Tussen mal en dwaas & Klein beginnen

[p. 117]

Een werkdag

I

Welke gek zou toch hebben bedacht dat de morgenstond goud in de mond heeft? Ik voor mij heb er nooit meer in aangetroffen dan tandsteen en een hoop geïrriteerde zenuwen. Daarom klem ik, zodra mijn ogen openklappen, de lippen krachtig opeen en zeg geen woord. Men wéét dat en laat mij met rust, tot ik uit eigen kracht overeind kom en naar het badhok wankel.

Daar zijn de handgrepen iedere morgen eender: kleren uitdoen, kranen openen, onder de douche gaan staan - een vertrouwde reeks, waarachter tóch altijd een kittelige spanning loert. Want ik weet uit ervaring... já hoor, daar klinkt het al: ‘Randoliwoel...’

Zoiets is het ongeveer. Waarom hebben vrouwen toch de afschuwelijke gewoonte een man iets toe te roepen als hij juist onder de douche staat en door het gedruis van water en geiser natuurlijk niets kan verstaan?

‘Randoliwoel...’

Driftig draai ik de kranen dicht, sta bespet en rillerig in de stilte en brul: ‘Wat zég je nou?’

Daar komt ze weer aan. ‘Ik zeg: de handdoek ligt op de stoehoel.’

‘Hè, verdorie - dat wéét ik toch wel, ik ben toch zeker niet kippig!’

Terwijl ik het roep, zie ik mezelf in de spiegel van de wastafel: een natte, naakte man met een boos gezicht. Daar erger ik me dan weer zó mateloos aan, dat ik me woedend omdraai, bijna onderuit glij en, daardoor nog nijdiger, onbeheerst de kranen openruk. Ai - véél te heet. Al mijn

[p. 118]

bloedlichaampjes zetten de helmpjes op en snellen te hulp, roepende: ‘Kom mee, hij brandt zijn rug.’ Haastig doe ik er koud bij. Zó, dat is beter...

‘Oenijozeewe...’

Daar loopt ze weer te prevelen op de gang! Dicht die kranen. En met een stem als een schuiftrompet: ‘Wat nou weer?’

Maar ze schijnt al naar de keuken gedrenteld te zijn.

‘Héééé!’ brul ik, want nou zál ik het dan ook weten.

Stap stap stap op de gang. En haar stem, heel rustig: ‘Wat wil je?’

‘Ik wil niks, maar jij moest daarnet toch zo nodig iets tegen me roepen? Wat was het?’

Even stilte. Dan: ‘O, ik zei alleen: je hoeft niet zo te schrééuwen...’

Ik heb me maar afgedroogd.

II

Met dat al blijkt buiten dat de dag geurt als een meisje van vijftien jaar. Bepaald veerkrachtig spring ik bij het Centraal Station uit de tram en snuif behaaglijk. Schuimende morgen! Nee dief, dat is van Marsman, denk ik. Mijn beste beelden blijken, bij nader inzien, altijd van een ander. Nou ja, vandáág mag dat de pret niet drukken. Ik steek welgemoed het plein over, ferm doorstappend, als een energieke jonge meneer die ereis eventjes zijn trein gaat halen.

Hebt u nu ook dat ondernemende, als de morgen het kopje zo aanhankelijk aan uw borst vlijt? Ik fluit schel en zwaai sierlijk met de linkerarm, ritmisch lopend, als vroeger op gymnastiek. ‘Schuimende morgen.’ Hoe ging het gedicht ook weer verder? ‘En mijn vuren lach...’ Ja, ja, dát

[p. 119]

was het - en dan komt: ‘Drinkt uit ontzaggelijke schalen... van lucht en aarde...’

‘Hola,’ zeg ik opeens. Met de slappe hand van mijn zwengelende marcheerarm heb ik een korte droge tik gegeven tegen het gemillimeterde hoofd van een man, die over het drinkfonteintje voor het station gebogen staat. Een schok vaart door zijn lichaam. Dan rijst hij overeind en legt zijn hand beschermend op zijn mond.

‘Pijn?’ vraag ik.

Bij wijze van antwoord laat hij zijn arm weer zakken en spuwt een ongewoon langwerpige voortand uit.

‘Ik moet zeggen - het is verdómd mooi,’ zegt hij vervolgens.

‘Het spijt me,’ verklaar ik.

‘Wie slaat er nou iemand op zijn hoofd die staat te drinken!’ vervolgt hij op een pathetische toon, die wil zeggen: da's nu wel het geméénste van de wereld.

‘Het ging per abuis,’ zeg ik bedroefd.

‘Zal ik jou dan eens per abuis een klap voor je snufferd geven?’ presenteert hij, opdringend.

‘Nee,’ zeg ik timide. Hij is zowat twee meter veertig en heeft handen als kolenschoppen.

Even blijft de dreiging tussen ons hangen. Dan haalt hij zijn schouders op en breekt op de hurken, om de tand te zoeken.

‘Hij kan er misschien nog ingezet worden,’ opper ik, op hem neerkijkend.

‘Ach man, ga toch weg,’ zegt hij moedeloos.

Dat heb ik maar gedaan. Voorzichtiger nu. Als ik door de controle ga, weet ik opeens de laatste versregel: ‘Den opalen dag.’

[p. 120]

III

De wat gezette jongeman van diep in de dertig, die, met dure textielen overtrokken en geurige wateren besprenkeld, in een tweedeklas-coupé zijn buik zat in te houden, was even voorbij Haarlem opdringerige blikken gaan werpen naar een dame, die voor zich uit keek of ze menig geheimpje zou kunnen ontsluieren, als ze maar wilde. Of hij enig succes had met zijn brallend ogenspel, kan ik u niet zeggen, maar wél weet ik dat plotseling een bijzonder plompe kerel met een vest vol kreukels en sigarenas uit de andere wagen kwam stappen en zijn enorme, rode klauw op de schouder van die minnaar deed neerkomen.

‘Aaah, die Keis!’

Hij zakte neer naast zijn makker, die keek of hij werd gewekt met een emmer water.

‘So so Keissie... wat hebben wij mekaar al in een tijd niet gezien, wat? Man, man, jij wordt vies vet, hoor.’

De dame liet voor het eerst sinds Utrecht een glimlachje op haar geheimzinnig masker toe, maar Kees slikte iets weg en meende gereserveerd: ‘Ach, té zwaar ben ik niet. Je moet rekenen - ik heb er een behoorlijke lengte bij.’

Daar moest de ander alleen maar schor om schateren.

‘Man, klets toch niet - je hebt een péns...’ Hij sloeg erop met de vlakke hand en vervolgde: ‘Dat komt allemaal van de borreltjes, jongen. 't Is met mij toch net zo? De dokter zegt: “Je kúnt wel mager worden, maar dan moet je minder peren.” Maar mijn niet gezien. Als ik 'm laat staan, dan drinkt hij 'm uit.’

Terwijl de dame, op haar lippen bijtend, uit het raam keek, zei de jongeman met een kuchje: ‘Och, zóveel drink ik nou ook weer niet...’

‘Maar niet zo weinig ook,’ lachte de dikkerd. ‘Man, laat

[p. 121]

je neus niet horen wat je mond zegt. Mot je die kokkerd zien! Compleet paars ziet hij...’

Nu kon de dame haar lach nauwelijks smoren. Kees tastte bedremmeld naar zijn reukorgaan en zocht in zijn ontredderd innerlijk naar een repliek. Maar het hoefde al niet meer.

‘Nou Keis, jongen - leuk je effe gezien te hebben, hoor... Daar is Den Haag al!’

En hij beende vrolijk weg, zonder om te kijken. Had hij dit wél gedaan, hij zou hebben waargenomen dat van Kees niet veel meer dan een ruïne over was. Maar in de ogen van de dame glansde een stille, hoge triomf.

IV

In een Haags overheidsgebouw stond ik in een volle lift, die tussen de vierde en de derde etage bleef hangen. Het was een gecompliceerd technisch probleem, waarin de liftbediende zich grimmig vastbeet.

‘Nou, da's om op te schieten!’ verklaarde een bleke, goedmoedige man, die met zijn vrouw naast me stond.

‘Zegt u dát wel,’ repliceerde ik ter snede. De vrouw had mij aldoor gespannen aangekeken. Thans riep zij: ‘Nou je práát, herken ik je pas.’

Ik keek haar in haar vol, glimmend gezicht.

‘Annie!’ zei ze, met een triomfantelijk gebaartje.

‘Annie...’ beaamde ik verslagen. In de twintig jaren dat ik haar niet gezien had, was haar omvang verdrievoudigd. Ze zei dan ook: ‘Je bent zo dik geworden.’

En zich tot haar echtgenoot wendend, sprak zij niet zonder koketterie: ‘Dat is nou mijn eerste verloofde, je wéét wel...’

[p. 122]

De man kreeg iets feestelijks over zich.

‘Potverdrie!’ riep hij. ‘Dan moeten we eindelijk eens kennismaken.’

We schudden elkaar lacherig de warme handen, want het begon benauwd te worden in die hangende lift.

‘Hij kwam me altijd uit kantoor halen,’ zei Annie. ‘En versjes heeft hij op me gemaakt. Het was dik aan, hoor.’

‘Nou en of,’ verklaarde ik. De man knikte, met onverklaarbare instemming.

‘Ja, ze heeft het mij al eerder verteld,’ zei hij voldaan. ‘Jullie hebben zelfs ringen gedragen, hè?’

‘Bediende!’ riep een oude heer in de hoek. ‘Dit meisje wordt onwel.’

‘Ik doe me best,’ antwoordde de man. ‘Méér kan een mens niet doen.’

‘Heb je mijn ring nog?’ vroeg Annie.

‘Natuurlijk,’ loog ik.

‘O jé, Frits!’ riep zij, haar echtgenoot komisch-angstig aankijkend.

De man lachte vermaakt.

‘Nou, de ring, die u gedragen hebt...’ begon hij.

‘Niet vertellen, Frits!’ riep ze, hem een duwtje gevend.

‘Ach, vooruit...’ vervolgde hij vrolijk. ‘In de oorlog was het toch zo moeilijk met goud, nietwaar... en ik had een vulling nodig, voor me kies... Nou, ze wóú eerst niet, dat is eerlijk waar, maar...’

‘Hè, flauwerd!’ riep Annie.

‘Hiér zit-tie,’ zei de man en hij sperde de mond wijdopen.

Op dat ogenblik stortte de lift zich kermend in de koker. Buiten namen we wat schichtig afscheid.

Het was een lief meisje, indertijd.

[p. 123]

V

De minister was laat, maar eenmaal aangeland in die receptiezaal, gedroeg hij zich zo joviaal en welgemoed als een mens. Uit het kordon van jacquetten, dat hem als een schat gevangenhield, steeg dan ook telkens weer het exploderende geschater op waarmee mannen van omstrekts vijftig jaar voor blij denken door te gaan. Heel het jubilerende bestuur was vloeibaar van reverentie en vooral de voorzitter, met zijn nog ledig doch hongerig kierend knoopsgat op de borst, volgde elk woord uit deze machtige mond met diep ontzag. De natuurlijke slaperigheid van zijn rond, naakt gezicht werd verstoord door een pathetische expressie van aandacht, waartoe de hoge gast hem verplichtte. Zoals hij daar stond, leek hij op iemand met weinig pigment die tegen de zon in kijken moet. Zijn fletse ogen waren onafgebroken op de vroede causeur gevestigd en zijn lippen, steeds tot lachen bereid, vergaten de pas ontstoken feestsigaar, die in de slap afhangende hand onder het nutteloos voortknetteren een lange, witte aspilaar had geproduceerd.

‘En nu even een geheimpje met u apart,’ zei de minister opeens tot de voorzitter en hij vatte hem met charmante aandrang bij de arm. Getweeënlijk maakten zij zich los uit de kring, gewichtig voortstappend nu, als mannen, die alle gekheid op een stokje hebben gedaan en aan verregaande beslissingen toekomen. De minister praatte hoekig en nadrukkelijk, met hakkende, definitieve handgebaren, de ander stond zwart van ernst te knikken.

Toen kwam het.

Midden in een dier excellente volzinnen herinnerde de door-de-weekse ik van de voorzitter zich namelijk de sigaar. Terwijl zijn blik fel gericht bleef op het gelaat van de

[p. 124]

docerende eregast, kwam zijn hand naar boven en stak hij, afschuwelijk langzaam, de bolknak met de vuurzijde in zijn mond. Ik zág het gebeuren. Eerst schoof de aspegel zonder bezwaar naar binnen, toen sloten zich de lippen rondom de smeulende tabak en onmiddellijk daarna meldden tong en gehemelte per ijlgesprek aan het centrale zenuwstelsel wat er mis was.

De minister had niets gemerkt - hij praatte dóór. De voorzitter echter nam met een bliksemsnelle beweging de sigaar terug en perste wilskrachtig de lippen opeen. Zijn blik stond vol vertwijfeling, zijn mond vol as. De enige remedie zou krachtig uitspuwen zijn geweest, maar hij voelde met heel zijn hazenhart dat een voorzitter een lid van een regerend kabinet zoiets niet voor de voeten gooien kan zonder zijn toekomst te breken. Ernstig knikken is trouwens zeer wel te verenigen met een gevulde mond - wát er ook in zit. Pas toen hem rechtuit om zijn oordeel werd gevraagd, kon het besluit niet langer worden uitgesteld. Het was aangrijpend te zien met welk een moed hij slikte en te horen hoe hij welhaast toonloos sprak: ‘Inderdaad, Excellentie.’