|
| |
| |
| |
Liefde, gekocht met gevaer des levens.
Daer leght een rijcke kust te midden in de baren,
Soo dat rontsom het lant de schepen konnen varen;
De ringh is niet te groot, en des al niet-te-min,
Men vinter menigh dorp en schoone steden in.
Ter plaetsen daer de son komt uytter zee geresen,
Daer plagh in ouden tijt een schoone reê te wesen;
Het was een vierkant diep, en menigh schippers-gast
Schoof hier met groot vermaeck de stengen van de mast.
De straten van de stadt die krielden van de menschen,
De zee gaf aen het volck al wat de sinnen wenschen;
Al wat het oogh begeert. En wat en vontm'er niet?
Het schijnt een stage mart, al waer men henen siet.
Maer wat de son beschijnt met haer vergulde stralen,
Al schijnt'et wonder hoogh, het sal voorseker dalen;
De tijt verkeert haer loop, de tijt verkeert'et al,
En niet en staet'er vast hier in het aertsche dal.
Wat hoeft men eenigh boeck op dit geval te lesen?
Armuyde slechts alleen kan mijn getuyge wesen;
Waer is'er nu een mensch die hier sijn handel drijft?
't Is maer een hoopje puyns al wat'er over-blijft.
Daer is geen haven meer; alleen de schorre meeuwen
Die vallen op het strant, om daer te komen schreeuwen.
Daer eertijts neringh was, en vollen herten-wensch,
Daer siet men niet een schip, ja niet een eenigh mensch;
Daer komt geen vreemt gesel om iet te mogen koopen,
De bakens zijn verset, het diep geheel verloopen,
En, waerom langh verhael? - men siet hier in der daet,
Dat al wat werelt hiet gelijck een roock vergaet:
Ten tijd' als dese stadt ten hooghsten was geresen,
En scheen een gulde son in haer volkomen wesen;
Doen wert in haer begrijp een vrijster op-gevoet,
Fris, geestigh, eerbaer, heus, en uytter maten soet.
Haer vader, in het landt en even daer geboren,
Wert dickmael in de Wet als eerste Raet gekoren;
Soo dat hy menighmael in saken van de stadt,
Als hooft en opper-vooght, in vollen luyster sat.
Lycoris wert gevrijt, Lycoris aen-gebeden,
Lycoris was vermaert in al de Zeeusche steden.
Haer geest en eerbaer root, met geene smaet bevleckt,
Die was gelijck een aes dat alle vryers treckt.
Men vont daer in het landt veel frissche jonge lieden,
Die aen het aerdigh dier haer gunste komen bieden;
En yder brocht verstant of rijckdom aen den dagh,
Na dat de geest hem geeft, of na de beurs vermagh.
Hier laet een vrolick quant voor hare kamer spelen,
En wil door soet geluyt haer teere sinnen stelen.
Daer recht een weeligh hert een rey of dans-spel aen,
En brenght van alle kant de vrijsters op de baen.
Hier is een rijcke beurs, die wil haer meest behagen,
Door menigh lustigh velt te rijden met den wagen;
Daer is een losser hooft, die kan geen Vryer zijn,
Of moet sijn minne-dranck gaen halen uyt den wijn.
Een die Elpenor hiet, die wilse meest believen
Met rijmen, met gesangh, met soete minne-brieven;
Hy maeckt een aerdigh vaers, of dicht een geestigh liet,
Dat hy voor sijn geschenck de jonge Vrijster biet,
| |
| |
Hy is een hups gesel, en in de stadt geboren,
Maer echter wat hy doet sijn diensten zijn verloren;
Hy vordert niet een dingh, hoe wel hy deftigh spreeckt,
De kunst heeft weynigh krachts, wanneerder gelt ontbreeckt.
Lycoris luystert wat, maer desen onvermindert,
Wat hy op haer gewint dat wert hem stracks verhindert.
Al is hy wel ter tael, al heeft hy goet beleyt,
Hem wert noch even-wel het droevigh Neen geseyt.
Hy denckt: het is geen noot, de sake dient hernomen;
Dat eerst niet vallen wil dat kan ten lesten komen;
Hy is van weynigh moet en sonder goeden raet,
Die op het eerste Neen een lieve Vrijster laet.
Hy valt dan aen het werck, en gaet'et weder wagen,
Hy gaet het op een nieu met grooter yver vragen,
Hy doet al wat hy magh, en hout gedurigh aen,
Maer 't is al sonder vrucht, men hiet hem weder gaen;
Men hiet hem van het huys en van Lycoris blijven.
Ach! sey de Jongelingh, dit doen de ronde schijven.
Hy meynt dat van het quaet de grout en oorsprongh zy,
Vermits daer vryers zijn van meerder gelt als hy.
Eens, na een langen tijt, ontrent de korste dagen,
Soo quam'er harde vorst, en bijster sture vlagen;
Dies vroos het water toe, soo dat een klare beeck
Een schoonen diamant of suyver glas geleeck.
Daer gingh het weeligh volck op alle slooten rijden,
Daer gaet de losse jeught op gladde banen glijden,
Hier gaet een jonge vrou, en daer een frissche maeght,
Die op het brosse ijs haer teere leden waeght.
De grachten van de stadt, aen alle kant bevrosen,
Die worden tot een baen op desen tijt gekosen:
Dit acht het dertel rot het beste dat men vint,
Mits daer een hooge vest belet den Noorden wint.
Het is wel eer geweest een wijs in onse landen,
Dat midden in de kou de jonge lieden branden.
Het ijs was als een perck daer in de liefde joegh,
En menigh aerdigh wilt na sijnen tempel droegh.
Lycoris (na den noen tot dese feeft gebeden)
Quam, met haer Neef verselt, op schaetsen aengereden;
Elpenor past'er op, hy vint hem daer ontrent,
En heeft van stonden aen sijn loop tot haer gewent.
Hy gaf den Neef een praet, met soo beleefde reden,
Dat hy de vrijster kreegh. De Neef die is te vreden,
De Neef die heeft uyt gunst Elpenor toe-gestaen,
Dat hy sijn lieve Nicht magh leyden op de baen.
Maer hy, die met de maeght in vryheyt soeckt te spreken,
Is uyt het dichte volck allengskens af-geweken;
Hy reet ter zijden uyt, daer klaeght hy sijn verdriet,
En wat om narent wil hem dickmael is geschiet;
En wat hy heeft gedaen, en wat hy heeft geleden,
En hoe hy wert gequelt, oock tegen alle reden.
En hoe dat menighmael haer Vader hem ontmoet,
En dat (gelijck hy seyt) alleen maer om het goet.
Hy heeft soo veel te doen, soo veel te wederleggen
Van dat tot sijnen smaet de quade tongen seggen,
Dat hy niet eens en let waer henen dat hy rijt,
En geensins, als het dient, de quade slagen mijt.
Lycoris (soo het scheen) begon het oir te leenen,
En toont aen haer gelaet de sake wel te meenen.
Dit maeckt den Jongelingh soo wonder blijden hert,
Dat hy geheel vervoert en op-getogen wert.
Daer was een seker rack daer in de winden bliesen,
Dies konde, mits de stroom, het water niet bevriesen.
Doch mits een stilder lucht, ontstaen op desen tijt,
Soo was een dunne schors gewassen op de bijt.
Elpenor wegh-geruckt door haer begonnen reden,
Komt met een vrolick hert en sonder angst gereden;
Maer als hy naerder quam, en raeckt den losen wrack,
Doen was het dat het ijs in duysent stucken brack.
Daer is de Jongelingh, daer is de Maeght gevallen,
Daer stort het lieve paer in 't diepste van de wallen;
Men sagh'er niet een dingh dat op het water bleef,
Als dat sijn hoedt alleen, en dat haer moffel dreef.
Hy, rap op sijn gestel, al is hy diep gesoncken,
Eer dat sijn vochtigh kleet vol water is gedroncken,
Begaf hem uyt den gront, en, door een snelle vlijt,
Soo licht hy metter haest sijn leden uyt de bijt.
Daer koomt stracx al het volck van alle kant geloopen,
En siet wie sijne vreught met droefheyt sal bekoopen;
Daer krielt men overhoop, daer rijst een groot gewoel,
Maer, laes! de teere Maeght die dompelt in den poel.
Al wat Elpenor doet, hy kanse niet genaken,
Vermits aen alle kant de naeste schorssen braken.
En schoon hy haer een kleet, een hant, een mantel biet,
Eylaes! hy reyckt te kort, of sy en vat het niet.
Ten lesten, als de maeght nu schijnt te willen sincken,
En met haer bleecken mont het water in te drincken;
Soo roept hy: ‘waerde lief, ey, weert u watje kont,
En, wat ick bidden magh, onthout u van den gront;
Ick kome t' uwer hulp, ick kome t' uwer baten,
'k En wil u nimmermeer, 'k en sal u niet verlaten,
In leven of in doot!’ en, tot een vast bewijs,
Soo sprongh de jongelingh te midden in het ijs;
Hy grijpt haer in den arm, en stelt hem om te swemmen,
Maer voelt hem in het wrack aen alle zijden klemmen.
Hy wort van 't ijs gewont, sijn hant en aensicht bloet,
En daer en is geen baet, wat d'een of d'ander doet.
't Gewicht is al te swaer om uyt te zijn getogen,
Vermits haer beyder kleet vol waters is gesogen.
Geen kant en blijft'er vast, en yder schorse breeckt,
Waer dat Elpenor raeckt, of eens sijn handen steeckt.
Daer is hy gansch verstelt, sijn krachten zijn besweken,
Sijn moet oock even-selfs die schijnt te zijn geweken.
Eylaes! de strenge vorst die slaet hem om het hert,
Soo dat sijn jeughdigh bloet nu kout en killigh wert.
| |
| |
Maer schoon de bleecke doot hem sit als op de lippen,
Hy laet hem even-wel de Vrijster niet ontglippen,
Maer houtse staegh om hoogh, soo datse niet en sinckt,
En in soo diepen kolck maer luttel waters drinckt.
Siet, onder dit gewoel soo is, ten langen lesten,
Haer beyder naeste bloet gekomen op de vesten;
Daer is een Herder by, een hoeder van de Kerck,
Die stelt oock even daer sijn wapens in het werck:
Hy knielt daer in het stof, en, met een groot bewegen,
Soo roept hy om behulp, en om des Heeren segen;
De vrienden en het volck die bidden nevens hem,
Dies rijst'er in de lucht een algemeene stem
En toe-roep van de stadt. Het schijnt dat alle menschen
Om bystant in den noot van dese heden wenschen:
Maer, siet, om desen tijt soo wort Lycoris flaeu,
En in haer aengesicht daer rijst een duyster blaeu.
Het schijnt haer bloet vervriest, haer mont en teere wangen
Zijn jammer lick gestelt, als van de doot bevangen.
Sy snickt als een die sterft, en seyt: ‘'k En magh niet meer.
Mijn ziele die verhuyst: weeft my genadigh, Heer!
Vaert wel, beminde vrient!’ Het woort is naeu gesproken,
Sy heeft van stonden aen haer oogen toe-geloken;
Haer hooft zijght op de borst. Dit sien de lieden aen,
En daer op roept het volck: ‘De vrijster is gegaen!’
Elpenor op het woort die is geheel verslegen;
Noch gaet hy door het ijs sich op een nieu bewegen,
Het schijnt dat hy het lijf als voor het leste roert,
Dies wert hem van het volck een ladder toe-gevoert;
Die heeft hy by een sport ten lesten aen-gegrepen,
En met een groote kracht sijn vingers toe-genepen;
Juyst soo als iemant plagh die harde stuypen krijght,
Of, van een swijm verrast, ter aerden neder sijght.
Daer quam een Boots-gesel, een van Neptunus bende,
Die onsen Jongelingh en oock Lycoris kende,
Hy voeght hem by den hoop, en treckt met alle kracht,
Soo dat het jonge paer is op het ijs gebracht.
Maer schoon sy op het droogh ten lesten zijn getogen,
Het schijnt dat bey gelijck haer zielen zijn vervlogen,
Haer leven uyt-geblust. Lycoris streckt haer uyt,
En van Elpenor selfs en hoort men geen geluyt.
‘Hier baet geen deerlick sien en geen ontijdigh klagen,’
Roept iemant van het volck, ‘sy dienen wegh gedragen:
Want soo men langer beyt, daer is geen twijffel aen,
De koude sal gewis haer om het herte slaen.’
Daer pooght men na de stadt, daer komt een yder kijken,
En siet de lieden aen als twee bedroefde lijcken.
Sy werden op den wegh en over straet beschreyt,
Om datse door de Faem zijn beyde doot geseyt.
Als yder op het lest is in het huys gekomen,
Soo wort'er overleyt wat nut is in-genomen;
Wat voor een krachtigh nat, wat kruyt hun dienen sal,
Voor soo een strenge kou, en soo een hart geval.
Elpenor, hoe het gaet, en wil geen medecijnen,
Geen drancken van de kunst, geen kruit of hete wijnen;
| |
| |
Hy wil dat hem het volck voor-eerst te kennen geeft,
Hoe dat Lycoris vaert, en of de vrijster leeft:
‘Want, seyt hy, soo de maeght is uyter tijt gescheyden,
Soo laet my die ick ben, en doet het graf bereyden:
Daer is geen seggen aen, wy moeten bey gelijck
Of hier op aerden zijn, òf in het Hemelrijck.’
Hy bleef in desen stant wel ses of seven dagen,
En hy doet anders niet als na Lycoris vragen.
Maer wat sich iemant pijnt, men krijght geen vast bescheet,
En dit is aen den vrient een innigh herten-leet.
Hy leyt hier op en maelt by wijlen gansche nachten,
Gedurigh om-gevoert in veelderley gedachten;
Dan is hy sonder hoop, dan krijght hy weder moet:
Siet, dit is veel de spijs, die alle minnaers voet.
Lycoris onder-dies had over doot gelegen,
Maer heeft door goet behulp haer adem weer gekregen;
Sy was des niet-te-min gansch jammerlijck gestelt,
En siet, de doctor seyt dat haer de vrijster quelt.
Hier op is al het huys met grooten druck bevangen,
En soeckt wat haer ontbreeckt met over-groot verlangen.
De vader koomt'er by, en toont hem wonder soet,
En seyt haer: ‘lieve kint, ey schept doch goeden moet;
Light u iet op het hert, soo wilt'et my ontdecken,
'k En sal u geen behulp of geenen raet ontrecken.’
Sy antwoort niet een woort, als datse dickmael sucht,
En hier om is de man noch des te meer beducht.
Hy vraeght haer op een nieu, hy vraeght haer ander-werven,
En denckt op yder sught: sy moet voor-seker sterven!
Dies staet hy gansch verbaest en weet geen ander raet,
Als dat hy tot sijn vrou, sy tot haer dochter gaet.
De moeder koomt'er by; maer watse mochte vragen,
Het antwoort datse geeft is (sonder woorden) klagen;
Sy doet ter werelt niet als datse deerlick kermt,
Soo dat de vreemste mensch sich over haer ontfermt.
Juyst is op desen tijt den doctor in-gekomen,
Die heeft haer gansch gelaet wel naerstigh waer-genomen;
En naer hy haren pols tot driemael had gevoelt,
Tot driemael had gelet hoe dat haer herte woelt,
Tot driemael haer gesicht ten vollen had bekeken,
En noch had ondersocht verscheyde binne-streken,
Al dingen van de kunst, soo sey de Medecijn:
‘De sieckte die haer schort, dat is de minne-pijn.
De koude die haer let die kan men wel genesen,
Maer heete minne-brant en is niet af te lesen;
Daer baet geen machtigh gom, geen dranck of heylsaem kruyt,
Hy moet de plaester zijn, van wie de sieckte spruyt.’
De moeder staet verstelt, sy hiet den doctor swijgen,
Sy meint het gansch geheim wel uyt haer mont te krijgen,
Sy gaet haer saghjens aen, en seyt haer wonder veel;
Maer niet een eenigh woort en komt haer uyt de keel.
De vrou al wederom, en op een nieu verslagen,
Tijght haer het minnen op, oock sonder meer te vragen;
‘Lycoris, seyt de vrou, ick weet'et datje mint,
Seght, wat ick bidden magh, tot wien ghy zijt gesint.
Ick wil (indien ick kan), om uw verdriet te stelpen,
Ick wil u over-al gelijck een moeder helpen:
Ghy maer (o, waerde kint), en doet u niet te kort;
Maer opent uw gemoet, en seght ons wat'er schort.’
Dit woort bewoogh de maeght, sy schijnt te willen spreken;
Maer siet, als sy begint, soo blijft haer reden steken.
Doch, naer een langh gedrael, soo komt'er tot besluyt,
Soo komt'er 't groote woort ten langen lesten uyt:
‘Hy, die te vreden is om mijnent wil te sterven,
Die moet, indien ick leef, die moet eens troost verwerven.
Siet, moeder, met een woort, soo dàt my wert gejont,
Ick sal, met Godes hulp, in korten zijn gesont.
Maer soo, dien ick bemin, my niet en magh gebeuren,
Soo moet ick mijne jeught tot in de doot betreuren;
Soo moet ick uyter tijt, daer is geen twijffel aen,
Ick ben doch op den wegh om na het graf te gaen.
Maer seght doch eens waerom Elpenor wort versteken?
Magh hy met Corydon niet werden vergeleken?
Is hy niet frayer geest, en vry al schoonder man
Als Hylas immer was en Philos werden kan!
't Is waer dat onder hen zijn rijcke jonge heden,
Die groot en machtigh gelt u plegen aen te bieden;
Maer seght my doch een reys, wat vreught geeft doch het goet,
Indien men tegen danck met iemant trouwen moet?
Hoe kander slimmer dingh ter werelt zijn gevonden,
Dan als men tegen aert te samen is gebonden?
Men segge wat men wil, my dunckt ick heb gelijck:
't Vernoegen is den mensch gelijck een Hemelrijck.
Elpenor, soo ghy weet, die is van kloecke sinnen,
Hy sal te sijner tijt wel gelt en rijckdom winnen;
En soo, door Godes hulp, de saeck eens wel geviel,
Soo had ick, boven 't goet, een wel vernoegde ziel.
Maer soo eens Corydon sijn rijckdom quam te missen
(Gelijck sijn los beleyt sich lichte kan vergissen),
Hoe waer ick dan, och arm! hoe waer ick dan gestelt? -
Ick had een dommen bloet en even sonder gelt.
Wil iemant van behulp of van getrouheyt spreken,
Mijn vryers al gelijck zijn in den noot geweken:
Wie heeft in regten ernst met handen toe-getast,
Als dese vrient alleen, en noch een schippers-gast?
Palaemon was bevreest, en Celadon beschoncken,
En Hylas met sijn maet gingh achter strate proncken,
De moye Corydon die stont'er by en keeck,
Niet anders dan gelijck een poel-snip op een kreeck;
En soo maer eens het ijs een weynigh quam te kraken,
Stracks dorst hy, naer ick hoor, niet aen den wrack genaken.
Is dat niet schoone gunst en grooten dienst getoont,
Van iemant, die versoeckt met trou te zijn geloont?
't Is noot, die vrienden proeft. Ey, laet de linckers varen,
Die in mijn diepen anghst soo ongevoelick waren;
| |
| |
En soo ick bidden magh, soo geeft my dogh een man,
Die voor geen doot en vreest, als hy my dienen kan.
Ey, geeft my dien ick wensch, geen druck en sal my letten:
Want met een lieven man soo kan men leet versetten.
Hier baet noch machtigh goet, noch uytgelesen gout,
Vernoegen is het al wanneerder iemant trout.’
Lycoris had geseyt. De moeder is bewogen,
Het schijnt dat haer de ziel is uyt de borst getogen,
Terwijl Lycoris spreeckt; sy gaet tot haren man,
En raet hem tot de saeck soo veel sy raden kan.
De vader hoort de vrou en alle menschen spreken,
Hy weeght in sijn gemoet de soete minne-streken,
Hy weet wat yder seyt: hoe desen trouwen vrient
De vrijster in der noot heeft over-al gedient,
Hy weet hoe tot de saeck sijn dochter is genegen,
Soo laet hy voor het lest sijn geest hier toe bewegen,
En seyt haer tot besluyt: ‘Nu, dochter, zijt gerust,
Ick ben bereyt te doen al wat uw hert gelust.
Laet vry uw swaer gepeys en droeve klachten varen,
Het wert u toegestaen met hem te mogen paren;
Met hem die uw gemoet uyt eygen sin verkoos.’
Sy, op soo blijden woort, ontloock gelijck een roos;
Sy krijght dien eygen stont een bly en geestigh wesen,
En naer, een korten tijt, Lycoris is genesen.
De vader geeft verlof aen haren Medecijn,
En seyt: ‘hier moet voortaen een ander doctor zijn.’
Een man, Elpenors vrient, die hadde dit vernomen,
En is met blijden geest daer in het huys gekomen;
Daer seyt hy, hoe het stuck met sijn geminde staet,
En wat'er in het huys van Thyrsis omme-gaet.
Hy seyt hem boven dat: ‘nu, visscher, spreyt uw netten,
En wilt te deser stont op uwe saken letten:
Het roosje dient gepluckt terwijlen dat'et bloeyt,
Het yser dient gesmeet terwijlen dat'et gloeyt!
Lycoris, meer als oyt, is tot de saeck genegen,
De moeder (eerst verstoort), die laet haer nu bewegen,
De vader staet'et toe, dies gaen uw saken vast;
't Is maer uw eygen schult soo ghy niet toe en tast.’
Elpenor, in 't gehoor van soo gewenschte saken,
Begint als uyt een droom wel vrolick op te waken;
Hy danckt den goeden God, dat hy noch heden leeft,
Hy danckt des Heeren gunst die hem den zegen geeft:
Hy danckt de soete maeght, die op sijn lijden dachte,
Hy danckt den goeden vrient, die hem de bootschap brachte:
Hy danckt het gunstigh volck, dat hem de vrijster jont,
Hy danckt den Medecijn die hem ten dienste stont;
Hy wil oock even-selfs de moeder niet vergeten,
Hy wil sijn danckbaer hert den vader laten weten;
Want schoon eerst dit beleyt was tegen haren raet,
Die wel doet op het lest en komt niet al te laet.
Soo haest haer dan de koorts wat af begon te breken,
Soo wenscht hy om de maeght alleen te mogen spreken;
Hy sent een goeden vrient, hy soeckt de moeder aen,
En, naer een kort beraet, het wert hem toe-gestaen.
Hy geeft hem naer het huys, men laet hem binnen komen,
En stracx schijnt alle druck hem af te zijn genomen.
Siet, als een swanger wijs met lief verlost van kint,
En dat een schippers-gast magh zeylen voor den wint,
En dat des vyants heir is uyt het velt gesmeten,
Soo is het vorigh leet van yder een vergeten.
Hoe veel een vryer leet, verkrijght hy dat hy socht,
Hy is van stonden aen in beter stant gebrocht.
En mits Elpenor voelt sijn vrolick hert verkloecken,
Soo laet hy na den eysch het lieve pant versoecken;
En siet, het goet begin dat kreegh een soet besluyt:
Want, eer de maent verloopt, Lycoris is de Bruyt.
Wel zijt van my gegroet, ô soete jonge lieden,
Mijn pen is noch gesint om u geluck te bieden!
Vaert wel oock heden selfs, vaert wel geluckigh paer;
En, soo 't u saligh is, God geef u hondert jaer.
|
|
Auteursrechtvrij