Weet ik veel

[p. 66]

Oom

Voor de oorlog bezat ik een oom, die veertig jaren achtereen elke vakantie in Parijs doorbracht. Hij was een eigenzinnige vrijgezel met een stille wrok tegen vrouwen, voortgekomen uit een teleurstellende jeugdervaring, die hij de héle soort bleef aanrekenen. In zijn ganse levensgedrag had hij trouwens iets broeierigverongelijkts, als een bediende van een provinciale bank, die drie maanden in Amerika heeft gevolontaird en bij terugkeer een rapportje schreef, dat nooit naar het hoofdkantoor werd doorgezonden. ‘'t Leven is een mooi soepzooitje,’ placht hij bitter te zeggen, als hem enigerlei misstand ter kennis kwam.

Maar Parijs was zijn Benjamin. Men hoefde de naam van die stad maar te noemen of hij begon te stralen als de gelukkige man die hij had willen worden. Er waren leden van de familie, die daaruit afleidden dat oom er zich jaarlijks overgaf aan al die ongepaste vormen van verstrooiing, waartegen door ernstige mensen juist zo wordt gewaarschuwd, maar toen ik eens in de gelegenheid was een paar vakantiedagen aan zijn zijde te marcheren, werd mij de ongegrondheid dezer alarmerende geruchten spoedig duidelijk. Al veertig jaar logeerde oom in hetzelfde hotel, een ernstig bouwwerk vlak bij het Gare du Nord. Hij deed dit niet uit tevredenheid over ligging en bewassing, doch omdat hij het prettig vond ergens terug te komen waar men hem kende. Deze behoefte aan een vertrouwde sfeer deed hem ook steeds dezelfde café's en winkels frequenteren en hij was bijzonder in zijn nopjes als een kelner of neringdrijver zei: ‘Ah monsieur - weer eens in Parijs?’ Zijn dag bracht hij op altijd eendere wijze door. Als het mooi weer was raadpleegde hij des morgens in de Jardin du Luxembourg de werken van Victor Hugo, waarvoor hij een diep ontzag koesterde, maar des middags kon Parijs hem zien ‘tippelen’, gelijk hij het in de vakantie noemde. Ook als de zon moordend scheen liep hij zonder moeite vijf of zes uur achtereen en hij zorgde er steeds voor ten slotte uit te komen bij zijn vaste terras. Daar bestelde hij dan een klein glas witte wijn, nam er twee teugjes uit

[p. 67]

en liet de rest staan, waarna hij kaarsrecht wegwandelde, nog wel dorstig, maar geestelijk diep verkwikt door zijn kleine triomf over de stof, die hem zelfs in deze hitte voor gulzig drinken had behoed.

Omdat hij ergens begreep en billijkte dat de thuisblijvers een vakantie in Parijs associeerden met iets joligs, stuurde hij altijd triviale prentbriefkaarten naar de familie, waarop bijvoorbeeld een broodmager vrouwtje in badpak voorkwam, dat door een krab in de teen gebeten werd en blijkens het onderschrift verzuchtte: ‘Voor de keer dat ik óók eens geknepen word!’ Hoewel deze uitbundige gravures de verdenking in het moederland levend hielden, bracht oom in werkelijkheid ook zijn avonden op een uiterst gepaste wijze door. Eénmaal per vakantie bezocht hij de Comédie Française om er ‘Tartuffe’ te zien, een werk dat voor hem de sleutel tot alle menselijke ondeugden bevatte. Hij kleedde zich die avond in het zwart, huurde een loge af en lachte tijdens de vertoning, op alle plaatsen, waar dit litterair-historisch onvermijdelijk was. Ook de opera zag hem één keer komen, maar van de frivolere verrichtingen in de veelbelovend beschilderde ondernemingen bleef hij verre, want hij had aan geklede vrouwen al een hekel.

Tijdens elk verblijf kocht hij een das, die hij dan een jaarlang coquet ‘mijn Franse’ noemde. En als Tartuffe of Carmen hem niet opeisten, kwam hij avond aan avond in zijn uitverkoren café, een immense, opgedirkte uitspanning die geleek op een station, dat naar verkeerde vrienden heeft geluisterd. Een strijkorkest was er zoet-gevooisd verantwoordelijk voor het kwartje toeslag op de consumpties. Oom klapte dankbaar en in zijn eentje na elk nummer, waarvoor ironisch in zijn richting werd gebogen, maar zijn vóórkeur ging toch uit naar epische karakterstukken. Werden die aangeheven, dan ging hij ‘even zitten genieten’, zoals hij dat noemde, en hij stak er een sigaar bij op.

Mijn oom is allang dood en hij was er de man niet naar om sterk gemist te worden, maar vanmiddag moest ik toch aan hem denken. Ik kwam namelijk langs zijn café met muziek en het bleek te zijn verbouwd tot een badhuis. Wat zei de dichter ook weer, over al

[p. 68]

wat de mens op deze aard' beleeft? ‘Het spoelt als water weg, het breekt als spinnerag’. Maar hoe wrang-toepasselijk deze woorden in dit verband ook klinken mogen - ik weet zeker dat oom hier 's nachts komt spoken en, op de rand van een kuip gezeten, met gesloten ogen luistert naar ‘In een Chinese tempeltuin’.