Speciaal voor u. 1971

[p. 26]

[p. 27]

Ontferm u

toen we de dorpskerk waar Miesje en haar Jan door de pastoor voor het leven aaneengesmeed zouden worden naderden, luidden de klokken jubelend. Maar toen het paar uit de auto stapte, zweeg de toren en begon het orgel. In een kerk vol klanken schreden ze, achter de in vol ornaat gestoken pastoor en twee misdienaartjes, die blijkbaar vrij van school hadden, naar het altaar. Als je dat zo hoort en ziet is een burgerlijk huwelijk op het stadhuis, met een ambtenaar in colbert, die een soort verontschuldigende conference met slappe witzen houdt, maar een kale boel.

De bruid zag er mooi uit. Ze zag er altijd mooi uit, ook met een schort voor. En een schort droeg ze vaak, want ze werkte in het door ons gefrequenteerde dorpscafé. Ik zie haar nog de eerste keer komen. Haar vader had 's ochtends zitten praten met de vrouw van de kastelein, die klaagde dat ze geen hulp had. Hij zei:

‘Je kan m'n dochter wel krijgen. 't Is een mooie meid. Ik heb d'r zelf gemaakt.’

Hij telefoneerde en ze kwam. Hij had niet overdreven. Ze was een klein, vastberaden meisje en ze kon hard werken, niet alleen in het café, maar ook in de enorme kamers boven, waarin vijf of zes bedden stonden, want het was geen hotel, maar meer een logement voor routiers.

‘Laat ons bidden,’ zei de pastoor.

En hij begon. Telkens als hij een volzin had gezegd, riepen de gelovigen in koor:

‘Heer, ontferm U.’

[p. 28]

En terwijl ze dat riepen keek ik naar het ernstige gezicht van de bruid in haar witte sluier en moest ik plotseling denken aan Arie. Een paar jaar geleden zag ik hem in de dorpskroeg. Hij hoorde bij een ploeg kraanmonteurs, die voor een week in het logement waren ondergebracht, omdat ze een karwei in de fabriek moesten opknappen. Vier ervaren kerels waren het.

En dan nog Arie.

Die was maar een leerling van zeventien. Een blonde, nogal weerloos kijkende jongen - voor het eerst een hele week weg van moeder thuis. Toen ze de eerste dag van het karwei kwamen stond Miesje, stil en mooi, achter de tap. Hij was zichtbaar van haar onder de indruk.

‘Heer, ontferm U,’ klonk het weer in de kerk.

Ontfermen is een erg mooi woord in de Nederlandse taal, vind ik. Maar de Heer doet het zo zelden. Achter de rug van de priester hadden de twee misdienaartjes een geintje met elkaar. Ze verborgen hun gelach achter voor hun gezichtjes gevouwen handen. Ik dacht aan een dichtregel van Mien Proost:

‘En als ik groot ben, val ik af.’

De kraanmonteurs ontvingen fikse verblijfstoelagen waar de vrouwen thuis geen weet van hadden, en die dronken ze 's avonds in het café op. Dat ging rap. Zelfs Miesje kon het serveren maar het moeite bijbenen. Arie wilde voor haar óók een stoere man zijn. Daarom dronk hij in het door de anderen aangegeven tempo het bier mee. Toen om één uur de kroeg sloot ging hij zeer zat en joelerig de trap op. Maar 't was niet naar. Het viel nog van hem. Eén ding was jammer. Hij piste die nacht in zijn bed. En dat bed moest Miesje de

[p. 29]

volgende ochtend opmaken. Een dieper vernedering voor een jongen van zeventien zou ik niet weten.

‘Heer, ontferm U.’

De volgende dag kwamen de monteurs weer aan het eind van de middag van het karwei. Miesje stond achter de tap. Een der mannen zei:

‘Vier pils. En geef Arie maar een speculaasje, daar zit geen vochtigheid in.’

Dreunend gelach. Hij bloosde als een meisje en zijn blik was radeloos. Schichtig liep hij naar een hoek van het café, nam de krant en veinsde dat hij las.

‘Ja, zóveel bier in een jongenslijffie...’

Het pesten ging door.

‘Heer, ontferm U.’

Opeens liep Miesje dwars door het café naar de jongen toe en zei: ‘Ik kom effe bij je zitten klessen. Mág dat?’ Nog zie ik de uitdrukking van mateloze opluchting, die op zijn gezicht kwam. Heel levendig begon hij tegen haar te praten. Ze knikte vriendelijk. De mannen gingen maar biljarten. Ze was toen al solide verloofd, met de jongen die nu naast haar stond in de kerk.

Maar zij ontfermde zich over Arie.

Zij gaf de kus aan de melaatse.