|
| |
| |
| |
Maeghden-roof van de Benjamyten, te Scilo.
Richt. 21. 15, 16, enz
Het wijf uyt Ephraim, in Benjamyn geschonden,
Was door het gansche landt by stucken om-gesonden,
En, mits het vreemt geval en schandelick gewelt,
Was Gibea verbrant, en tot den gront gevelt.
De bloem van hare jeught, haer uytgelese mannen,
Die lagen door het vyer of door het swaert verbannen.
Ses hondert, sonder meer, gevloden in het wout,
Die stonden in gevaer om noyt te zijn getrout.
Haer Vrouwen, schoon bevrucht, en in haer beste dagen,
Haer Maeghden even-selfs, die waren doot geslagen;
Soo dat om dit verderf de stam van Benjamijn
Was op den naesten trap om uyt-geroeyt te zijn.
Te meer, vermits het volck ten diersten had gesworen,
Dat voor hen niet een wijf en mochte zijn gekoren
Uyt al des Heeren erf of Jacobs edel zaet.
Soo diep was Israèl verbittert in den haet.
Maer na dat al het landt was over-hoop gesmeten,
Soo is het hevig bloet ten lesten eens geseten.
De gramschap, en het doen van soo gestrengen eet,
Is meest aen al het volck tot in haer zielen leet.
Men socht dan Benjamyn als weder op te bouwen,
En aen het treurig volck te geven nieuwe vrouwen.
Siet! na een harden storm soo wort het weder stil;
En even vrientschap wast by wijlen door verschil.
De ganschen omme-loop van alle werelts saken
Bestaet in neder-slaen, en weder op te maken.
De nacht verdrijft den dagh, en, naer een korten stont,
Soo rijst de dageraet, en toont haer rooden mont.
Men siet'et menighmael dat oock de vaste wallen,
Door ick en weet niet wat, in haest ter neder vallen;
Men siet'et wederom, dat oock een eensaem wout
Wort uyt het stof gelicht, en tot een stadt gebout.
Waer eertijts koren wies daer vint men dorre zanden,
En uyt een barre strant ontspringen vette landen.
En waerom meer geseyt? men siet in alle dingh
Een ronte sonder eynd', en als een stagen ringh.
God slaet by wijlen hart, en, naer het is gelegen,
Soo geeft hy wederom een onverwachten segen.
Hy is niet altijt gram, niet staeg al even straf;
Hy wast, na langen rou, de droeve tranen af.
De stam van Benjamyn die was geheel verdreven,
En in een stant gebracht om niet te konnen leven.
Nu poogt de gansche Staet, en wat'er onlangs vocht,
Dat Jacobs jongste Soon in wesen blijven mocht.
In Jabes kreeg het volck vier hondert frisse Maeghden,
Die noch den onder-gang van hare stadt beklaegden;
Die zijn van stonden aen, in wettig trou-verbont,
Die zijn van hooger hant aen Benjamyn gejont.
Noch is het niet genoeg. De reste, sonder vrouwen,
Dient stoffe toegebracht, om oock te mogen trouwen.
En als dit by den Raet is naerder overleyt,
Soo wert hun al gelijck een uyt-komst aen-geseyt.
Te Scilo was een feest om desen tijt te vieren,
Met reuek- en offer-werck van alle reyne dieren:
Daer quamen, na den dienst, de vrijsters aen den dans,
En reyden om een mey, of om een roose-krans.
| |
| |
Hier op wert doen gelet. En 't is de jonge gasten
Geoorloft, door den Raet, om toe te mogen tasten,
Te kiesen uyt den hoop, en uyt een groot getal,
Een die hen tot een wijf voor eeuwig dienen sal.
Noch wert hun toe-geseyt, dat (of misschien de Magen,
Een Oom of Vader selfs, hier over quamen klagen)
Men yder, dien het raeckt, voor eeuwig houden sal
Bevrijt van alle straf, en buyten ongeval.
De jeught, hier op gerust, die gaet haer vaerdig maken
Tot soo een blyden roof en soo gewenste saken.
Een yder komt geciert ten besten dat hy mach,
En geeft sich tot het werck, als tot een Bruylofs-dagh.
Daer was een lustig dal geciert met schoone boomen,
Omringt aen alle kant met klare waterstroomen,
Met heuvels, aerdig groen, en wijngaert tussen bey,
En dit was doen de plaets bescheyden tot den rey.
Hier set hem Benjamyn, en in de groene struycken,
Daer gaet de rappe jeught in stilheyt neder-duycken,
En loert op haer bejagh en op een gunstig lot,
Gelijck een loose vos ontrent een hoender-kot.
Maer iemant uyt den hoop, die gaet sijn met-gesellen
Een voor-slagh open doen en in bedencken stellen:
Hoort, seyt hy, vrienden, hoort: Hier dient een goet verdrag,
Daer op in dit bedrijf een yder letten mach.
Want, soo wy sonder gront en buyten alle wetten
Ons geven in het velt, en tot een grabbel setten,
Naer ick het stuck begrijp, daer is geen twijfel aen,
Of daer sal, om de keur, een harden twist ontstaen.
Licht salder twee gelijck op eene Vrijster wachten,
Tot eene Vrijster gaen, naer eene Vrijster trachten,
En dan sal stracks het volck daer liggen over-hoop,
De vrienden tegen een, de Vrijster op de loop.
Hier tegen dient voor al een voet te zijn genomen,
Op dat wy tot het wit van onsen aenslagh komen.
Indien het u behaegt, dat hier op zy gelet,
Laet ons dit heden zijn een on verbroken wet:
Als iemant op het velt een Vrijster heeft genomen,
Schoon dat een ander poogt ontrent den roof te komen,
Laet hem de naeste zijn, die eerst de Juffer nam,
Niet hy, die naderhant ontrent den handel quam.
Maer als'er twee gelijck tot eene Maeght genaken,
Noch dient men even-wel in geen verschil te raken;
Hy, wie de Vrijster heeft aen hare rechterhant,
Die leyde nae sijn huys het uyt-gekoren pant.
Maer kan men op het stuck noch efter niet verdragen,
Noch dient'er even-wel gevochten noch geslagen.
Kiest liever sachter wegh, ô jeught van Benjamijn!
En dien de Maeght verkiest, laet hem de naeste zijn.
De voorslag dus geraemt, die wort terstont gepresen,
En even vast gestelt een wet te sullen wesen.
En dit noch koomt'er by, dat niemant grijpen moet,
Tot dat haer over-man voor eerst een teycken doet.
De Maeghden onder dies, die op den velde quamen,
Beginnen vast het werck, en voeghden haer te samen;
Sy spelen sonder ergh, en reyen in 't gemeen,
Doch sonder Manne-volck, en Vrijsters onder een.
Daer sagh men Benjamyn in stilte sitten loeren,
Wien yder tot den roof met hem sal mede voeren.
D'een laet sijn oogen gaen ontrent een sieren gang,
Een ander prijst de stem en hout hem aen den sang;
De gene kiest'er een met wel-gevoede wangen,
En desen laet het hooft nae teere leden hangen;
Een derde soeckt'er een die trots en deftig gaet,
Een ander wenst een mont die wat na 't lachen staet;
Van desen wort alleen een blonde maeght gepresen,
Een ander houd voor al een bruyntjen schoon te wesen;
En waerom meer geseyt? Het oog dat wort gevat
Door iet, 'k en weet niet hoe en ick en weet niet wat:
Het trecken van den mont, het stellen van de schreden,
Het swieren van den arm, het reppen van de leden;
Yet, waer op niet een mensch voor desen heeft gelet,
Heeft daer in menigh hert de liefde vast geset.
Op tafels aen-gedist met dranck en rijcke spijse,
En nae de kunst bereyt op alderhande wijse,
Daer eyscht d'een ouden wijn, een ander nieuwen most,
Een dat de tonge bijt, een ander soete kost.
Een wilder heet geback, een ander eyscht gebraden,
Na dat de mont hem leyt of na hem dunckt geraden.
En noyt en is'er iet soo selsaem toe-gemaeckt,
Of daer is eenig mensch, aen wien de spijse smaeckt.
Daer zijn in alle ding, bysonder in het minnen,
Daer zijn in alle ding verscheyde tuymel-sinnen.
Siet, hoe in dit geval des menschen herte malt;
Een vrijster wert gewilt, naer dat het ooge valt.
Maer als te rechter tijt het teycken wert gegeven,
Daer liep de rappe jeught, als van de wint gedreven,
Daer viel aen alle kant, daer viel de jonckheyt uyt,
Als arents op het aes, en byen op het kruyt.
Hy, die eerst sijn gerief heeft uyt den rey genomen,
Was Hasor, van den berg in snelheyt af gekomen,
Niet een van al den hoop die hem soo reppen kon;
Soo dat hy op den tocht de voorste plaets gewon.
En schoon hy met gemack een vrijster mocht verkiesen,
Hy wou noch even-wel geen tijt hier in verliesen;
Hy greep'er een ter loops, die hy de naeste vant.
Maer sy, geheel verbaest, begaf haer in het zant,
En toont, aen haer gebaer, geheel te zijn verbolgen,
En niet te willen gaen, en niet te sullen volgen.
Hy, siende dat de maeght de schoonste niet en was,
Nam elders sijnen gang, en liet haer in het gras.
En midts hy vaerdig liep, en past op alle wegen,
Soo had hy metter haest een nieuwen roof gekregen;
Die stont hem beter aen, en was soo vinnigh niet,
Het scheen aen haer gelaet, dat sy haer vangen liet.
| |
| |
Maer t'wijl hy besigh is om dese wegh te krijgen,
Soo hoort hy daer ontrent een aerdig meysjen hijgen,
Dat quam daer aen gevlucht. Hy sag haer roden mont,
Hy sag hoe net haer kleet, hoe soet haer wesen stont;
Hy sag haer fieren tret, hy sag haer rappe leden,
Hy prees al wat hy sag, en vry niet sonder reden.
Dies liet hy metter haest de tweede vrijster daer,
En koos al wederom een ander weder-paer.
Stracks liet hy wederom de derde vrijster glippen,
En die hem schoonder dacht, die greep hy by de slippen;
En dit niet in der haest en voor een reys alleen,
Maer als na rijp beraet, en dickmael achter een.
Siet, als een grage duyf is om haer aes gevlogen,
En met een snel geswier de velden om getogen,
Sy eet al watse krijgt, of gerst, of ander graen,
Dat sy vint op het lant, of aen de wegen staen;
Maer koomtse naderhant een beter vrucht te smaken,
Soo weets' haer vorig aes ter keelen uyt te braken,
En als haer dicke krop sijn ballast heeft gelost,
Soo wort het gulsig dier gespijst met nieuwen kost.
Dus gaet de quant te werck. Daer leggen al de wetten,
Niet eene van den hoop en meynt'er op te letten;
Een yder grabbelt toe, al waer hy maer en kan;
En wat'er iemant krijgt daer scheyt hy nimmer van.
En of schoon Arnos roept: Ick ben hier eerst gekomen,
En hebbe dese maeght tot mijnen buyt genomen;
Ick bid u, vrienden, wijckt en houdt u aen 't verdrag!
Nahustan draegtse met, en past op geen geklag.
Het is van outs geseyt: Het leen is voor den outsten,
De nest voor die hem rooft, de vrijster voor den stoutsten.
Geen wet of keur en gelt in soo een raeu gevecht;
Wie meest hier in vermach, die heeft het beste recht.
Daer is het danssen uyt, daer scheuren alle reyen,
Daer legt de roose-krans vertreden in de weyen,
Daer rijst een vreemt getier, daer valt men overhoop,
Daer tijt in alderhaest de speelman op de loop,
Daer vlucht het Maeghden-rot, gelijck verjaegde duyven,
Daer vliegen in de lucht de fijnste doecken-huyven,
Daer valt een arrem-ring, een dop, of hals-cieraet,
Daer wort de beste kap geslingert over straet.
Wie dat een open siet, die stelt haer om te vluchten,
En wie gevangen is begeeft haer om te suchten:
D'een valt en d'ander rijst, d'een krijt en d'ander hijgt;
D'een schelt en d'ander vleit, d'een spreeckt en d'ander swijgt.
Veel die gegrepen zijn die poogen yet te seggen,
Om met een soet verset den grijper af te leggen.
Ruth sprack: Ey, laet my gaen; ick ben een eenig kint.
Maer ick ben, seyde Jor, te meer tot u gesint.
En wilt, ô frissche bloem, mijn aenslag niet beletten,
Ick sal uws Vaders huys op vaster gronden setten;
En weest niet onbesint, of buyten reden gram:
Een is te kleynen hoop, u dient een grooter stam.
Als Ela dit verstont, sy liet haer niet genaken,
Sy dacht in haer gemoet, sy wou het beter maken.
Dies is 't dat sy in ernst ontsluyt haere teere mont,
En beet den schaker toe, als op een vaster gront:
Wy zijn veel kinders, vrient, op my is niet te vissen.
Uw moeder, seyde Knas, kan u te beter missen;
't Was noyt de quaetste wolf, indienje my gelooft,
Die uyt een grooten hoop maer slechts een schaepjen rooft.
Seraphnis veynst haer manck, en klaegt van trage gangen;
Geen noot, wert haer geseit, ghy moet geen hasen vangen.
Kir riep: ick ben te jong en noch te lijdig groen;
Vriendinne, seyt haer Sem, wie kan het beter doen?
De waerheit, schoone Maeght, die kan het u betuygen,
Dat teer en jeughdig rijs is beter om te buygen.
Maer Thimna riep gestaeg: Eylaes, mijn jeught verout!
Wel aen, wort haer geseyt, 't is tijt dan datje trout.
Dinhaspa seyt haer swack en dickmael sieck te wesen.
Men antwoort, dat een man een vrijster kan genesen;
En t'wijl Amana klaeght van al te zwaren lijf;
Riep Abner: Vet te zijn dat maeckt een handig wijf;
'k En wil te geener tijt voor u een ander kiesen,
Men sal u in een vou van 't laken niet verliesen;
Van achter wel bevleest, van voren wel geborst,
Dat is de rechte stant daer nae mijn herte dorst.
Riep Asnach: Wie je zijt, wilt elders henen treden;
Ick ben te bijster schrael, en mager aen de leden.
Haer wort daer op geseyt: Ghy sult vry dicker zijn,
Eer dat de tiende maen sal geven haren schijn.
Ham sag een frissche Maeght, die, mits haer snelle gangen,
Niet aen en was te doen, niet op en was te vangen.
Maer t'wijl haer bouwen sweeft, soo vats' een spitsen braem,
En dat was aen den vrient ten hoogsten aengenaem;
Want, t'wijl sy besich is om los te mogen raken,
Liep Zepho wonder snel en quam tot haer genaken;
Hy sey: Mijns herten wens, ick bid ontvlucht my niet;
Ghy voelt dat oock het velt aen my sijn gunste biet.
De braem, al is het scherp, die laet hem noch bewegen,
Tot troost van mijn verdriet, tot my te zijn genegen.
Wel, zijt dan dat ick wensch. Maer sy riep overluyt:
Uw bede koomt te laet, dewijl ick ben de Bruyt.
De vryer op het woort begon alreê te wijcken,
Sijn herte gaf een sucht, sijn handen die beswijcken;
Maer als hy recht besagh haer oogh vol soeten brant,
Doe greep hy weder toe, en vry met vaster hant;
En weder: Frissche bloem, ghy zijt aen my verbonden;
Ick heb u aen den rey, en niet in huys gevonden.
Geen wet heeft oyt geseyt, dat iemant sich verloopt,
Die op eene vrye marckt bequame waren koopt.
En waerom meer verhaels? Hoe dat de vrijsters waren,
Kort, lang, gesont en sieck, van veel of weynig jaren,
Van witt' of bruyne verw, het wort'er al gewilt,
Tot dat den gragen hoop ten lesten is gestilt.
| |
| |
Hier gelt geen deerlick sien. Wat onschult datse maken,
Voor haer en is geen kans om los te konnen raken.
Geen lijm of Frans vernis, geen peck en hout so vast,
Gelijck een vryers hant, die na een vrijster tast.
Hier wort'er een gewilt, om datse weet te suchten,
Daer wort'er een begeert, om datse schijnt te vluchten;
Hier wort'er een ontschaeckt, vermits sy is beschaemt,
En mits dat even sulcks een vrijster wel betaemt;
Hier wort'er een gevat, om datse konde vleyen;
Daer wort'er een ontvoert, vermits sy weet te schreyen.
En waerom lang verhael? Wat maeght of vrijster doet,
Een vryer uyt den hoop die vint haer wesen soet.
Men hoort in dit gewoel te midden in de velden,
Men hoort een gramme maeght op haren roover schelden:
O guyt, ô fiel, ô schelm, ô boef, en menschen dief!
Wat antwoort? Hoeje schelt, ghy blijft mijn waerde lief;
't Sal t'avont beter zijn. Schoon iemant wort geslagen,
Hy kan het met gedult, en sonder morren dragen.
Maer hoe de saken gaen, of wat'er oyt geschiet,
Wie vangt, laet sijnen roof, sijn waerde proye niet.
Indien men hoort een maeght om hare moeder krijten,
Men hoort in tegen-roep van onse Benjamijten:
Vriendinne, weest gerust; ick ben uw lieve man,
Die sal u beter zijn als iemant wesen kan.
Of is haer wrange spijt met woorden niet te blussen,
Soo wort haer mont gestopt met duysent soete kussen.
De vryer breeckt den schreeu met soo een stagen soen,
Dat sy door haer gekrijt geen hinder weet te doen.
Siet, als men honig rooft, schoon iemant wort gesteken,
Noch dient'er van den korf in 't minste niet geweken.
Het is een out gebruyck, dat hope van het soet
Het bitter òf verdrijft òf minder schijnen doet.
Maer Tirsa, rap te voet, als sy de rauwe gasten
Sag vallen uyt den berg, en na de vrijsters tasten,
Begaf haer op de vlucht, soo vaerdig alsse kan,
Soo datse metter haest een ruyme strate wan,
En snelde na de stadt. Geen duyf kan harder sweven,
Wanneer de vogel siet, het gelt haer aen het leven,
Vermits een snelle valck hem in de lucht genaeckt,
En nu met sijnen beck haer langste veeren raeckt.
Niet verre van de stadt soo koomt haer Ophel tegen,
Die tot de jonge maeght ten hoogsten is genegen.
En sy, oock even-selfs aen hem alleen verpant,
Gevoelt in haer gemoet gelijcken minne-brant.
Hy siet de vrijster aen, hy siet haer naerstig vluchten,
Hy siet haer bleeke verw en hoortse dickmael suchten,
Hy siet haer gansch alleen, en sonder kamer-maeght,
Hy siet, hoe datse snickt en met den adem jaeght,
Hy siet haer geestig hair en ongebonde vlechten
Gedreven in de lucht, en met de winden vechten,
Hy siet haer sonder krans, en sonder hals-çieraet,
En hy is onbewust van dat'er omme gaet.
| |
| |
Hy koomt met grooten ernst, en met geswinde schreden,
Hy koomt tot haer gegaen, als met de gansche leden;
Hy vraegt, mits hy de maeght aldus verheystert sagh,
Wat dat'er is gebeurt, en wat'er schuylen magh,
Waer dat haer kamer-maeght en haer gespelen bleven,
En wie haer uyt het wout soo vinnig heeft gedreven,
En waerom datse vlucht? De moede Juffer swijgt,
Vermits haer moede ziel noch soo geduerig hijgt.
Hy grijpt haer in den arm, en kust haer roode wangen,
En vraegt noch ander-mael, met even groot verlangen;
Hy leyt haer van de wegh en wat besijden af,
Daer sy hem op het lest het stuck te kennen gaf:
Hoe dat'er in het wout zijn roovers aen-gekomen,
En hoe daer met gewelt de vrijsters zijn genomen,
Hoe dat het gansche rot verstroyt daer henen liep,
En met een droef geschrey om hare moeders riep.
Mijn nichte, sey de maeght, die was alreê gegrepen,
Ick sag haer door het stof en na de paerden slepen.
Ick sag aen d'ander zy een onbeschoften gast,
Die had een teere maeght wel selsaem aengetast.
Een ander daer ontrent die had'er een geladen,
En kond' hem, soo het scheen, met kussen niet versaden.
Wat dat hy meer bedreef en sag ick vorder niet;
Sy, denck ick, weet'et best al wat'er is geschiet.
Ick onder dit gewoel, en in het selsaem stroopen,
Begaf my na de stadt, en steld'et op een loopen,
Ick rende wat ick mocht, en liet oock nimmer af;
Het scheen dat my de vrees geswinde vleugels gaf.
Als dit de vryer hoort, men siet den man besterven,
Hy greep haer in den arm, hy kust haer menig werven,
Hy danckt den grooten God, dat hy de vreught geniet,
Dat hy sijn waerdste pant alleen behouden siet.
Maer yder, die een maeght heeft van den rey genomen,
Maeckt sich in haesten wegh, eer vrient of ouders komen.
Want yder weet genoeg wat hem gebeuren sal,
Indien hy langen tijt bleef dralen in het dal.
Doch wie sal Benjamyn op sijnen roof beknippen?
Hy doet gelijck de wolf: hy gaet in haesten glippen,
Eer dat den Herder koomt; hy geeft hem in het bos,
En, siet, dan is het dorp en al de boeren los.
Een yder van de jeught die heeft een snellen wagen,
Of muyl, of vaerdig paert, om sijnen roof te dragen.
Een yder maeckt hem op, en niemant is gerust,
Tot dat hy koomt gerent ontrent sijn eygen kust.
Terwijl nu al het volck hen om te reysen stelde,
Bleef Egla daer alleen te midden op den velde.
Sy had haer niet geroert, niet uytten wegh gemaeckt;
En niemant even-wel en had haer aen-geraeckt.
Sy sloeg haer oogen om, en sag de vryers reysen,
Sy ging in haer gemoet den handel over-peysen,
En t'wijl sy daer alleen ontrent de beke sit,
Soo berst de Vryster uyt, en seyt ten lesten dit:
Hoe vreemt gaet hier het werck, hoe selsaem alle saken!
Wie kan in dit geheym de rechte gronden raken?
Het is een duystre wolck, al waer men heenen siet;
En wat de werelt is, en weet de werelt niet.
Hoe rolt het los geluck! Daer zijn verscheyde menschen,
Die krijgen haren wil, en hebben datse wenschen;
Sy leven buyten sorg en hebben geenen noot:
Want siet, het hoogste lot dat valt hun in den schoot.
Hoewel sy met gemack in hare kamers rusten,
Sy krijgen 't innig wit van hare gansche lusten;
En waer dat hare fuyck ter neder is geset,
De vang, by haer begeert, die valt haer in het net.
Een ander wederom, hoe seer hy plach te woelen,
En kan in sijn bedrijf geen voorspoet immer voelen,
Hy weet van geen geluck, oock niet door enckel droom,
En waer hy iet begint, daer roeyt hy tegen stroom.
Dit heb ick menigmael, en op verscheyde stonden,
Dit heb ick metter daet noch heden onder-vonden.
'k En weet in wat planeet dat ick geboren ben:
Ick weet dat ick gestaegh niet als verdriet en ken,
De stam van Benjamyn is heden af-genomen,
En heest, tot haer gerief, ons maeghden weghgenomen;
Dit heeft, gelijck ick weet, veel Juffers wel geluckt;
Die zijn, als tegen danck, met eeren wegh-geruckt.
Ick ken'er meer als een, schoon sy haer vreemt gelieten,
En met een droef gebaer de lieden roovers hieten,
Die blijde zijn geweest ontschaeckt te mogen zijn,
En in haer bed te sien de jeught van Benjamijn.
Maer 't is oock soo gebeurt, dat even schoone maeghden,
Die onse steedtse jeught ten vollen wel behaeghden,
Zijn mede wegh-gevoert, en vry een groot getal,
Daerom de gansche stadt in rouwe wesen sal.
Ick had een soete nicht, aen wie de jonge lieden
Om strijt, meest alle daeg, haer trouwe quamen bieden;
En, siet, dat aerdig dier is van een rouwen quant
Gegrepen op het velt, getogen uyt'et lant.
Mijn buer-meyt, nu gereet om alle daeg te trouwen,
En heest de grage jeught niet konnen weder-houwen.
Sy wort van hier geruckt, niet sonder groot verdriet,
En sy noch even-wel en was de schoonste niet.
Daer zijnder boven dien wel hondert weghgenomen,
Die hebben tegen danck een rijcken man bekomen;
Maer ick ben hier alleen gelaten op het velt,
Dat my door enckel spijt tot in het herte quelt.
Wat is dat my ontbreeckt? Wat schort my aen de leden,
Dat my geen mensch en vraeght, geen vryer heeft gebeden?
Heb ick dan niet met al aen lijf of in de ziel,
Dat iemant geestig docht, dat iemant wel beviel?
Ben ick soo vreemden spoock, onwaerdig om te paren?
Of is mijn jeught voorby, vermits de lange jaren?
Of ben ick maer een romp, een onbelompen stuck?
Neen, neen, ô droeve ziel, het is maer ongeluck:
| |
| |
Ick ben soo leelick niet, ick hebbe my bekeken,
Ick hebbe mijn gelaet gespiegelt in de beken,
Ick hebbe daer gesien, dat ja, een eerlick man
In my, gelijck ick ben, vernoegen vinden kan.
Daer zijnder vry genoeg op desen dag gegrepen,
Die ick sag henen gaen, of uytten velde slepen,
Niet frisscher in gelaet, als ick op heden ben,
Gelijck ick vry genoeg van dese Juffers ken.
Maer siet, de rauwe jeught, die quam met losse sprongen
Gevallen aen den dans, en in den rey gedrongen,
En greep gelijck het viel, èn rijp, èn bijster groen,
Gelijck noch over-al de meeste vryers doen.
Als iemant in een tuyn de roosen komt te naken,
En wil tot sijn gerief een aerdig tuyltjen maken,
Hy pluckt niet juyst de bloem, die hy met oordeel koos,
Maer treckt dat hem ontmoet, of wel de naeste roos;
Soo is het hier gegaen. Waerom sal ick my quellen?
Ick wil mijn droeven geest in ruste neder stellen.
Ben ick niet met den hoop hier op het velt gevat,
Mijn kans is nu ter tijt verbetert in de stadt.
Daer mist nu al het volck twee hondert witte doecken;
Dies moet'er menig man een ander vrijster soecken.
Ick stelle voor gewis, dat my dit ongeval,
Tot troost van mijn verdriet, een vryer geven sal.
Ick moet noch even-wel het stuck alsoo beleyden,
Dat ick niet schijnen mach gelaten aen der heyden,
Verlaten van de jeught, als die niet eenen man,
Oock by soo gragen hoop, tot haer bewegen kan.
Het sou my nadeel zijn, indien men komt te weten,
Dat ick hier op het velt alleene ben vergeten.
Het dient dan op-gekropt en niet te zijn verbreyt.
Noyt tijt en is soo goet, dat alles dient geseyt. -
Maer als dit selsaem werck tot Scilo wort geweten,
Soo is de vreemde daet gansch hatig uyt-gekreten.
Men wil het listigh rot, vermits het stout bedrijf,
Men wil de rauwe jeught al weder op het lijf.
Maer stracks den breeden Raet, en d'outste van de stammen,
Die dit aenstaende vyer alreede sagen vlammen,
Die waren daer ontrent, en quamen in de stadt,
En vinden al het volck in gramschap op-gevat.
Daer ging het klagen aen, daer roepen alle menschen,
Dat sy al weder krijgh en nieuwen oorlog wenschen;
En, mits nu Benjamyn sijn oude wegen gaet,
Dat sijn vernieude list verdient een nieuwen haet.
Den Raet des niet te min die wil hen neder setten,
En bid hen op het stuck met vlijt te willen letten.
Men seyt, hoe Benjamyn te voren is geplaeght,
En dat haer frissche jeught is in het graf gejaeght,
Haer mannen uyt-geroyt, seer weynig uyt-genomen,
En dat de gansche stam niet om en dient te komen.
Dat Jacobs edel zaet niet al en dient verdruckt,
En tot den wortel toe ten vollen uyt-geruckt.
Dat aen het Heydens volck, dat aen de Philistijnen
De nieu-verweckte krijg sou wonder selsaem schijnen,
Als of des Heeren erf sijn eygen broeder at,
En met inlantschen haet gedurig besig sat.
Dat even dit gewoel hun oorsaeck mochte geven,
Om tegen Israël te werden aen-gedreven,
En tegen Godes volck, als op een vasten gront,
Te maken onder hen een hatig krijgs-verbont.
Hier dringtmen wonder op, en geeft haer in bedencken,
Of nut en dienstig is sijn eygen bloet te krencken.
Men seyt, hoe dese stam is uytter-maten rijck,
En dat in al het landt is niemant haers gelijck.
Men seit, dat maer ontrent ses hondert jonge menschen
Zijn Heeren van het lant, en hebben datse wenschen;
En of 't niet beter is (dewijl het is geschiet),
Door onderling verdrach te stillen dit verdriet?
Men seyt, dat in de stadt veel hondert Maeghden waren,
Genegen tot de trou, en vaerdig om te paren;
Maer dat het manne-volck, door krijg en ongeval
Of doot òf buytens lands, is minder in getal.
Men seyt, dat even nu verscheyde jonge Maeghden,
Die (soo het schijnen mocht) geen vryer oyt behaeghden,
Stracks sullen zijn gewilt, vermits den schaersen tijt,
En soo van hare smaet ten lesten zijn bevrijt.
Naer dit en meer gesprecks, de vrienden, ouders, magen
Die schijnen met gedult het leet te sullen dragen.
De rijckdom van het volck versoet het ongeval;
Men hoopt dat sich het stuck tot vrede wenden sal.
Maer onder dit gespreck zijn Vryers aen-gekomen,
Aen wien een lieve Bruyt of Vryster is genomen.
Daer ging het over-kant, daer roept men over-hoop,
Daer raken wederom de sinnen op de loop.
Daer riep men over-luyt, oock sonder iet te mijden:
Hoe sal men dit gewelt noch vorder konnen lijden?
Veel liever Benjamyn met voeten doot getrapt,
Of met een felle bijl de leden af-gekapt.
Och! had men dit gespuys doch lestmael doot gesmeten,
Sy waren altemael op heden al vergeten,
Sy hadden even ons die spijt niet aen-gedaen,
Noch hier tot Scilo selfs soo snooden daet begaen.
Hoe sal een eerlick hert dit vuyl bejagh verdragen,
En sien de vrijsters selfs als schapen henen jagen,
En sien een eygen bruyt, een uyt-gelesen pant,
Geslingert door het stof, en sleuren door het lant?
Zijn niet om minder quaet ons Helden op-getogen,
En hebben totten krijg het gansche lant bewogen?
Is niet heel Israël, van Berseba tot Dan,
Versamelt tot den krijgh, gelijck een eenigh man?
Heeft niet het wettig swaert veel duysent man verslonden,
Vermits in Benjamyn een hoere was geschonden,
Een sloir die by hen quam, en die hun tot gemack
Haer man ten besten gaf en uyt den huyse stack?
| |
| |
En hier koomt dit gebroet en naerdert onse kusten,
Om met ons beste jeught te boeten hare lusten.
Ons maeghden zijn gerooft en uyt het lant gevoert.
Hoe sit dan nu het volck hier dus en koeckeloert?
Waerom het stuck verschoont door enckel saly-vouwen?
Ey, laet ons desen hoop doch eens ter neder houwen,
Laet ons gaen royen uyt het schuym van Benjamijn;
Het lant en al het volck sal maer te beter zijn.
Dus gaet de jonkheyt aen, men slaet'er op de swaerden,
Men spreeckt'er even-staeg als boomen uytter aerden.
Het schijnt dat hy het hert aen dese menschen breeckt,
Die met een enckel woort haer heden tegen-spreeckt.
De Raet is sonder raet en weetse niet te stillen;
Sy schreeuwen over-hoop, en seggen datse willen.
De vader wort gepaeyt, hoe seer hy is ontstelt,
Maer niemant weet'er raet, als 't iemants vrijster gelt.
Wat is dan best gedaen? De saken uyt te setten,
En door een stil beleyt den eersten tocht beletten.
De Raet die neemt vertreck, en scheyt'er heden van.
De tijt geeft menigmael, dat reden niet en kan.
Terwijlen nu het volck en al de vryers wachten,
Wat dat hier op de Staet sal nut en dienstig achten,
Een yder die het raeckt, die luystert wat hy mach;
Maer, siet! uyt Benjamyn en hoort men geen geklach.
Als eerstmael in het wout een vogel is gevangen,
En dat hy in de koy moet op-gesloten hangen,
Soo springt hy sonder rust, en maeckt een groot geschal;
Het schijnt dat hy den kop aen stucken loopen sal.
Maer als hy koy-vast wort, en sich nu gaet bedaren,
Dan laet hy sijn getier en harde sprongen varen,
En, naer een kleynen tijt, hy singt een vrolick liet,
En van sijn eerste leet en weet hy vorder niet.
Dus even gaen te werck de weg-gevoerde vrijsters,
Sy doen in dit geval gelijck gevange lijsters;
Sy varen mette mans, sy rijden door het lant,
Eerst droes en ongesint, maer vrolick naderhant.
Hier toe doet yder man al wat hy kan bedencken,
Hy spreeckt schier alle tijt van koopen, geven, schencken.
Van alle vrouwen-tuyg, van kleêren, van cieraet,
En wat de jonckheyt prijst en wel te sinne staet.
Veel gaet'er op het lant, en spreken mette vrouwen,
Hoe eenig çierlick huys of ander slot te bouwen,
En of het open dient, of om en om bewalt,
Of immers hoe het werck haer alderbest bevalt.
Hoe wijt sy is gesint de kamers uyt te strecken,
Hoe verre sy den hof wil in de velden trecken,
Waer sy een boomgaert wenscht, en waer een groene laen;
En watse maer en seyt, dat is terstont gedaen.
Een ander leyt sijn lief, en toont haer schoone dreven,
En groote streken lants, hem by het lot gegeven.
Hy wijst al wat het oog van daer bereycken kan,
En seyt: Hier ben ick Vorst en ghy Vorstinne van.
Een ander wederom, die laet sijn trouwste slaven
Gout, koper, diamant uyt stof en asschen graven,
Verduystert in den brant, of anders daer vervuylt,
Of even in den noot van iemant daer gekuylt.
En als'er dan een klomp wort in den puyn gevonden,
Dat wort van stonden aen de vrouwe toe-gesonden,
En haer wort af-gevraegt, wat kop of ander vat
Sy liefst, tot haer vermaeck, hier uyt gesmeden hadt.
Maer onder dit beslag, en naer een weynig dagen,
Soo vont men menig wijf die kint begon te dragen.
Sie daer is nu de man geduerig ongerust,
Hy vraegt wat datse wenscht, of wat haer herte lust.
En als haer iet bevalt, dat laet hy vaerdig koopen,
Al sou men door het lant en alle steden loopen;
Geen moeyte wort ontsien, geen gelt en wort gespaert,
Tot eens de jonge vrou ten lesten heeft gebaert.
Dan gaet'et weder aen. Men denckt om nieuwe vonden,
Waer door de jonge vrou wert aen den man verbonden,
Hy voegt hem tot haer bed, hy danckt haer van de vrucht,
Hy toont haer nieuwe gunst, en vry al meerder sucht.
Hy seyt met blijden mont: Dit zijn de rechte banden
Van ons gewenste trou, dit zijn de zoete panden.
Hy toont haer dat het kint, waer met hy is verrijckt,
Sijn Vader wel bevalt, sijn Moeder wel gelijckt.
In 't korte, wat hy weet haer vreught te sullen geven,
Of nut te mogen zijn om wel te mogen leven,
Dat haelt hy met beleyt en brengt'et aen den dagh,
Waer hy het vinden kan, of immer halen magh.
De vrouwen, tot besluyt, die hebben datse willen;
En dit kan boven al verstoorde sinnen stillen.
Een wijf, aen wie de man gestage gunste biedt,
Denckt aen haer Vaders huys, of om haer Moeder niet.
Soo is 'et hier gegaen. Nae dat men vint beschreven:
Het stuck, hoe vreemt het was, dat is'er by gebleven.
Niet eene die ick weet, al scheense bijster gram,
Die van haer man ontvloot, en tot haer moeder quam.
Maer soo'er iemant vraegt, wat al de vryers deden,
Die 't hoogste ziel-verdriet uyt desen handel leden?
De tijt versoet het leet. Wat sal een deftig man,
Wat sal een vryer doen, als hy niet meer en kan?
De noot is sonder wet. Wat baet hier vinnig belgen?
Het is een hoog gemoet, dat onlust kan verswelgen;
Het is een billick hert, dat sich na reden voeght,
En, als het wesen moet, hem in den tijt vernoeght.
|
|
Auteursrechtvrij