
‘Wat is u, jongh gesel, wat is van uwe saken?
Wat magh een herders kint hier onder komen maken?
Hebt ghy uw beurs gemist door dieft of ongeval,
En wilje zijn bewust wie dat uw dingen stal?
Of wilje schoon gewas in korten tijt bederven?
Of wilje dat de vrucht sal op den acker sterven?
Of wilje dat geen melck sal komen uyt den stal?
Of wilje dat geen room oyt suyvel worden sal?
Of wilje vorder gaen, en grooter wonders brouwen,
En spellen, naelden, hair, ja, bloet en messen spouwen?
Of wilje dat'er bloet sal rijsen uyt den gront,
Daer heden edel nat en suyver water stont?
Of wilje voor een wolf gaen huylen achter lande,
En brengen alle wilt en alle vee te schande?
Of wilj' uw vader selfs, met al uw naeste bloet,
Gaen senden naer het rijck daer yder blijven moet?
Of wilje bijster haest, en met geswinde pennen,
Tot op den uyter-kant van lucht en aerde rennen?
| |
[pagina 143]
| |
Of wilje nieuwe most doen halen uyt'et lant,
Al waer een heete son gelijck een oven brant?
Of wilje grooten storm doen rijsen op de baren,
Soo dat'er niet een schip is machtigh uyt te varen?
Of wilj' dat'er vyer sal zijgen uyt de lucht,
En dat een machtigh' heir sal tyen op de vlucht?
Of wilje tot uw reys bequaeme winden koopen,
Gebonden na de kunst in ses of seven knoopen?
Of wilj' een snelle berck, of ander machtigh schip,
Doen sincken in de zee, of jagen op een klip?
Of wilje nu terstont en hier ter plaetse weten,
Wat man of vrouwe doet die elders is geseten?
Of wilje met bescheyt hier in een spiegel sien,
Wie u te rechter tijt sal trouwe komen biên?
Of wilj' onsichtbaer gaen, om lust te mogen plegen,
Daer maeght of jonge vrou in 't duyster is gelegen?
Of wilje door de kunst onwinbaer zijn gemaeckt,
Soo datje noyt en bloet, schoon u een kogel raeckt?
Of wilje door de kunst een steege vrijster trecken,
En in een koel gemoet een heeten brant verwecken?
Kom, segh eens watje soeckt, en hoort dan mijnen raet,
Ghy sult in korten sien hoe ver de kunste gaet.’
De vryer staet en trilt, met grooten angst bevangen,
Hy sagh haer swarten kop, hy sagh de groene slangen
Haer woelen om den hals, hy sagh het vreemt gebroet,
Dat om de rotsen sweeft of in der aerden wroet.
Hy hoord' het grilligh wijf verscheyde dingen rallen,
Maer slechts het leste deel, dat had hem wel bevallen,
En 't gingh hem in de borst. Dies als Lodippe sweegh,
En dat hy metter tijt sijn adem weder kreegh,
Soo koomt hy door het hol wat nader in-getreden,
Hy neyght hem laegh genoegh, hy buight sijn gansche leden,
Hy voeght sich by de kol te midden op de zael,
En met een heusche mont begon hy dit verhael:
‘Princesse van der nacht en van de rappe schimmen,
Die uyt den swarten poel hier op der aerden klimmen,
Door wien het aertrijck loeyt, den afgront open breeckt,
Als ghy met hollen mont uw nare rijmen spreeckt;
Die met een mossel-schelp kont zeylen op de baren,
Daer noyt een deftigh schip is machtigh op te varen;
Die met een besem-stock kont rijden in de lucht,
Daer noyt een vogel quam met sijn geswinde vlucht;
Ick ben niet van het volck, dat sich met quade saken
Vermeynt òf hoogh beducht, òf wonder rijck te maken;
'k En wil niet sonder schip gaen zeylen over zee,
'k En wil geen spoker zijn ontrent het jonge vee,
'k En wil niet schootvry zijn, om wonder uit te rechten;
Ick ben van sachten aert, en soecke niet te vechten.
'k En wil de naeste stadt, en min het gansche lant,
Niet trecken in verschil of vinnigh onverstant.
'k En wil niet door vergif, en min door harde woorden,
Mijn vader hinder doen of naeste vrienden moorden.
'k En wil geen machtigh Vorst gaen brengen om het lijf;
Maer al mijn herten wensch, dat is een echte wijf:
Een vrijster mijns gelijck, geboren aen der heyden,
Die, even soo als ick, de schapen weet te leyden;
Buyght die maer door de kunst tot mijn genegen sin,
Dat sal my dienstigh zijn, en u een groot gewin.
Tot u koom ick om hulp, vermits uw swarte flessen
Gaen dieper in gespoock als alle toveressen.
Wat ick u bidden magh, laet my door uwe gunst
Eens sien, tot mijn gerief, de krachten van de kunst.
Ick ben een harders kint, en hebbe lange dagen
Aen eene, my bekent, getrouwe min gedragen;
Maer, wat ick oyt begon, 't en heeft my noyt gebaet,
Het schijnt dat haer gemoet mijn trouwe diensten haet.
Nu, sonder hare gunst en wil ick geensins leven,
Maer liever aen de doot my vaerdigh over-geven,
Oock nu te deser stont. Ghy, sooje wat vermeught,
Versacht den harden aert van hare steege jeught.
Indien uw diep vernuft eens kan te wege brengen,
Dat wy uyt rechte min ons vee te samen mengen,
Soo wacht uyt mijne hant voor u het beste lam,
Dat oyt in al het rijck op Princen tafel quam;
Soo wacht van mijner hant een kleet van wolle laken,
Soo schoon als oyt Princes haer leven dede maken;
Soo wacht noch tot besluyt een penninck boven dat,
Die ick van Corydon, en hy van Thyrsis hadt:
Een stuck, een deftigh stuck, dat al van oude dagen,
By seker machtigh Vorst in Persen is geslagen,
Niet van geringe stof, maer van gesuyvert gout,
Men schat het, naer ick hoor, wel duysent jaren out.’
Lodippe, dus gemaent, begint haer vreemde rancken,
En seyt: ‘Doet mijnen raet, ghy sulles u bedancken:
Maer eer op uw versoeck iet vruchtbaers kan geschiên,
Soo moet ick hier voor al dien ouden penninck sien;
Die sal een goet begin, die sal gelijck het leven,
Die sal het innigh mergh aen al den handel geven;
Het gout van duysent jaer, dat is van groote kracht;
Niet een van onse kunst die hier op niet en acht.’
De vryer stont en keeck, en hoorde met verlangen;
Hy dacht in sijn gemoet: De vrijster is gevangen,
En daerom, gansch vervult met hope van de bruyt,
Schut stracx daer voor het wijf sijn harders beursjen uyt;
Sy strijckt terstont het gelt, en stelt haer om te seggen,
Hoe dat het vorder werck is noodigh aen te leggen.
(Een wonder vreemt verhael). De slechte jongelingh
Siet sterlinghs op het wijf, en let op alle dingh.
‘In 't holste van de nacht, wanneer de lieden droomen,
Soo geeft u, seyt het wijf, ontrent de soute stroomen,
En keert uw leden om tot drie-mael achter een,
En, eerje vorder gaet, ontbloot uw lincker been.
Koomt dan in desen stant tot in de zee getreden,
En wast daer in de vloet tot drie-mael uwe leden,
| |
[pagina 144]
| |
En gaet dan weder op; maer eer ghy neder sit,
Goyt honigh in de zee, en seght ten lesten dit:
Dat ick my drie-mael was, dat is om u, vriendinne!
Wort soeter als ghy plaght, en gunt my weder-minne.
Terstont na dit gespreck soo neemt my dese salf,
Daer in versoden is een ongeboren kalf,
Drie slangen uyt den Nijl, en seven vale padden,
Die onder desen bergh haer woningh eertijts hadden;
Dan noch een mane-kint, dat noyt het licht en sagh,
Maer in de moeder sterf, en in het duyster lagh;
Hier boven noch het breyn van negen grauwe meeuwen,
Die op den middernacht hier aen den ouver schreeuwen,
Een once slecken-bloet, en van een swarte slangh,
In eenen pot gekookt wel seven uren langh;
Hier by soo dient het sogh van seven vledermuysen,
Eer datse na de maent met haren nest verhuysen;
Dopt hier in swarte wol, bestrijckt uw lincker voet,
En seght dan wederom, als ghy het drie-mael doet:
Dat ick my drie-mael salf, dat is om u, vriendinne!
Wort sachter als ghy waert, en jont my soete minne.
Als dit is uyt-gewrocht, soo keert u na de strant,
En geeft u tot een bergh, daer boomen zijn geplant;
Gaet, pluckt daer myrte-loof, en vlecht drie groene kroonen,
Die aen een harders kint met eere zijn te toonen;
Geeft dan tot drie-mael toe aen yder eenen kus,
En goytse van den bergh, en seght dan weder dus:
Dat ick my drie-mael kroon, dat is om u, vriendinne!
Wort groender als ghy plaght, en wast in soete minne.
De nachtdienst is gedaen. Verlaet het eensaem wout,
En geeft u na de plaets, daer ghy uw woning hout.
Brenght daer in haest byeen een hoop verdroogde tacken,
En doetse van den haert en op den vyere smacken,
Neemt dan dit ravens-hert, en, na den derden swier,
Soo steeckt het in den pot, en set het op het vyer;
En als ghy desen uyl den kop hebt af-gewrongen,
Soo dopt dan in het bloet drie versche slange-tongen,
Drie schubben van een pad, met dit versworen been,
En menght dan aen den haert den hutspot onder een.
Steeckt voorts drie toortsen aen van maeghdenwas gegoten,
Maer treckt voor u een perck, en hout u daer besloten,
Set voor u kaersen uyt tot aen den uyter-kant;
En als het grilligh licht in volle stralen brant,
Gaet, loeyt dan overluyt met dese nare woorden,
Gaet, spout dan drie-mael Oost, en driemael in het Noorden,
En drie-mael in de lucht; ontsluyt dan uwen mont,
En brult ten lesten dus, soo luy ghy roepen kont:
Lucht-heerscher, Duistervorst, Wintmaker, Sinnespoker,
Hooghvlieger, Tuimelgeest, Vyerspouwer, Minnestoker,
Jeught-locker, Donder-vrient, Nacht-koningh, Wereltsschrick,
Kolrijder, Toovergod, Gif menger, Albeschick,
Tien-duysent konstenaer, die met de lichte winden,
Die in den blicxem selfs u weet te laten vinden,
Wiens onbepaelde macht meer trouwe knechten heeft,
Als hy die boven woont, en in der hoogte sweeft.
Koom, neemt dit offer aen, een offer mijner handen,
Daer in, tot uwer eer, gewiede dingen branden,
Al saken vol geheym, die niet een mensch en kent,
Als die tot uwen dienst voor desen is gewent.
Versacht een hart gemoet, dat niemant wil believen,
Dat niemant gunste doet, en niemant wil gerieven:
Geeft, dat een steege maeght, die alle man veracht,
Magh onder mijn gebiet ten lesten zijn gebracht,
Ten minsten, dat haer geest mijn liefde magh gehengen;
Soo wil ick even staêgh u nieuwen offer brengen,
Een offer t' uwer eer, een offer van gedanck,
En dat by jaren om, mijn leven-dagen lanck.
Soo haest ghy dit gedicht sult hebben uyt-gesproken,
Sult ghy de kamer sien vervult met swarte spoken,
Van nare borgery uyt 't onder-aertsche Rijck,
Die vis, noch vee, noch worm, noch vogel is gelijck.
Ghy sult gelijck een os het aertrijck hooren loeyen,
En sien gelijck als haft de lichte schimmen groeyen;
Ghy sult van alle kant vernemen groot getier,
En menigh vreemt gespoock, en menigh selsaem dier:
Eerst sal daer op de baen Pyragmon komen treden,
Met draken om den kop, en slangen om de leden,
Hem sal een stage vlam ontspringen uyt den mont,
Als of het eeuwigh vyer in hem versegelt stont;
Ghy sult dan Scylla sien, die sal bestaen te bassen,
Met honden drie mael vijf, haer uytet lijf gewassen,
Een wonder selsaem spoock, en wel de felste geest,
Die Minos weynigh acht, en Pluto niet en vreest;
Albador wapper-kaeck sal naer hem komen trappen,
En als een water-hont sijn ooren t' samen klappen,
Sal rasen om het perck, en maken vreemt gebaer,
Als of'er duysent man ontrent de kamer waer;
Flucx sulje Brontes sien, die, met sijn felle klaeuwen,
Sal dreygen als een beir, en als een katte maeuwen,
Sal vullen al het wout met wonder vreemt geschreeu,
Gelijck een felle wolf, of als een wreede leeu.
Waer toe het al geseyt? - daer sullen vreemde dingen
U komen om het oogh, en om de leden springen.
Maer ghy, hoe dat het ga, staet vast gelijck een man,
Daer is geen leelick spoock, dat u genaken kan.
Doch als de swarten hoop ten lesten sal verdwijnen,
Dan sal'er op de zael een schoone vrou verschijnen,
En nevens haer een kint. Het wijf sal Venus zijn,
De jongen haren soon, de gront van uwe pijn.
Terstont sal achter haer een harderinne komen,
Die binnen uw gemoet haer woningh heeft genomen;
Maer sy en is'et niet, 't is maer een ydel beelt,
Dat in de schrale lucht en om uw sinnen speelt.
Dus, schoon het u belacht, en wilt haer niet genaken,
En boven alle dingh en wilt'et nimmer raken:
| |
[pagina 145]
| |
Want biet ghy eens den mont, of wel uw rechterhant,
Ghy sult uw leden sien als in een vollen brant:
Uw breyn sal grilligh zijn, uw sinnen sullen dolen,
Uw wangen afgerecht gelijck als swarte kolen,
Uw lippen soo gestelt gelijck als enckel pick,
Uw geesten uyt het lijf getogen van den schrick.
De schim die u genaeckt, die koomt u maer betoonen,
Dat sy, die ghy bemint, uw liefde wil beloonen,
Dat sy nu sachter is, en voor u toe-bereyt,
Daerom ghy haer in ernst soo dickmael hebt gevleyt.
De vrijster sal voortaen van u niet willen vlieden,
Maer sal u menighmael haer soete lippen bieden,
Sal by u willen zijn oock in het dichte wout,
En wenschen even staegh met u te zijn getrout.
Ghy daerom, wat'er koomt, en wat'er magh gebeuren,
Al schijnt'et dat het huys en al de mueren scheuren,
En wijckt noyt uyt het perck daer in ghy zijt bewaert,
Hoe seer Pyragmon gloeyt, hoe fel oock Scylla baert.
Doch of geen spoock misschien sich u en quam vertoonen,
De Goden, lieve vrient, die willen u verschoonen,
Weest des niet ongerust, maer hout u wel gesint,
Ghy sult haest uwe sien, die ghy van herten mint.
Als nu de swarte pot heeft langen tijt gesoden,
En dat'et vreemt gespuys is uyt het huys gevloden,
Soo maeckt u tot den haert, en neemt het selsaem kruyt,
En perst'er met gewelt den lesten druppel uyt.
Bewaert het dierbaer nat, de keest van alle saken,
Dat kan een killigh hert tot u genegen maken;
En soo men dat gebruyckt gelijck ick seggen sal,
Het maeckt een jongh gesel de vrijster lief-getal.’
Hier sweegh de swarte kol. De vryer, als genesen,
Wert vrolick in den geest, en kreegh een ander wesen,
Hy vraeght haer ander-wers al wat'er is geseyt,
En heeft'et als een schat sich aen de borst geleyt.
Hy neemt de kruyden met in eenen tros gebonden,
En wat het selsaem wijf noch dienstigh had gevonden,
Hy stelt hem tot de reys, en seyt haer goeden dagh,
En spoet hem naer het dorp soo vaerdigh als hy magh.
Koom hier nu, soete jeught, en wilt'er over-mercken,
Wat Damon onderneemt om uyt te moeten wercken,
Alleen uyt dwase min. 't Is enckel hels bejagh,
Dat niemant sonder schrick òf sien, òf hooren magh.
Hy stelt noch efter vast, oock met een groot verlangen,
Het stuck gelijck het lagh ten eersten aen te vangen,
Hy vreest geen duyvels list, geen onder-aerts gevaer;
Siet hier een oude spreuck: Dien lieft, is niet te swaer.
Och, of ons hoogste drift, ons liefde mochte strecken,
Om goet te mogen doen, om deughden op te wecken!
O God, vergunt ons dat, en weest ghy 't eenigh wit,
Dat onse ziel begeert en onsen geest besit! -
Als hy nu met vermaeck door-wandelt harde wegen,
Sijns vaders ouden vrient, die komt den harder tegen;
Palaemon hiet de man, die, als hy Damon siet,
En wist niet wat'er schort, of wat'er is geschiet,
Hy wist niet wat den uyl of wat de vreemde kruyden,
Noch wat het ander tuygh wil seggen of beduyden;
‘Ey, segh eens, sprack de man, ô Damon, lieve vrient!
Waer toe u dit gewas en desen vogel dient.
Ick vind' het wonder vreemt, dat ghy soo viese dingen
Gaet soecken in het wout en t'huys bestaet te bringen.
Wat aenslagh hebje voor?’ De blijde jongelingh
Betrout den ouden man, en seyt hem alle dingh:
Hy gaet hem met gemack ten vollen openbaren,
Al wat hem van het wijf is heden weder-varen,
Hy opent wat'er schuylt, en al met blijden geest,
Hy stelt hem voor het oogh een volle bruylofs-feest.
Als dit Palaemon hoort, hy staet geheel verslagen,
Hy kan het slim bedrogh, de rancken niet verdragen:
‘Wel, seyt hy, harders-kint, wie gaf u desen raet,
Dat ghy door quaet beleyt tot goede dingen gaet!
Ghy zijt, na mijn begrijp, te bijster onbedreven,
Voor soo een vuylen bras uw penninck uyt te geven.
Indien ghy my gelooft, het is een quade slagh,
Die u te geener tijt ten goede dienen magh.
Geen nare spokery, of list van snoode vrouwen,
En leggen oyt een gront om wel te mogen trouwen;
Ghy doet in dit geval een wonder quaden gangh,
En 't sal u hinder doen uw leven-dagen langh.
Wat meynje, sal een uyl u aen de vrijster helpen?
Of sal een vuyle pier uw tochten konnen stelpen?
Ghy zijt, soo ghy het denckt, van uw verstant berooft:
Het is voorwaer een uyl, die dit bedrogh gelooft!
Laet vry uw selsaem moes en swarte kruyden koken,
Geen liefde wort verweckt door onder-aertsche spoken,
Door geesten uyt de lucht of ander vuyl gebroet:
Een maeght blijft datse was, wat oock een spoker doet.
Kont ghy door goet beleyt niet tot een vrijster komen,
Seght vry: een hooger macht die heeftse my genomen;
Al wat door nacht-gelol of vuyl bejagh geschiet,
Dat wil de goede God, dat wil den Hemel niet.’
Als dit de Jonghman hoort, hy weet niet wat te maken,
Hy sucht, hy swijght, hy dut, hy krijght beschaemde kaken,
Hy opent dit en gint; maer, des al niet-te-min,
Hy blijft gelijck hy was, en treckt hem weder in.
Na groot en langh verhael, en veelderhande woorden,
Die onsen Jongelingh tot aen de ziel bekoorden,
Soo neemt hy met verdriet ten lesten in beraet,
Wat in dit vreemt geval voor hem te plegen staet.
Maer t'wijl hy staet en dut, soo komt een harders jongen
Daer uyt het naeste dorp in haesten aen-gesprongen,
En met hy Damon sagh, soo bleef hy vaerdigh staen,
En heeft een kort gespreck op dese wijs gedaen:
‘Dat jongh, dat aerdigh dier, soo langh van u gepresen,
En sal voor desen tijt niet meer uw vrijster wesen,
| |
[pagina 146]
| |
O harder, mijn genan, ick weet een vreemt geval,
Dat u tot in het mergh de ziele quetsen sal:
Daer is een hoofs gesant hier uyt het hof gekomen,
Die heeft de jonge maeght in haesten wegh-genomen;
En schoon haer vader selfs dit wonderselsaem vant,
Hem is alleen geseyt: het koomt van hooger hant,
Menalcas, hebt gedult. - Wat sal de man beginnen?
Hy is geheel bedruckt tot in sijn diepste sinnen,
Hy bad in grooten ernst, hy smelt in groot verdriet,
Maer wat hy plegen mocht ten baet den harder niet.
Als 't op een scheiden ging, de man die scheen te sterven,
Hy viel haer om den hals en kust haer menigh-werven,
Sijn tranen rollen af tot in sijn grijsen baert;
Maer hy wert niet verschoont, en sy wert niet gespaert.
Te midden in het dorp daar stont een gulden wagen,
Daer in wert sy gebracht, en vaerdigh wegh-gedragen.
Menalcas sagh haer na, tot dat de koets verdween,
En gaf daerop den geest, gelijck het yder scheen.
Daer bleef hy sonder spraeck, en die den harder sagen
Zijn met den man bedroeft, en aen het hert geslagen;
Dies wert hy op-gebeurt, en in sijn huys gebracht,
Al waer hy, na men seyt, de doot alleen verwacht.’
Als Damon dit verstont, eylaes! sijn roode wangen
Zijn met een bleycke verw van stonden aen bevangen;
Het kruyt en wat hy droegh ontviel hem uyter hant,
En oock sijn tranen selfs die rollen in het zant:
‘Daer leyt de toover-kunst en al haer vreemde rancken,
Daer leyt het swart geheim en al de minne-drancken,
Daer leyt'et altemael, ick trap het met den voet,
Ick voele, na mijn dunckt, den doot in mijn gemoet.
O sterren, sonne, maen, o lucht en koele winden,
En wat in eenigh deel des hemels is te vinden
Ten goeden van den mensch, ach! stijft my dit gemoet,
Dat niet en kan bestaen in desen tegenspoet.
Mijn hert smelt in den druck, mijn geest die is besweken,
De kracht van mijne jeught die is alreê geweken.
O dat mijn bange ziel den lesten adem gaf,
En dat ick nu ter tijt mocht dalen in het graf!
Aspasia, de lust van mijn verdrietigh leven,
Aspasia, mijn troost, in dese borst geschreven,
Aspasia, de glans, Aspasia de vreught,
Aspasia, de kroon van al de frissche jeught,
Aspasia, de bloem van duysent Harderinnen,
Aspasia, den dauw van mijn verdorde sinnen,
Aspasia, mijn wensch en aller vrouwen eer,
Aspasia, mijn ziel, en is voortaen niet meer;
Is buyten ons bevangh, is voor de groote Jonckers,
Is voor het dertel Hof en voor de steedsche pronckers,
Is daer se blijven moet; wat sal ick nu bestaen?
Ick wou, indien ick mocht, tot in de helle gaen;
Ick wou, indien ick mocht, tot in den afgront dalen,
Mocht ick tot mijnen troost de vrijster weder halen;
Maer dat is sonder hoop, ick ben voor alle tijt
Mijn troost, mijn herten-wens, mijn lust en vreughde quijt!’
Hy is dan gansch ontset en wonder seer verbolgen,
Hy wil, hoe dat'et gae, hy sal de vrijster volgen;
Hy krijght terstont een paert uyt Alcons rijcken stal,
En geeft hem om te sien wat hier van worden sal.
| |
Cyrus en Aspasia.Een Vorst van grooten naem, en over-al gepresen,
Die was om desen tijt in Persen op-geresen,
Fris, wacker, onversaeght, van hoogh en edel bloet,
Maer des al niet-te-min noch hooger in gemoet.
Hy nam veel Rijcken in, en wan verscheyde slagen,
En wert schier van het luck als op den hals gedragen,
Hy voerd' een machtigh heir en menigh dapper helt,
Die voor hem buyten schrick het lijf te pande stelt.
In 't hof was doen 't gebruyck, dat, na verrichte saken,
De Prinssen ondereen hen gingen vrolick maken
Met konstigh snaren-spel, met edel druyven-nat,
Met jock en bly gesangh, en vrouwen boven dat.
Hier toe was doen ter tijt een hoop geslepe gasten,
Die met een stagen vlijt op desen handel pasten,
Die sochten door de stad, en door het gansche lant,
Waer dat men voor den Prins de schoonste maeghden vant.
Eens op een blyden dagh, een weynigh na den eten,
Als noch in hare vreught de Vorsten zijn geseten,
En t'wijl het hoofsche volck met open kele lacht,
Zijn daer op eene mael vier maeghden in-gebracht.
Vier maeghden wonderschoon en van een geestigh wesen,
En daerom in het hof van yder hoogh gepresen.
Hy die het stuck beleyt, die steltse voor den Vorst,
Met rein gewaet bekleet, maer naeckt ontrent de borst;
Dit heeft de jonge Prins ten vollen wel bevallen,
Hy voeght hem tot het spel, en geeft hem om te mallen,
Hy scherft, hy tacketeylt, hy slaet een kluchtjen uyt,
Hy doet, 'k en weet niet wat, dat niet te veel en sluyt.
Hy sagh hoe dat'er drie om desen handel loegen,
En nam het voor een peyl dat sy haer wilden voegen.
De vierde, soo het bleeck, en was soo niet gesint,
Vermits sy geenen lust in hoofsche grepen vint.
Daer is soo schoonen roos in geenen hof te lesen,
Gelijck een jonge maeght, die met een eerbaer wesen
Haer oogen neder-slaet, en met de lippen swijght,
Maer om haer soeten mont een aerdigh bloosjen krijght.
| |
[pagina 147]
| |
 De Prins quam hant-gespel aen haren boesem maken,
Maer sy toont strengh gesicht, en liet haer niet genaken:
Sy keert sijn handen af, met soo een fier gebaer,
Of sy een Prinssen kint, en hy een lecker waer.
Oock dat beviel den Vorst, en liet terstont bevragen
Wie dat de vrijster is, en wie haer naeste magen.
Hem wert daer op geseyt: Het is een harders kint,
Geringh in haer bedrijf, maer over-al bemint.
Sy is van hoogh gemoet, en wil geen vryers lijden,
En sy is over-al gelijck een ey te mijden;
Wie dat haer heeft geviert, of wie haer heeft versoght,
Die heeft gansch sonder vrucht sijn dagen omgebroght.
De Prins, na dit verhael, gaet op een nieu beginnen,
Sy weygert even hart, en krijght gestoorde sinnen;
En als de jonge maeght haer dus mishandelt vont,
Ontsluytse voor het lest aldus haer rooden mont:
‘Ick moet uyt alle kracht de Goden eeuwigh loven,
Dat ick ben ver geweest van alle Koninghs-hoven.
Hoe! is dit Wereltvorst, is dit een Keyser zijn,
Geheele dagen langh te sitten in den wijn,
Te nemen sijn vermaeck ontrent de lichte vrouwen,
En alle mal gelaet met vreughden aen te schouwen?
O, dat en is geen werck, dat uwen staet betaemt;
En seker, machtigh Prins, ick bender in beschaemt.
De plichten van het Rijck, dat zijn gestage sorgen,
Van dat de sonne daelt tot aen den rooden morgen.
De kroon behoeft den geest, behoeft het gansche lijf;
Gewis al wiese draeght en hoeft geen tijt-verdrijf.
Een Prins heeft ander werck; hy moet gestrenge wetten,
Hy moet voor al het Rijck de nutste regels setten,
Hy moet het weeligh volck, oock door sijn eygen daet,
En leyden tot de deught, èn houden in de maet,
Nadien de rauwe jeught door hem dient in-gebonden,
Op dat'er niet een maeght of vrou en zy geschonden,
En dat het slim bejagh, en drift tot vuyle lust,
Door hem dient af-gekeert en uyt te zijn geblust.
Ghy, die ons Koning hiet, en wilt geen vrijster schenden,
Die noyt een dertel wicht of hoofsche lincker kenden;
Doet eer dat u betaemt: bestiert het vaderlant,
En hout uw gulle jeught door reden in den bant;
Dat sal u, machtigh Vorst, een stil en vreedsaam leven,
Dat sal u door het Rijck ontsagh en eere geven.
Een die maer slechts het volck en niet sijn lust gebiet,
Verdient na rechten aert den naem van Koningh niet.’
Dit seyt de jonge maeght met soo een deftigh wesen,
Dat in des Koninghs hert een af-keer is geresen
Van alle vuyl bejagh. Hy laet het mallen staen,
En doet dien eygen stont sijn Raden henen gaen.
Hy gaet in sijn vertreck in stilheyt over-leggen
Al wat de jonge maeght hem aen bestont te seggen,
En als haer gansch gespreck by hem ontschakelt wert,
Het docht hem dat de gront quam uyt een edel hert,
Quam uyt een reyne ziel, en dat soo vrye sinnen
Zijn machtigh om een Prins te koonnen overwinnen.
| |
[pagina 148]
| |
Hier koomt haer soet gelaet, haer aerdigh wesen by,
En siet, daer is de Vorst in soete rasery.
Hem kan geen stille rust ontrent de leden komen,
Vermits sijn diepste mergh alreed' is ingenomen.
Wat dient'er meer geseyt? Hy stelt ten hoogsten vast,
Dat geen als dese maeght hem toe en dient gepast.
Maer Damon onderwijl is in de Stadt gekomen,
En heest na sijn belangh aen alle kant vernomen:
Maer wat de jonghman doet, of waer hy vragen kan,
Geen mensch doet hem bescheit, geen mensch en weet'er van.
Een boer, een harderskint, gekomen van de stellen,
In kleedingh wonder rou, en sonder met-gesellen,
Eenvoudigh uyter aert, en ront gelijck een kloên,
En weet niet hoe te gaen, of wat te sullen doen,
Hy suckelt in het hof en waer de menschen gingen,
En, naer sijn slecht begrijp, doorsnuffelt alle dingen;
Maer 't is van kleyn beleyt al wat de Jonghman doet.
Wie sneêgh is in het lant is hier een slechten bloet.
Hy siet een machtigh slot, hy siet vergulde zalen,
Hy siet den rijcken glans daer in sijn oogen dwalen,
Hy siet een schoon verwulf, en wit gelijck een krijt,
En al het groot gebou behangen met tapijt.
Hy siet'er ander volck als die de schapen weyden,
Hy siet een frissche jeught van jonge Prinssen leyden,
Hy siet dat al het werck hier vry wat anders gaet,
Als daer Alexis speelt ontrent sijn mede-maet.
Ten lesten raeckt de quant daer al de Vorsten saten,
En met het hof-gesin en by den Keyser aten;
Daer sagh hy 't edel nat in gulde vaten staen,
En dwalen over dis en dickwils omme gaen.
Ten lesten is de Vorst van tafel op-geresen,
En met een blijden geest, en met een vrolick wesen
Ter kamer uytgegaen. En onder dit geloop
Quam even met den drangh oock Damon in den hoop.
Hy vont een nieu vertreck, daer sagh hy schoone vrouwen
By menigh Edelman, by Prinssen onderhouwen.
Daer sagh hy dat de Vorst een jonge maeght verkoos,
Soo fris in haer gelaet gelijck een versche roos.
Daer sagh hy hoe de Prins haer door de kamer leyde,
Haer streelde metter hant, en met den monde vleyde;
Daer sagh hy hoe het volck hier op te samen liep,
En heyl en veel gelucx ontrent de Keyser riep.
Hy, wien al dit gewoel zijn wonder vreemde saken,
En efter niet en derft den grooten Vorst genaken,
Vervoeght hem by een Prins die wat ter zijden stont,
En stort hem in de borst sijns herten vollen gront:
‘Ey, macker wie ghy zijt, laet my een weynigh vragen,
'k En sagh noyt Prinssen hof van al mijn leven-dagen;
Ey, segh my doch een reys den gront van dit beslagh,
Op dat ick in het dorp iet nieus verhalen magh.
Wat is'et voor een man die alle menschen groeten,
En voor wien, als hy komt, oock Heeren buygen moeten?
En wie is doch de maeght, van alle man besien,
Aen wien men yder hoort geluck en hulde biên?
Ick ben een ront gesel, en bijster onbedreven,
Die niet als op het lant en ben gewent te leven,
Die noyt en heb gewoont als op een boeren-werf;
Neemt my ten besten af, dat ick u vragen derf.’
De Prins sagh Damon aen, en schoon hy kan bemercken
Dat hem de leden staen om in het velt te wercken,
Soo vont hy niet-te-min in sijn gedaente wat,
Daer in hy groot vermaeck en goet vernoegen hadt;
Hy seyt dan: ‘Goede vrient, de man by u gewesen,
Dat is de grootste Vorst die oyt de menschen presen,
Een harder van het volck, een Keyser in het Rijck,
En daer en is geen mensch op aerden sijns gelijck.
De Juffer, dien ghy siet hem metter hant geleyden,
Dat is een Harderin gekomen uyter heyden.
't En is naer mijn onthout, nu maer den vijfden dagh,
Dat ick haer sonder glans hier in de kamer sagh.
Nu streckt hy tot de maeght soo verre sijn behagen,
Dat hy ontrent haer is bynaest geheele dagen,
Dat hy, gelijck het schijnt, van haer niet duren kan,
En is haer even-selfs gelijck een echte man.’
Als Damon dit verstont, soo gaet hy vorder mercken,
En liet op dit gesicht de gansche sinnen wercken;
Eer hem dit was geseyt, soo was hy steke-blint,
Hy sagh niet dat hy kent, hy kent niet dat hy mint.
‘Siet, wat een selsaem dingh! wie sou'et konnen meenen,
Dat iemant soo ontlijckt door glans van rijcke steenen?’
Dit seyt de rouwe gast; en mits hy naerder trat,
Soo wort sijn bange ziel van droefheyt op-gevat.
Het schijnt dat hy versteent, als hy in dese bende
Sijn troost, sijn herten-lust, sijn harderinne kende,
Het schijnt dat hy beswijckt, als hy sijn beste pant
Sagh in soo grooten hof, en in soo vasten hant.
Hy berst ten lesten uyt, hy kan niet langer swijgen:
‘Die voor een Keyser is en magh geen harder krijgen;
Vaertwel, mijn tweede ziel!’ De Vorst vernam de stem,
En sijn beminde maeght aenhoortse nevens hem.
Daer stont de Jongelingh met grooten druck bevangen,
Daer stont hy slecht en sagh, met tranen op de wangen.
De Prins, die in het Hof dit niet en is gewent,
Vraeght aen de lieve maeght, of sy den Harder kent.
Sy, ront en sonder gal, verhaelt in korte reden,
Wie dat de Jonghman is, en wat hy heeft geleden,
En hier uyt weet de Vorst al wat den Harder schort,
En waerom dat hy sucht en droeve tranen stort.
Hy leyt sijn Harderin een weynigh uyt de lieden,
En laet den rouwen gast in sijn vertreck ontbieden;
Daer seyt hy: ‘Vrient, ick hoor ghy zijt van goeden aert,
Ick wou, soo 't u beviel, dat ghy mijn dienaer waert.
| |
[pagina 149]
| |
Ick sal u stage gunst en groote sucht betoonen,
En uwen trouwen dienst met, rijcke gaven loonen;
In plaets van desen pij en boeren hongerlijn,
Sal uw geheele kleet van gulde stoffe zijn.
De maeght, u wel bekent, die heeft u soo gepresen,
Dat ghy, na dat my dunckt, hier moet gevordert wesen;
Wel aen, verlaet den bouw, den vlegel, en de wan,
En wort ontrent een Prins een lustigh Edelman.
Ghy sult hier in het hof, oock sonder iet te zaeyen,
Ghy sult al rijcker oegst en beter vruchten maeyen,
Dan als ghy staet en spit, of op den velde ploeght,
Soo ghy naer ons gebruyck alleen de sinnen voeght.
Ghy slaept of in het stroo, of op gedroogde biesen,
Hier sulje swanen-dons tot uwen leger kiesen.
Ghy hebt een slecht vertreck van kley en stroo gebout;
Hier sal uw wooningh zijn geçiert met edel gout.
Uw muren zijn bedeckt met raegh en spinne-webben;
Hier sulje schoon tapijt in zael en kamers hebben.
Ghy drinckt maer schrale wey, en eet geringe kost,
Maer hier is vet gebraet, en niet als soete most.
Ghy kont in uw beroep alleen maer schapen weyden;
Hier konj' een machtigh heyr en groote benden leyden.
Ghy draeght een harders staf die uwe boeken dwinght;
Maer dit is ander tuygh, dat in de steden dringht.
Ghy voert uw kleyne biên ontrent de groene linden,
En soeckt in haren korf een Koningh uyt te vinden;
Maer lieve, segh een reys wat u de Koningh geeft,
Die in soo engen korf en van de groente leeft?
Hier konje grooten staet, hier goet en eer bekomen,
By ons wert menigh lant door wapens in-genomen.
Daer is geen heerschappy te rapen uyt het groen;
Maer ick of mijns gelijck, die kan u voordeel doen.
Hier leert men geestigh zijn, hier leert men deftigh spreken,
Hier leert men wijs beleyt en hondert gauwe streken;
Maer die staêgh met het vee gaet weyden in het gras,
Die blijft voor immermeer een klunten als hy was.
Ghy daerom, geestigh quant, laet egh en kouter varen,
En kiest een beter stant voor uwe frissche jaren:
Hebt ghy de vrijster niet tot wie ghy waert gesint,
Ghy sult van heden aen van Prinssen zijn bemint.’
Als Damon van de Vorst aldus was aen-gesproken,
De lust tot sijn beroep en is hem niet gebroken;
Want, als hy voor een wijl het stuck had overleyt,
Soo heeft hy voor den Prins ten lesten dit geseyt:
‘Indien ick bidden magh, ô Prinssen, hooge machten!
En wilt ons lagen stant niet al te seer verachten;
En prijst oock niet te veel de macht van uw gebiet:
Want, na mijn kleyn begrijp, 't en is soo lustigh niet.
Ick heb een ouden vrient, die, in sijn jonge dagen,
Plagh fruyten in de stadt en ander groen te dragen;
Die heeft oock in het hof een lange wijl verkeert,
En wat daer omme-gaet, dat heeft hy my geleert.
Hy was in sijnen tijt een wonder snegen jongen,
En liet het ooge gaen ontrent de vreemde sprongen,
Ontrent het los gewoel, dat om de Prinssen sweeft,
En leerde wat het hof voor quade nucken heeft.
Dit gingh de goede man my menighmael verhalen,
Als ick benevens hem gingh weyden in de dalen;
En staêgh was sijn besluyt, wanneer ick van hem schiet:
En woont niet in het hof, de deught en woont'er niet;
En dient geen machtigh Vorst, al mocht'et u gebeuren,
Al schijnt'et eerst vermaeck, ghy sult'et eens betreuren.
Nu weet ick dat de man my riet gelijck een vrient,
En houde dat het hof geen vry gemoet en dient.
'k En wil om overvloet geen smaet of banden lijden,
Een hert dat sich vernoeght, dat kan hem licht verblijden.
Heb ick tot mijn behoef een kleynen water-put,
Waer toe is my de vloet van gulle stroomen nut?
Al is het water groot, en dat de holle stroomen
Geen dam kan wederstaen, geen dijck en kan betoomen,
Wat voordeel doet het my? Al lijd' ick grooten dorst,
Een weynigh is genoegh aen mijn verhitte borst.
Ick acht'et meerder vreught te leven by de schapen,
En op een groene wey gerust te mogen slapen;
Ick acht 'et meerder lust te spelen op een riet,
Als wat een hovelingh ontrent een Vorst geniet.
Te woonen in het wout, het jonge vee te weyden,
De geyten aen den bergh, de schapen aen der heyden,
De bocken aen de klip, de koeyen in het gras, -
Van daer komt meerder vreught, als oyt in hoven was.
Ick ben een rustigh quant in vryheyt op-getogen,
Ick heb een ronden aert uyt's moeders borst gesogen;
My dunckt, dat al het volck hier leeft in slaverny:
Want daer een grooter woont en is geen minder vry.
Wat in het hof verkeert dat acht ick als gevangen,
Men siet de ketens selfs hun om de leden hangen;
't Is waer, de stof is schoon, soo datse wert benijt:
Maer efter is het volck haer soete vryheyt quijt.
Een slaef is aen het lijf, sy in den geest gebonden,
En dat wort over-al het meeste leet bevonden.
Het lijf is maer een schors; maer wat van binnen raeckt,
Dat is'et dat den mensch geweldigh bitter smaeckt.
Hier woont geen echte trou, maer wel een listigh streelen,
Een hoere met het wijf, die moeten t' samen deelen.
Het is'er al bedrogh, en niet als eygen baet,
't Is al vol linckerny al wat'er omme gaet.
Hier toe word ick genoot, om dit te komen leeren,
En 't is, gelijck men meynt, een lagen staet vereeren;
Maer ick en acht'et niet; wat vreught geeft doch het gout?
Ick vinde meerder lust ontrent een jeughdigh wout.
Hier sal ick blijder zijn, en vry al beter varen,
Als daer een stage wacht de kamers moet bewaren,
Als daer men proeven moet, of niet een boos fenijn
Is in het schoon geback, of in den soeten wijn.
| |
[pagina 150]
| |
Ey, segh my doch een reys, wat heb ick doch te passen
Op al het hoofs beslagh, en overtolligh brassen?
Wie heeft'er oyt veracht een ham of schapen-bout,
Gehangen in den roock, gewreven in het zout?
Wie slechts met honger eet, gelijck wy boeren plegen,
Al nut hy slechte kost, hy vint een vollen segen,
Hy vint dat hem bevalt, hy vint een soete smaeck;
In spijt van hoofsche pracht, wy leven in vermaeck.
Wie met den lijve werckt en hoeft geen grage sousen,
Wie staêgh in hosen gaet en hoest geen syde kousen,
Die met een grauwe py ten vollen is vernoeght,
En kent geen sachter kleet, of dat hem beter voeght.
Wat kan het rijck gewaet aen my of iemant geven,
Al waer het altemael van enckel gout geweven?
Een harders ruyme dracht die staet my beter aen,
Als in een hoofsche praem geperst te moeten gaen.
Een kleet van eygen wol of eygen vlas gesponnen,
En vrucht op eygen lant met eygen hant gewonnen,
En moes uyt eygen hof, en vleesch uyt eygen stal,
Dat is de soetste vrucht van gansch het aertsche dal.
Wel, laet dan dien het lust by groote Prinssen leven,
En aen het dertel hof de leden over-geven,
Ick prijse boven al het vry en lustigh velt,
Daer ons geen swarte nijt of sucht van eere quelt.
't Is seker, hooge staet en diergelijcke saken,
En konnen nimmermeer ons recht geluckigh maken;
Een stil en billick hert, dat hem na reden voeght,
Dat is het dat de mensch op aerden vergenoeght.
Ick weet, het is een kunst een Prins te konnen vleyen,
En als het dienstigh is sijn netten uyt te spreyen,
Ick weet het is geluck met Vorsten wel te staen;
Maer eer het iemant denckt, soo is de gunst gedaen.
't Is ijs van éénder nacht, hoe wel het schijnt te blincken,
Hoe vast dat iemant gaet hy kan noch efter sinken;
Een Prins heeft groote macht, maer vry geen minder gal,
Wie hem eens tegen krijght die treft een wissen val.
Wel aen, weest ghy een Vorst, en 't moet u wel bekomen,
Maer ick en heb noyt lust in hoofsche pracht genomen,
En soo en doe ick noch. Ick wil een harder zijn;
Want al wat eere geeft en is niet sonder pijn.’
Daer gaet den ronden gast, daer gaet den harder strijken,
En stelt een vryen hals voor groote Koninghrijcken;
Hy past niet op het hof en op het hoofs beslagh,
En wert eerst wel gesint als hy sijn hutte sagh:
‘Nu, Vorst, ick segh u danck, en wil u God bevelen,
Die laet' u vruchtbaer zaet en soete kinders teelen,
Ten dienste van het Rijck. En ghy, ô fiere maeght,
Die mits uw moedigh hert een Keyser hebt behaeght,
Dewijl ghy niet en zijt voor mijne koy geschapen,
Maer om hier in het hof ontrent een Vorst te slapen,
Ick wensch u veel gelucx: en, als het wesen moet,
Blijft eygen aen den Prins, en zijt van my gegroet.
Ghy sult noch menighmael en op verscheyde reysen,
Ghy sult noch voor gewis op uwen harder peysen,
De tijt sal alle dingh eens maken openbaer;
Al blinckt de gulde kroon, sy weeght geweldigh swaer.
Wèl moet mijn grauwe pij, mijn kleine woningh varen,
Heb ick geen hoogen staet, ick hebbe soete jaren,
Ick heb een vrolick hert en ben mijn eygen man,
Dat noyt het prachtigh hof sijn Jonckers geven kan.’
De Prins, die stont verbaest van dit vrymoedigh spreken,
Hy prees sijn ronden aert al scheen hy wat gesteken,
En seyde tot besluyt: ‘de man die heeft gelijck:
De mensch die sich vernoeght besit een Koninghrijck.’
Hy laet den Jongelingh een schoone wooningh geven,
En landen na den eysch, en benden daer beneven,
En paerden tot den bou, en schapen boven dat,
Meer als in dat gewest een Harder oyt besat.
De vader van de maeght en wort oock niet vergeten,
Soo haest de jonge Prins heeft sijnen staet geweten;
In voegen dat de man en al sijn naeste bloet,
Bekoomt uyt dit geval èn eer èn machtigh goet.
Sijn dochter niet-te-min, door haer bequame zeden,
Door oordeel, goet verstant, en ongeveynsde reden,
Wast in des Keysers gunst, en dat soo wonder diep
Dat sy als echte wijf op sijnen leger sliep.
Dit wert van stonden aen door al het lant geweten,
En stracx wort menigh hert door swarte nijt beseten:
De Juffers van het Hof die zijnder om gestoort,
Vermits een slechte maeght een Keyser heeft bekoort.
Vermits een slechte maeght een Keyser heeft bewogen,
En sonder minne-kunst tot hare min getogen:
Het is te grooten spijt, dat soo een harders kint
Ontrent den grooten Vorst de meeste gunste vint.
Hier op gaet Achter-klap een vreemde vont bedencken,
Om aen de jonge maeght haer goeden naem te krencken.
Sy spreeckt eerst binnens monts, maer luider naderhant:
Hoe dat het harders kint aen Damon is verpant,
Met Damon is verseylt, na Damon is geweken,
Door ick en weet niet wat, door vreemde minne-streken,
Door slimme toover-kunst, en dat de loose gast
Ten lesten, door bedrogh, de vrijster heest verrast;
Dat hy een langen tijdt gingh dolen aen der heyden,
Soo dat om sijn verdriet de teere Nymphen schreyden;
Maer dat hy op een bot en wonder haest genas; -
In 't kort, het was geseyt, dat sy geen maeght en was.
Dit quam oock, door beleyt, ontrent des Keysers ooren,
Men liet hier allesins de snoode rancken hooren:
Dies wert de jonge Vorst bedroeft en ongesint,
Mits hy de jonge maeght van ganscher herten mint.
Hy weet noch even-wel in sijn gemoet te mercken,
Wat dat de swarte nijt in Hoven plagh te wercken,
Hy weet wat voor een volck ontrent de Prinssen leeft,
En wat het grilligh Hof voor slimme grepen heeft.
| |
[pagina 151]
| |
Hy dan, met dit geval tot aen de ziel beladen,
Ontbiet het beste deel van sijn vertroutste Raden,
Hy doet haer al het stuck ten vollen overslaen,
En stelt ten lesten vast wat dat'er dient gedaen.
Ontrent den hoogen bergh, niet verre van Ephesen,
Daer plagh in ouden tijt een stil geheym te wesen,
Geen bijl, geen menschen hant en had'er aengeraeckt,
Maer vrou Natura selfs die heeft'et daer gemaeckt.
In 't midden hingh een riet van veelderhande leden,
Dat hadde Pan wel eer met eygen hant gesneden;
Een riet, dat somtijts gaf een wonder soeten sangh,
Een riet, dat somtijts gaf een wonder droeven klangh:
Want als daer in het lant een vrijster wert bevonden,
Door eenigh slim beleyt verdacht te zijn geschonden,
Soo wortse van het volck in dese rots gebracht;
Van waer men dan de proef van haren maeghdom wacht.
Want soo misschien de sloir haer maeghdelicke deelen
Had, door ongure lust, aen iemant laten streelen;
Soo gaf terstont de fluyt een wonder droef geluyt,
En wat men pogen mocht, daer quam niet anders uyt;
En dan moest haren naem op alle tongen rijden,
En van de gansche jeught onsoete nepen lijden:
Sy magh van nu voortaen niet komen aen den dans,
Daer maeght of jongh gesel omringt een roose-krans;
Sy moet een ander kleet, een ander hulsel dragen.
Wat sal de vrijster doen? het zijn verdiende plagen:
Want die haer eere mist, en dat met eygen schult,
Moet lijden wat'er volght, en even met gedult.
Maer soo de jonge maeght haer niet en had vergeten,
En dat haer edel waes niet af en was gesleten,
Soo gaf het vrolick riet soo wonder blijden sanck,
Dat sijn verheven galm door alle velden klanck.
Daer op wert stracx de maeght van yder vry gewesen,
En met een vollen mont van alle man gepresen;
En die haer reynen naem met snappen heeft beklat,
Die wert van stonden aen gebannen uyt de Stadt,
Gedreven uyt het velt. Hy mocht niet meer verschijnen,
Al waermen bange sorgh door vreughde doet verdwijnen,
Want, die met achter-klap een jonge vrijster schent,
Is waert om by het volck noyt meer te zijn gekentGa naar voetnoot1).
De Raden van den Prins die hebben goet gevonden,
Dat na dit vreemt geheym de vrijster zy gesonden;
Op dat het selsaem riet mocht brengen aen den dagh,
Wat yder van haer eer voortaen gelooven magh.
Maer die de jonge maeght in haer geluck benijden,
Die lieten voren af een hoofschen lincker rijden,
Die heeft het gansche riet met aerde toe-gepropt,
Soo dat aen alle kant de fluyte was gestopt:
En schoon daer iemant blies oock met de volle kaken,
Hy konde geen geluyt, geen helle stemme maken:
Dat wert met slim beleyt op desen voet bedacht,
Op dat de jonge spruyt in schande zy gebracht.
Maer als het geestigh dier, een kleynen tijt geleden,
Quam met een groot gevolgh tot aen het hol getreden,
Ontsloot terstont de deur met onverwachten spoet,
Oock eerder eenigh mensch de grendels open doet.
Het riet noch boven dat begon terstont te spelen,
En dickmael op een nieu een ander liet te quelen;
De kley die stoof'er uyt, doch eerse neder quam
Sagh yder dat het stof een ander wesen nam:
Al wat'er uyt de lucht ter neder quam gesegen,
Dat wert van stonden aen gelijck een soeten regen
Van aerdigh boom-gewas, van loof, en edel kruyt,
Gelijck men veeltijts stroyt ontrent een jonge bruyt.
Noch is het niet genoegh, het loos begint te groeyen,
Te spruyten op de zael, en even daer te bloeyen,
Dies heeft stracx al het volck een groote vreught getoont,
En met het nieu-gewas de blijde maeght gekroont.
Daer gaen de posten af en rennen door de velden,
En gaen het vreemt geval den jongen Keyser melden;
De Vorst die is verblijt, en 't hof dat wert ontseyt
Aen al die vinders zijn van soo een slim beleyt.
Daer wert de jonge maeght met wonder groot verlangen
Ontmoet, bewellekomt, en in het Hof ontfangen;
Daer wert de jonge maeght den Keyser toe-gebracht,
Die haer met groote vlijt in sijne kamer wacht.
Men hout dat hy voortaen den lust tot alle vrouwen
Heeft deftigh in-getoomt, en krachtigh weder-houwen,
Soo dat geen hoofsche maeght, geen vrijster van de stadt,
Maer sy in volle daet sijn hert alleen besat.
Noch is'et niet genoegh: de Vorst die is bevangen,
Niet slechts met hare jeught en onbevleckte wangen,
Niet met haer geestigh oogh of met haer soet gelaet;
Sy dient hem boven dien gelijck een achter-raet:
En dat oock niet alleen in alle kleyne saken,
Maer die het hoogh beleyt van groote Vorsten raken.
Sy, die geen lant en had, (vermits haer sneêgh verstant)
Bestiert het gansche rijck, besit het gansche lant.
|
|