Houwelick
(1625)–Jacob Cats–
AuteursrechtvrijDat is het gansche gelegenheyt des echten-staets
[pagina I***iiir]
| |
[pagina I***iiiv]
| |
Het vvare dienstigh dat het beelt
En vvatter om den Hellem speelt
Soo mochte vvorden afgemaelt,
Dat daer uyt neder quaem gedaelt
Dat daer uyt mochte sijn verstaen
VVat dan noch vorder dient gedaen
By hem, die mits het edel velt
VVort in een hooger graet gestelt,
Op dat hy staegh in dat gesicht
Mocht lesen sijnen ridder-plicht.
Koomt hier, vriendinnen altemael
Die sonder yser, sonder stael,
En sonder svveert, en sonder lans
Vervvint de klouckste vande mans,
Die sonder oorlogh, sonder strijt,
Princessen vande vveerelt sijt;
Koomt hier, en siet dit Maeghde-bouck,
O Ridders vanden vvitten douck,
Hier isset datje vinden meught
Een vvapen voor u teere jeught,
Een vvapen, daer geschreven staet
Hoe dattet met de maeghden gaet;
Een vvapen, daer het edel velt
U gansche plichten open stelt;
Ey kijckt, o jonge dieren, kijckt,
Het is een beelt dat u gelijckt,
Het is een bloemtje, sooje siet,
Dat noch geen open knopjen biet,
Een bloemtje van sijn eerste jeught,
Een bloemtje van sijn eerste vreught,
Een bloemtje dat niet uyt en puylt,
Maer in sijn eygen bloemtje schuylt.
VVanneer een schilder eerst begint
De schetse van een aerdigh kint,
En dat voor eerst de kunste speelt
Ontrent de gronden van het beelt,
Men siet alleen 'ken vveet niet vvat,
Dat schier het ooge niet en vat;
Men siet een mont, een soet gelaet,
Dat noch gelijck in tvvijffel staet,
Men siet doch efter over al
VVat dat het eenmael vvorden sal.
Dus gaetet met ons teer gevvas,
Men sietet in een duyster glas,
Men siet een teer, een aerdich beelt,
Dat noch sijn beste gaven beelt,
Men siet een toegesloten blat,
Men siet een toegesloten schat,
Men siet vvat hope dattet biet,
Men sietet, en men sietet niet;
Men sietet maer in stil gepeys,
En tis genouch voor dese reys.
O teere Plante, jonge spruyt,
VVat staeje quade vlagen uyt?
VVat isser om u jeuchdigh groen,
VVat isser al om u te doen?
VVat isser menich ongeval
Dat u voorseker treffen sal,
Ten sy dat ghy met alle vlijt
Geduerigh vvaer genomen sijt?
| |
[pagina I***iiiir]
| |
VVat heeft, eylaes! u teer begin
VVat heeftet angst en moeyten in?
Men vreest van boven voor de storm,
Men vreest van onder voor den vvorm,
Men vreest den vorst en sijn gevvelt,
Men vreest den hagel op het velt,
Men vreest de dampen vander nacht,
Men vreest de mist en hare dracht,
Men vreest het schendigh hof-fenijn,
Men vreest een heeten sonne-schijn,
Men vreest het steken vande pier,
Men vreest het bijten vande mier,
Men vreest de rups en haren beck,
Men vreest het quijlen vande sleck,
Men vreest des efter niettemin
Het vveven van een vuyle spin,
Men vreest voor al een dertel kint,
Dat is het slimste datmen vint;
VVant, mits het vvicht geduerigh malt,
En dickmael opte bedden valt,
Soo breecket licht een aerdigh kruyt
Dat noyt sijn leven vveder spruyt,
Of anders t'schudt u teere steel,
En t'foolt u knopjen al te veel,
Het is gans uytgelaten mal,
Het loopt en flickert over al,
Het staet en pluyst'ken vveet niet vvaer,
En stelt u dickmael in gevaer,
Al vvaer het koomt, of henen gaet,
Het doet de teere bloemtjens quaet.
En schoon al is het Byetje soet,
Soo dat het leet noch hinder doet
Noch aende bloem, noch aen het kruyt,
Maer suyghter niet als honigh uyt,
Soo moet het doch voor desen stont
Onthouden oock een reynen mont
En blijven van het teer gevvas
Tot dattet beter koomt te pas,
Tot dat de bloem eens open gaet,
En in haer volle loovers staet;
Nu moetet maer van verre sien
VVat datter eenmael sal geschien,
En letten slechs in dit geval
VVat uyt het knopjen komen sal.
Geen Byetj' en heefter oyt geraeckt
Geen Byetj' en heefter oyt gesmaeckt
Een bloemtjen dat gesloten staet,
Of dat sijn ooren hangen laet;
Het eerste laetet ongemoeyt
Tot dat het eens ten vollen bloeyt;
Het tvveede roeret nimmer aen,
Om dat het bloeyen heeft gedaen,
Om dat het vvas noch honigh geeft,
En nu als sonder leven leeft.
Maer hier is noch een ander quaet,
VVaer op voor al te letten staet,
Ten gaet met dese bloemtjens niet
Gelijcket elders vvel geschiet,
VVant al vvat hier of ginder breeckt,
Of vvatmen uyt den regel steeckt,
| |
[pagina I***iiiv]
| |
Daer heeltmen strax de gansche vrack,
Oock dickmael sonder ongemack.
Al krijght u douck een yser-smet,
Ghy sijter vveynich in ontset,
Een vinnigh suer, een Cyteroen
Dat vveet de plecken uyt te doen.
Indien het somtijts soo gebeurt.
Dat oock het fijnste laken scheurt,
Een die hier toe sijn kunste biet,
Die stopt het datment niet en siet.
Indiender aen een schoon buffet
Een quast, of reet, of splinter let,
Men krijght of lijm of ander gom,
Dat heelt de brake vvederom.
Indien of vet, of schrale vvijn
Set pleckenin een schoon satijn,
Een poijer, of een machtich kruyt
Dat haelt de gronden vveder uyt;
Of, schoon daer blijft een kleyne vleck,
Noch isser raet voor dat gebreck,
Men spantet veirdich op een raem,
En strax soo vvortet aengenaem
Om datmen met een gulden draet
De vuyle plaetsen over gaet.
Ons' met heeft even dit verstant,
VVant is haer taerte vvat gebrant,
Al vvat of hier, of ginder schort,
Dat vvort met suycker overstort;
Soo dat de gene die het eet
Niet vanden loosen handel vveet.
Int kort', en hier en overal
Is raet voor menich ongeval,
Maer vvatter hier en daer geschiet,
Noch raeckt het onse bloemtjens niet,
Daer is, eylaes! geen kunstigh lijm,
Daer is geen harst, of taye slijm,
Daer is geen kruyt of vinnigh sap,
Daer is geen over-zeesche pap,
Daer is geen smout, of machtigh gom,
Voor u, o teere maeghde-blom.
Het minste vuyl, de kleynste smet
Die blijfter eeuvvigh ingeset,
Die sit geduerigh inden gront,
Soo datjet noyt vervvinnen kont,
En of je veeght, en of je vvast,
Noch houtet efter even vast,
En of je schuert en dapper vrijft,
Het is een vuyl dat eeuvvigh blijft;
Al isser maer een enge scheur,
Al kruypter maer een siertje deur,
Al kleefter maer een vuyltjen aen,
De gansche luyster is gedaen;
De tijt, eylaes! de snege tijt,
Die alle dingen open splijt,
Die toont ten lesten in het blat
Een vvijde reet, een open gat,
VVat eerst de sneechste niet en vant,
Dat siet de plompste naderhant:
Ach! vvat het eerste knopjen schent
Dat blijfter eeuvvigh ingeprent.
| |
[pagina I****ir]
| |
Siet! als de plaegh het koren slaet,
Tervvijl het op den velde staet,
En dat voor eerst een vuyle smet
Sich in het jeughdich bloeysel set,
Het blijft gevvis dan eeuvvich soo
Tot even aen het dorre stroo;
Gaet leght dan vry het rijp gevvas
Te midden in een koren-tas,
Gaet stoutet in een drooge schuyr,
Gaet sluytet in een vaste muyr,
Gaet dorst en vvannet sooje kont
Noch blijfter al een quade gront;
Jae vvastet in het klaerste nat,
Eylaes! daer schort noch efter vvat,
Het is, o vrienden, tis gedaen;
VVant noyt en vintmen suyver graen.
Bedenckt dit staegh, o groene jeught,
Bedenckt dit, vvatje dencken meught,
Begraeftet in u stil gemoet
Begraeftet in u diepste bloet,
En latet eeuvvich voor u staen,
Het gaet voor al de maeghden aen.
d'Eenvoudicheyt die staet u vvel
Dan Leer-sucht is haer metgesel,
Dus sijt eenvoudigh in het quaet
En al vvat maeghden tegen gaet,
Maer leert dien even onverlet
De gronden vande maeghde-vvet,
De regels vande vvare min,
De plichten van het huys-gesin,
En vvatter vorder dienen kan
Ten goede van een eerlick man.
Ach! of al schoon een jonge bruyt
Draeght krànssē van het maeghde-kruyt,
En datmen vry al suycker goyt,
En bloemtjens voor de deure stroyt,
Is oyt haer beste schat gerooft,
Soo maecktet slechs een svvaerder hooft,
En vvatmen haer voor eere doet,
Dat is een beul in haer gemoet.
Ghy, vvensje niet te sijn bespot,
Hout staegh u tuyntjen op het slot,
Hout heck en hagen even dicht,
Op datter niet een dertel vvicht
En koome, sonder u verlof,
En koome sluypen inden hof
En roove daer u beste kruyt
En loope dan van achter uyt.
Ach, vvie haer teere jeught besmet
Die sal geen trouvv, geen echte bedt,
Die sal geen vvijs, geen deftigh man,
Hoe veel hy vveet en vvat hy kan,
Oyt brengen tot haer eersten glans,
Oyt brengen tot de maeghde-krans.
Ach! vvie als vryster is onteert
Die vvort te laet als bruyt geleert.
|
|
