De on-ghemaskerde liefde des hemels
(1686)–Joannes à Castro–
Auteursrechtvrij
[pagina 1]
| |
Op-schrift.
Noyt niet, tot jet, van niet geraeckt,
Maer jet van niet, heeft 't al gemaeckt.
Schriftuer { Omnia per ipsum facta sunt, & sine ipso factum est nihil. | |
[pagina 2]
| |
I. Beweegh-redene.Datmen Godt moet beminnen, om dat hy ons, tot sijne liefde, uyt niet gheschapen heeft. OOrspronckelijke kracht, en aller wesen, wesen,
Waer uyt den grooten Al, met schick komt voort geresen!
Al had ghy by u self, gebleven die ghy waert
Van eeuwigh voor den tijdt; wat sou aen uwen aerdt
Meer ofte minder zijn? daer kan u niet bewegen,
Noch 't voor-deel gaet u mè, noch 't tegendeel, u tegen:
Ghy on-veranderlijck, gestaegh den selven blijft
In 't on-begrijpelijck goedt, dat aen u Godtheydt klijft.
V vreught on-eyndigh is, die ghy noyt kont verliesen,
't Goedt, dat ghy selver zijt, kont ghy niet beter kiesen;
Ghy self zijt u genoch, en ghy behoeft niet meer,
Noch meerder, hebben kont: ghy zijt den wond'ren Heer,
Die heerschapt in u selfs in alles naer genoegen,
Die maer uw' wil en wensch kont schicken ende voegen.
Die 't on-geschaepen woordt, dat u verstant brenght voort
Als 't wit van u genoegh (ô wonder on-gehoort!)
'T welck van 't beginsel was, met Godt, in Godt gevonden,
En met de Godtheydt t'saem altijdt in liefd' gebonden:
En 't woordt was selver Godt, en was van het begin;
Soo dat van u en 't woordt, uyt onder-lijcke min,
Den heyl'gen lieven Geest, oock Godt, quam voort gedreven;
Dat dry Persoonen doet in eene Godtheydt leven,
Gebonden soo te saem met liefdens bandt alleen,
Waer in bestaet, dat ghy zijt Godt dry voudigh-een:
O Godt! wat rede heeft u moghen soo bewegen
Om buyten u te gaen (als tot jet nieuwts genegen)
| |
[pagina 3]
| |
Te scheppen in den tijdt, uyt eenen grooten niet
De wereldt, met den mensch, en alles dat men siet?
Sulckx eyscht den aerdt van 't goet: en gy (terweyl u wesen,
Den onder-standt van 't goedt noodtsaeckelijk moet wesen)
En Selver zijt het goedt): hebt door u liefd bethoont,
Dat ghy me-deeligh zijt van 't goedt dat in u woont.
Waerom dan uwen Geest, die niet en is dan winnen,
Met 's Vaeders wijsheyt oft het VVoort, met raedt van binnen,
Heeft willen uyt gestort in al sijn wercken zijn,
Tot weder-liefde van sijn schepsels groot en klijn.
De over-vloedigheydt van liefde die van binnen,
Was in haer self genoch vol-daen: om meer te minnen
Heeft, dat sy innigh had, van buyten voort-gebrocht,
En soo uyt-wendigh oock de minne-stof gesocht:
Want alles van 't begin stont uyt-gebeelt in 't wesen
Van Godt, en duyd'lijck wirdt door sijn verstandt gelesen;
Al was het dat den Al in Godt besloten lagh,
En noch niet komen was in 't wesen aen den dagh,
En dat hy buyten Godt wirdt eenen niet bevonden;
Doen wirt door 't Goddelijck woort den yd'len niet van stonden
Tot 't wesend'-jet ghebrocht: hy sprack en 'tis geschietGa naar voetnoot+
En alles uyt den niet quam voort op sijn gebiedt.
Hier staet ghy heel verstelt, en denckt hoe 't kan geschieden,
Daer niet van niet en komt, uyt niet sich jet sal bieden?
Dit is Godts werck alleen, een wonder hoogh geacht,
Den Eygendom van Godt, het proef stuck van sijn macht,
Waer in d'al mogentheydt oogh-sien'lijck komt te blijcken,
Waer aen dat machte-loos al d'ander macht moet wijcken:
Want die ons jet van niet voort brenght, en dat vermeert
Die wordt met redenen tot eenen Godt vereert.
Die van de eeuwigheydt genoeght was in sijn wesen,
Tot dat hy inden tijdt, uyt-wendigh heeft bewesen
Sijn on-gemeten goedt, die eenigh is alleen,
Seer wonderlijck verbeelt in het getal van Een.
| |
[pagina 4]
| |
Dit wilt ons 't soete wicht in't Sinne-beelt hier leren,
Als't inde cijfer konst, door nieten doet vermeeren,
En menigh-vuldigen, een som van groot getal,
En thoont soo, dat uyt niet, noyt iet voort-komen sal.
Het is een vremt geheym, en is in't een gelegen,
'T welck hier wordt voor-gestelt, om dieper t'over-wegen:
De nieten, die ghy veel gestelt siet op een ry,
En telden al maer niet: maer soo de Een daer by
Gevoeght wordt boven aen, hoe meer hy nieten stelde
Hoe 't kindt meer honderden, oft duysenden daer telde.
O wonderlijcke saeck! de nieten worden jet,
Wanneer men die gevoeght by 't telligh Een hier siet.
Godt is't getal van Een, die door sijn lief-genoegen,
En door sijn' goedtheydt sich by nieten wilde voegen;
En daer van niet, komt niet, maer met dit Een verselt,
Wordt nu een on-getal van't wes'lijck jet getelt.
Den al dan was in Godt van d'eeuwighydt besloten
Al was hy daer verbelt, doch had noch niet genoten
Het wesen, dat hy eens sou aen-doen inden tijdt:
Hy was dan eer hy was, oock sonder tegen-strijdt:
Gelijck men seggen magh, ick kan den boom me draegen,
Eer hy gewassen is: en soo ghy my wilt vraeghen,
Hoe dat kan zijn? Ick draegh de keerne die ick plant,
Die groyt en aen-wast, en een' boom wort naer-der-hant.
Alsoo den grooten Al, oock eer hy was, voor desen,
Stondt inde cracht verbelt van't Goddelijcke wesen,
Gelijck de vrucht in't saet, tot dat het machtigh woordt,
Van sijn al moghentheydt, gebrocht heeft alles voort.
Op dat hy eer en lof met liefde sou ontfangen
Van sijne Schepsels al; gelijck in de gesangen
Van DavidGa naar voetnoot+ wordt geseyt:dat oock de hemels self,
Vertellen Godes loff, en't blinckende gewelf,
Met sterren dicht besaedt, verkondight sijne wercken:
En daer en zijn noch spraeck, noch woorden te bemercken.
| |
[pagina 5]
| |
Van die, door stemmen noyt van jemandt zijn gehoort,
Al brengen sy geluyt oock stemme-loos wel voort,
'T welck niemandt kan verstaen naer aerdt van al de dieren,
Die soo on-tallijck hier het aerde-rijck door-swieren,
En leven door de Ziel, die met hun sterven sal:
Wat sal het geven dan aen Godt in dit geval,
Als hy sijn liefde stort in Schepsels on-gebonden,
Daer noch verstandt noch reên noch jet wort in gevonden
Bequaem tot weder-liefd', van die hun 't wesen geeft;
Als dat Godts wijsheydt self in sijne Schepsels leeft?
Die tot een ander eyndt van Gode zij geschaepen:
Om uyt hun sien'lijck schoon, 't on-sienlijck Godts te rapen,
En soude voorder tot gebruyck en dienste staen
Van't red'lijck schepsel, dat door hun tot Godt sou gaen:
Om Godt te kennen, en gekent hem te beminnen,
En door de min't geniet van sijnen Schepper winnen:
Gelijck ick dat hier naer noch breeder thoonen sal,
Als wy, eerst sullen sien: hoe Godt in dit geval,
Het puyck-stuck van sijn werck, had uyt-gestelt tot 't leste,
Dat hem van al het aerdts, sou dienen voor het beste:
Een schepsel uyt-gekeurt, dat niet met stom-geluyt,
Oft wel on-weetigh sou Godts glori' roepen uyt:
Maer dat met claer verstandt, vrij-willigh sal verbreyden
Sijns Scheppers loff en eer, en sich niet af sal scheyden
Van sijne liefde die hem eerst soo heeft bemindt,
Dat hy sich uyt den niet, nu jet in't wesen vindt.
Maer soo de liefde niet en is, dan een begeeren,
Van't wel-zijn van sijn vrint, en't quaet hem af te weeren:
Doch wie heeft Godt gesien, vervolgens en gekent;
Die sijn begeerigh hert met liefde hem toe-went,
En door genegenheydt niet hooger jet sal achten,
Als't goedt van sijnen Godt in alles te betrachten?
En hem te clijven aen. standt-vastigh van gemoedt,
En noyt te wijcken af, om geen geschaepen goedt?
| |
[pagina 6]
| |
Ick ken van mijnen kant, dat wy gelijck de blinden,
Niet weten wie ghy zij, noch waer ghy zijt te vinden;
En datmen niet en kent en wordt oock niet bemindt,
En die het goedt niet weet, waer wil-dy dat hy 't vindt?
Hier in hebt ghy versien ô Godt! als ghy geschaepen
Het red'lijck Schepsel hebt; om weder-liefd' te raepen,
Van hem die ghy het licht uws wesens druckte in,
Waer door hy wirdt bequaem tot Goddelycke min.
Soo DavidGa naar voetnoot+ songh:ô Heer ghy hebt in my den zege
Van 't licht uws wesens, vast geprint, als eenen regel
Van liefde in mijn Ziel: waer door sy sich verheught,
Dat sy haer' Schepper kent, en minnen magh in deught:
Die, anders on-gerust, on-seker soude swieren,
Gedreven door den brandt van on-bekende vieren.
Het min'-vier stuert ons hert (naer Augustini leerGa naar voetnoot+)
Die seyde: al zijn wy naer u geschaepen, Heer;
't Hert blijft noch ongerust, en nergens vindt sijn lusten
Ten sy het inden schoot van u genaed' magh rusten.
En op een ander plaetsGa naar voetnoot+: mijn liefd' is mijn gewicht,
Waer sy my henen stuert, daer vliegh ick als een schicht:
Want even als wy door lichaemelijcke voeten,
Het lichaem van d'een plaets tot d'ander draegen moeten:
Soo wordt de Ziele oock met voeten voorts gestuert,
Die niet als liefdens zijn, waer door sy wordt vervuert;
Doch met dit onder-scheyt, dat 't lichaem swaer van aerde,
Door beestelijcken drift, sou blijven sonder waerde;
Soo 't redelijcke deel, on-ygen aen een beest,
Den in-geboren drift niet volghde vanden geest.
Dus dat men kennen moet, waer toe wy zijn genegen,
Wat liefdens dat het zijn, die ons al-om bewegen:
Hier in leyt ons geluck oft wel een droef verdriet;
Te sien van wat gewicht, den in-druck ons geschiet,
VVat liefde dat ons stuert, en worden voort gedreven,
Oft wy ons tot het aerdts oft tot het hemels geven:
| |
[pagina 7]
| |
En soo het Godd'lijck licht in onse Ziel geprint,
Noch niet genochsaem waer; dat sy van Godt bemint,
Godt weder-minnen sou? hier volgen vele reden
Sterk van bewegingh; om ons Ziel met rappe schreden,
Te dwingen tot Godts min: die dan niet meer verblindt,
Door die, licht kennen sal, wien dat moet zijn bemindt.
| |
Aen-spraecke.Paedagogus Leer-suchtige Theosima ghelijck uwen naem mede-brenght, ende my bekent is; dat ghy niet hooger en betracht, dan tot Godts kennisse te komen om hem te beminnen: soo hebbe ick u hier den gront-steen willen aen-wijsen, daer onse saeligheydt alleen moet op gebouwt wesen, van Godts liefde: soo dat den H. Joannes wel duydigh derft seggen: qui non diligit manet in morte: die niet en mindt, blijft inde doodtGa naar voetnoot+: Ghy moet beminnen, wilt ghy leven, en dien beminnen, en hem alleen beminnen, die u het selve wel uyt-druckelijck gebiedt: Diliges Dominum Deum tuum, ende niet sus oft soo maer ex toto corde tuo &c. uyt gantscher herte en uyt al uwe crachten: soo dat oock al datmen buyten hem beminde, niet anders, dan om hem en tot sijn meerder glorie bemindt magh zijn, midts alle andere Schepsels voor ons, tot onsen dienst ende ghebruyck gheschaepen zijn. Theosima, Lieven Vaeder, siet mijne cranckheyt aen ende en stoort u niet, over mijne on-wetentheydt ende vrijheydt in het vraeghen, die niet en soecke als onder-recht te wesen ter Saeligheyt, versoeckende oytmoedelijck, dat alle uwe leeringhe my mogen, claer-duydigh wesen, niet te boven gaende het kleyn begrijp van mijn on-ge-oef- | |
[pagina 8]
| |
fent verstandt: want het gene ghy hier eerst voor al, voor-stelt, loopt soo hoogh ende diep-sinnigh, dat mijne hersene-cas in soo on-gemetene zee, sonder schip-breuck, niet licht soude door zeylen. Paedagogus en zijt soo haest niet beroert, goethertige Theosima, vermidts, als jemandt wilt verstaen van hooghe ende boven natuerelijcke dingen: die moet sich oeffenen en sijn verstant sien te openen tot saecken die de natuer niet en leert noch aen-wijst, noch oock het verstandt niet en bevat, ten sy het eerst wort door de eerste waerheyt veropenbaert, door Propheten voor-seyt, door't Evangelie verkondight, en door het Gheloof wort aengenomen. Nu dan, soo moet het u niet wonder duncken, dat ick hier een hoogh, ja het alderhooghste begin neme hier in naer volgende den H. Joannes Evangelist, die willende tegen Gerinthum ende andere Ketters schrijven, die valschelijck leerden, dat Christus, voor Mariam, niet is geweest, ende vervolgens dat Godt geenen mensch geworden was. Waerom hy genoodtsaeckt is geweest de Goddelijcke generatie aen te wijsen; soo dat hy in het begin van sijn Evangelie tot Godt vlieght als eenen Arent, thoonende, dat het on-gheschapen Woordt vanden beginne met Godt en oock Godt was, & Deus erat verbum: ende Godt was het VVoordtGa naar voetnoot+, door het welcke inden tijdt alles gheschaepen is: omnia per ipsum facta sunt, & sine ipso factum est nihil: alles is door hem gemaakt ende sonder hem en is niet ghemaecktGa naar voetnoot+: en naer den voor-gestelden tijdt van Godt, dat selve Woordt is vleesch geworden: &c. Verbum caro factum est. Alsoo ick dan voor-hebbe gheminde in Christo Theosima u ende andere te bewegen tot de liefde | |
[pagina 9]
| |
van Godt: soo heb ick genoodtsaeckt gheweest, met den H. Ioannes tot Godt te klimmen, door de voor-gebaende baen, van den H. Ioannes ons aen gewesen, om te verstaen: hoe dat Godt, die de liefde selver is in sich selven alle goedt besluytende, het welck uyt ingedruckten aerdt door de liefde, niet alleen me-deeligh is in sich selven van binnen: maer heeft oock willen van buyten uyt vloeyen, waerom hy de werelt geschaepen heeft, om alsoo sich mede te deelen in allen sijn Schepsels; maer besonderlijck in sijn verheven Schepsel den redelijcken mensch, begaeft met verstandt en willen, ghevormt selver naer sijn goddelijck belt, tot wiens dienst, behoef ende gebruyck alle d'andere Schepsels geschaepe zijn. Nu dan, ô Theosima!, niet hooger vliegende als ons noodigh is te verstaen, oft te gelooven inde geheymen Godts, wel wetende, dat ons slap ghesicht den hellen glans der Sonne, sonder gevaer van blindtheydt, niet machtigh en is, oogh-sterrelinghs te bekijcken, en dat daer geschreven staet: scrutator Majestatis opprimetur à gloria: den ondersoecker vande Majesteyt sal vande glorie verdruckt vvorden.Ga naar voetnoot+ Het moet ons genoch zijn te weten, dat er eenen Godt alleen is, die het beginsel is sonder begintsel, die ons de natuer met al de Schepsels maghtigh is aen te wijsen: ende daer-en-boven oock moeten wy beleyden, door middel van sijne open-baeringe, met een ghevangenis van ons verstant tot dienste van het Gheloof, dat hy is een van onder-standt, dry-voudigh in persoonen, en al het gene, datmen vanden eenen persoon beleydt het selve oock vande andere sonder eenigh onderscheyt in't Goddelijck wesen moet houwen: maer die wilde weten van waer hy is, hoe wyt uyt-gespreydt hoe maghtigh, en met een woordt | |
[pagina 10]
| |
wat dat Godt is? die en sal niet met allen weten: want naer de leeringh van Augustinus, alwaer hy in het beginsel is vraeghende: Quid est Deus? wat is Godt? Antwoordt: hoc est Deus quod nulla attigit opinio; dat is Godt, dat geene meyninge kan gemaekenGa naar voetnoot+: hy is meer, als den mondt kan uyt-spreken, oft het verstande bedencken: Doch laet ons even wel, jet segghen, het welck, al hoe wel het niet genochsaem is, als het maer eenigh-sints over-een komt met het gene weerdigh schijnt aen Godt: want elck natuer, naer de maete van haere bevattinge, heeft eenige gissinge van Godt, en voor soo veel d'een van d'ander gescheyden is, soo verschillen oock, hunne oordeelen vanden selven, die gelijck hy boven al is, soo is't oock noodigh dat hy te boven gaet het begrijp van het menschelijck verstandt voor soo veel het selve sich kan uyt recken, bespeurende wat Godt is alleen by meyninghe maer niet by vaste wetenschap: De Engelen die boven de menschen zijn, suyverder van geest ende puer verstanden genomt worden, dat sy vande Godtheydt jet bevatten, is buyten twijfel, ende noch meer de Cherubinen ende Seraphinen, al hoe wel sy crachten gheseyt zijn neven Godt, hebben oock van hem hoogher wetenschap oft schoon sy noch niet geheel konnen bevatten, wat Godt is: Quia nemo novit Patrem, nisi filius & filium quis novit nisi Pater? vvant niemandt en kent den Vaeder dan den Soon, ende den Soon en kent niemant als den Vaeder.Ga naar voetnoot+ Nu dan Godt is voor soo veel wy konnen bespeuren van aerdt, eenen simpelen geest, een licht sonder toe-gangh, on-sienelijck, on-waerderelijck, on-eyndigh, vol-maeckt, die niet en behoeft, eeuwigh, on-sterffelijck, het begintsel vanden grooten Al, weerdigh, aen-beden, ghe-eert, bemindt ende | |
[pagina 11]
| |
ghevreest, buyten wien niet en is, inden welcken alles is, oft dat boven is inde hemelen, oft benede op der aerde, oft onder de aerde inden af-grondt, Almachtigh, rijck in alles, want daer niet en is, dat hem niet toe-behoort, goet, rechtveerdighen bermhertigh. Thosima 't Is waer Eerweerdigher Vaeder, en ick beken dat dit alles magh toe-ge-eygent worden aen Godt, oock sonder verkortingh van sijne on-eyndige weerdicheydt: maer aen-ghesien hy eenen puren geest is, die on-sienelijck en onbegrijpelijck is, ende vervolgens on-kennelijck is, want al dat onsienlijck is, en van het verstant niet kan bevat worden; hoe wilt gy dat het gekent sy? Wordt het niet ghekent? hoe sal het bemindt worden? en vermidts het wit van uwe Beweeghredenen niet en is als om Godt te beminnen; eer, dat ghy my, de kennisse van Godt, tot eene meerdere liefde wilt aen-dienen, soo dient my voor eerst aen ge wesen: oft daer oock liefde is, en wat sy eygentlijck is; op dat ick de liefde verstaende, bequaemelijck my inde selve moght oeffenen. Paedagog: Om te vol-doen ô Theosima aen u redelijck versoeck, op dat ghy moght verstaen wat van de liefde is: soo segh ick, dat u versoeck wel ten deele wijsselijck is, maer oock on-wijsselijck. Wijsselijck, om dat de kennisse daer van ons noodich is: on-wijsselijck, om dat de liefde ons in-geboren is, en datmen t'huys besit, buyten ons niet moet gesocht worden. Seght gy, in my en is geene liefde; beleydt dan oock dat ghy on-deughdich zijt, daer de liefde on-breekt, wat deught kan daer wesen? want die niet en mindt, die haet: midts wy door geene andere bewegingh ghestuert worden. | |
[pagina 12]
| |
Vraeght ghy noch oft daer liefde is? soo gy niet en mindt, soo en hebt ghy geenen wil; want ons willen is gegront-vast, en nemt sijnen oorspronck uyt de liefde. On-breckt u de liefde soo on-breckt u wijsheyt, en zijt erger als eenen dwaes, ja selver geenen mensch, want dat den dwaes sonder redene is, dat is den mensch sonder liefde. Soeckt ghy dan noch voorder ofter liefde is? soo ghy niet en mindt, soo acht ick u doodt: het leven sonder liefde en is geen menschelijck leven: Waerom dan wil ick hier langher met eene doode spreken, als ick niet dwaes wil zijn? Ick sal dan eenen ghestorven aen den dagh brengen, die in sijn schriften noch leeft, dat dan den af-ghestorven dooden aen den doodt-levenden selver spreke: hoort wat dat hy seghtGa naar voetnoot+: Dat den Stier-man in het vaeren is, het hoogh-gesach inde steden, de Sonne inde werelt, dat is onder de menschen de liefde; sonder stierman loopt een schip in't gevaer: sonder bevelhebbers vergaen de steden; sonder de Sonne de werelt stondt verdompelt inde duysternisse; alsoo oock het menschen leven sonder liefde en waer niet levendich. Ghelooft ghy dat? soo her-leeft ghy: herleeft ghy? en wilt niet meer soecken, ghy hebt dat ghy soeckt: want daer leven is, daer is de liefde: daer de liefde is daer is Godt, daer Godt is daer is het al; tracht dan te minnen, soo zijt gy ten hooghste gheluckigh. Voorder tot vol-doeningh van uwe tweede vraegh: Wat de Liefde is? Segge, dat sy niet anders en is, als eenen in-geboren drift, tot alles dat goedt en aengenaem is oft daer voor ghehouwen wordt: Waer uyt volght dat sy drij-voudigh is, voor soo veel sy in dry verscheyde Schepsels ghe- | |
[pagina 13]
| |
vonden wordt. De eerste ende ghemeyne liefde is eene natuerelijcke ghenegentheydt tot het goedt dienstigh en over-een-komende elck een aen sijnen aerdt, door welcken liefdens drift oock de on-bezielde voort-gestiert worden tot hunne rust-plaets oft centrum, de steenen daelen af ende het vier klimt op. De tweede is eene ghevoelijcke bewegingh, tot het gene 't ghevoelen oordeelt goedt te zijn, gemeyn aen de beesten. De derde is eenen drift, des verstandts, die voort-komt uyt het beraedt des redens. Het onder-scheydt in dese Liefdens is, dat de natuerelijcke ghemeyn is, aen alle geschaepene dinghen, doch sy en heeft in haer werckingh geen verkiesen, maer wordt altoos genoodt-saeckt, tot een ende het selve eynde, soo dat sy niet werckende is, maer alleen ghestuert wordt uyt cracht van haeren aerdt. De ghevoelijcke liefde, volght haer genoegen, meer uyt in-beeldinghe als uyt verkiesinge, sy heeft alleen eene blinde kennisse in haere werckingh, soo volght den hont sijnen meester die hem goedt doet, ende schroomt voor den stock, daer hy mede gheslaeghen wordt. De verstandige liefde, die het oordeel van redenen volght, is een uyt-werck vanden wil, eygen alleen onder de aertsche Schepsels aen den Mensch, vande welcke wy hier in het besonder handelen; die twee-voudigh is, de eene van vrindtschap, de andere van begeerlijckheydt: de eerste en soeckt soo seer niet het wel zijn en alle moghelijck goedt aen haer selven, als aen eenen anderen dien sy bemint. De begeerlijcke liefde stelt haer eygen goet ende wel-vaeren het eynde van haere liefde, niet meer wenschende dan het gheniet van 't gene sy begeert: doch kan oock goed wesen, als het eynde van haer betrachte | |
[pagina 14]
| |
goedt, niet en is als eene vergeldingh van Godt toegeseyt ende belooft aen sijne getrouwe vrinden, en over-vloedigh sal voldaen worden in het toe komende leven, soo aen d'een als d'andere liefde daermen nu alleen mede door het gheloof ende eene levendige hope gevoedt wordt: Want de Saeligen die aenschouwen Godt, aen den welcken sy in dit leven, uyt eene vrindelijcke liefde toe-gewenscht hebben alle eere ende glorie en alles dat de Goddelijcke volmaecktheydt kan besluyten; daer-en-boven de begeerelijcke liefde van eyghen goedt sal in haeren wensch soo vernoeght zijn; dat sy sal moeten beleyden, dat het geniet van haere begeerte meerder is dan sy oyt had konnen wenschen, ende uyt dese dobbele liefde sal sulcken vreught uytvloeyen: dat waer het saecken, dat allen de vreugden, wellusten, ende de blijschappen te saemen onder een in eenen hoop ghekneet waeren van het hooghste gheluck, souden geene druppel wesen te verghelijcken aen eene soo grondeloose en on-ge-meten Zee van vreught, die met het verstandt niet en kan bevat, noch met de tongh, uyt-gesproken worden. Hier verstaet ghy nu leer-suchtige Theosima datter liefde is, die haest kan ghevonden worden oock in ons eyghen selven, en niet en is als het ghewicht van ons begeerte tot goedt; 't sy dat sy begeerigh is tot haer selven oft vrindelijck tot een ander: die alleen tot Godt moet suyver gestiert zijn; om Godt, tot een ander; door Godt, tot sijn selven; soo sy wilt deughdigh en verdienelijck zijn. Aen-merckt dan dat uwe vrindelijcke liefde tot Godt wel puer en suyver moet wesen sonder mengelingh van andere begeerte tot jet dat Godt niet | |
[pagina 15]
| |
en is, heel geestelijck; om dieswille dat het uytwerck vande liefde niet en is als eene vereeningh vanden minnaer met het gene hy bemindt, die dan jet tijdelijckx wilde minnen sou met het tijdelijck oock verganckelijck worden: ghelijck Den H. Augustinus wel seydc si terram amo sum, si caelum sum, illic ero ubi amo, amor meus pondus meum Beminne ick de aerde ick vvord' aerde bemin ick den hemel ick vvord eenen hemel; daer ick minne daer ben ick, mijn liefde is mijn ghevvicht.Ga naar voetnoot+ Volght dan u in-geboren gewicht, dat u rusteloos tot Godt dwinght, dat u geen beletselen en moghen weder-houwen; want al ist dat de Schepselen om u en tot uwen dienst geschaepen zijn, soo moeght ghy wel die gebruycken maer daer in u genoegen soo niet nemen, dat sy souden zijn het eynde van u begeren, die u ten hooghsten dienstigh zijn, om door hun die sienelijck zijn, het onsienelijck van Godt te bespeuren, en door de kennisse, van het sienelijck het on-sienelijck te leeren lief hebben. Bevroedt dit wel ter wylen ick u de baen wil openen tot de kennisse, van door sijne Schepsels (hoe wel dese kennisse niet ghenochsaem en is tot Saelicheydt; sal nochtans u dienstigh zijn tot eenen toegangh tot Godt) om den selven uyt de natuer te bespeuren, door het Gheloof klaer te kennen, ende door kenisse deughdelijck te beminnen. Theosima, ô Vaeder, ick sal mijn besten doen, om van Godt het noodigh licht te versoecken dat mijne duysternisse moghen verschoven zijn, en ick kennende mijn hooghste goedt 't selve magh beminnen, en inder eeuwigheydt genieten. | |
[pagina 16]
| |
Betrachtingh van Theosima. Godt-soeckende ziele.GRooten Godt, en goeden Vaeder,
Wijsen Schepper, en bewaerder,
In 't besonder van het werck:
Dat ghy vanden niet tot d'aerde,
En uyt d'aerd' soo slecht van waerde,
Hebt gevormt, en met het merck.
Van u wesen vast bezegelt,
En door wetten wel gheregelt,
Die geschreven staen in 't hert,
Vanden eersten mensch verheven,
In onnooselheydt van leven:
Die uyt aerdt ghedreven werdt,
Om sijn' Schepper te herkennen,
En sijn hert hem toe te wennen,
Door de reen genoch verlicht:
Daer hy henen komt ghetoghen,
Sonder teghen-standt bewoghen,
Vyt cracht van sijn Ziels gewicht.
Dan, eylaes! de snoode sonden
In ons eerste Ouders vonden
Hebben 't menschelijck geslacht
Heel verduystert inde reden,
Door het snoepigh over-treden,
En tot droef bederf gebracht.
| |
[pagina 17]
| |
Nu wy inden aerdt bedorven,
In gherechtigheydt verstorven,
In ons crachten soo verswackt:
Dat wy, als gheboeyde slaeven,
Onder 't jock des vyandts draeven,
Heel in duysternis gestelt.
Ach! wie sal ons eens ont-binden,
Om de vrijheydt weer te vinden,
Vyt het dwingende gewelt?
Lost mijn Ziel uyt desen duyster,
En bestraelt haer, door den luyster
(Lieven Godt) van uwen geest:
Dat het lichaem, 't welck moet sterven
Mijne Ziel niet magh bederven,
Om te woelen, als een beest,
Met de beesten, hier op d'aerde:
Daer sy is van hoogher waerde,
En het Lichaem in-gestort;
Om soo door de Ziel te leven,
Tot het hemels meer gedreven,
Als een beest, tot d'aerde wordt.
't Eynde, dat wy zijn gheschaepen,
Is niet, om het aerdts te raepen,
Al zijn wy op d'aerd' ghestelt:
Al het aerdts van wanckel dueren,
Magh ons Ziele niet vervueren,
Noch weer-houwen door gewelt,
Van aen-lockelijcke dinghen:
Maer wy moeten ons bedwinghen
Int begeren, van het goedt,
| |
[pagina 18]
| |
Dat sich aen-ghenaem sal lieghen,
Om in schijn, ons te bedrieghen,
Om te trecken ons ghemoedt.
ô Godt! opent my, de ooghen,
Bid ick u, wilt niet ghedooghen,
Dat ick blindt in mijn verstandt:
My sou dwaeselijck in-belden,
Dat ghy, mijnen geest hier stelde
Tot verbliif in't droevigh landt,
Wy en moghen hier niet wonen,
Maer als gasten, ons verthoonen,
Spoedigh naer, een beter woon':
Daer wy 't eeuwigh licht aen-schouwen,
En in vreughden ons ont-houwen,
Tot een wel-verdiende loon.
Wy zijn al uyt u ghekomen,
Om den wegh, tot u ghenomen
Te vervoorderen met vlijt,
Wy en moghen hier niet slaepen,
Noch naer d'ydelheden gaepen,
Maer acht nemen op den tijdt:
Die ons is, uyt jonst ghegheven,
Om in d'oeffeningh te leven
Van de liefd', een selsaem deught:
Die alleen is uyt-ghelesen,
Om aen deughden, deught te wesen,
Tot verdieningh vande vreught.
Nu dan Godt, ick worp my neder
Aen u voeten: jont my weder
Mijn verloren, eerste licht.
| |
[pagina 19]
| |
Dat daer niet my magh beletten,
Om mijn hert op u te setten,
En te hechten mijn ghesicht
Op het eeuwigh, dat ick trachte,
En met groot verlangh verwachte,
Drijft den duyster uyt mijn hert:
Dat dees Rèen mij voor-gehouwen,
My de waerheydt doen aen-schouwen:
Opdat ick soo kennend' wordt,
Dat ghy zijt mijn eerst beginnen,
Den bestierder van mijn sinnen,
Mijnen leydts- man, wegh en endt:
Ach waer ick van 't aerdts ontslaegen,
Moght ick u mijn hert op-draegen,
Suyver puer en on-gheschent.
|
