Speciaal voor u. 1979

[p. 13]

Schik

Toen ik de zijstraat in liep, zag ik dat de vuilnismannen hier nog niet geweest waren. Vooral bij het sinds kort lege huisje, stond heel wat op hun rijdende muil te wachten. Vroeger woonde er een bejaard echtpaar. Nadat de vrouw gestorven was zat de man, als ik voorbijkwam, altijd voor het raam op de eerste etage naar buiten te kijken, met zo'n blik die eigenlijk niks zag. Waarschijnlijk dacht hij ook nergens aan, want hij had allang de leeftijd bereikt waarop denken niet meer hoeft. Op een dag zat hij niet meer op zijn plekje. Een tijdje later werd het huisje ‘leeg opgeleverd’. Maar blijkbaar niet leeg genoeg, want nu stond alles wat de nieuwe bewoners in hoeken en gaten nog hadden aangetroffen, klaar voor de vuilnismannen. Misschien hadden de Morgensterren er nog wat van hun gading uitgehaald. Wat overbleef was echt alleen maar rijp voor de vaalt. Vier volgestouwde vuilniszakken, een hoge stapel oude nummers van een populair weekblad der gezelligheidsindustrie, een stoel met drie poten en een rol tot op de draad versleten vloerbedekking van een goor soort beige.

Toen ik net wilde doorlopen zag ik dat, tegen een der vuilniszakken aan, een dik, langwerpig boek leunde. Aangezien nieuwsgierigheid tot

[p. 14]

mijn beroepsplichten behoort tilde ik het op. Het was een foto-album. Op het linnen kaft stond, in zwarte inkt, met zorgvuldige letters geschreven:

‘Henkie.’

En op de eerste bladzijde:

‘Uit het leven van onze kleine schat.’

Het album was helemaal vol. Zwart wit fotootjes waren het, gemaakt met een goedkoop toestel, dat situaties alleen, vrij donker, vastlegde als de handelende personen hadden geposeerd. Daardoor kregen de tafereeltjes een sfeer van treurige absurditeit. Voor mij, ten minste. Maar voor de trotse grootouders van Henkie stellig niet. Een van hen had alle kiekjes, met keurige zwarte letters, van bijschriften voorzien.

Onder het eerste stond:

‘Onze Henkie doet al zeven dagen zijn best.’

Je zag, vrij duidelijk, een welgeschapen baby (‘Alle baby's lijken op mij,’ zei Churchill terecht) in de armen van zijn moeder, een vormeloos dikke vrouw, nogal lelijk maar mooi stralend van geluk.

‘Hebben opoe en opa geen mooie wagen gekocht voor Henkie?’

Dit lange bijschrift sloeg dan ook op twee foto's naast elkaar.

Henkies ouders, in stijve zondagse kleren vereeuwigd, naast zo'n hangbuikig, op een tank gelijkend voertuig, dat ééns in de mode was.

[p. 15]

Ik herkende het, want ons eerste kind heeft, als zuigeling, in net zo'n voertuig gelegen. Het onder de foto's vermelde jaartal, kwam dan ook overeen:

‘Juni 1940. Henkie speelt kiekeboe met opa.’

Waarschijnlijk had zijn moeder deze keer het toestel gehanteerd.

Je zag de baby op de schoot van zijn opoe liggen. Haar man, die ik later, altijd weer, voor het raam op de eerste etage zag zitten, stak zijn hoofd vief en guitig om de deur heen. Henkie keek licht geamuseerd, op de rand van een lach.

Op de twee volgende foto's werd nog steeds gekiekeboet.

Opoe vond het nog leuker dan Henkie. Het bijschrift luidde:

‘Wat hebben we een schik!’

In juni 1940, moet u rekenen. We waren toen net een maand door de Duitsers bezet. De wel eens in zwart wit denkende jonge historici, zouden misschien met de duiding van dit zinnetje een zekere moeite hebben. Dat hun conclusie omtrent de gezindheid van Henkies pa en moe wel eens wat te simpel zou kunnen uitvallen, bleek toen ik het album verder doorgekeken had. Ik zag Henkie opgroeien tot een mooi, blond prinsje met onbeduidende ouders. Die echter in mei 1945 opnieuw zichtbaar schik hadden, op een kiekje met het bijschrift:

[p. 16]

‘Bevrijdingsfeest! Met onze onderduikertjes, de Cohennetjes.’

Je zag ze zitten op een krakkemikkig balkon aan de achterkant van het huis. Pa, moe, Henkie en een bejaard echtpaar, dat een beetje schichtig in de lens kijkt, als mensen die het nog niet allemaal geloven. Meneer Cohen vertoont de kwabbige magerte van een in aanleg dikke man. Mevrouw Cohen was altijd al iemand uit de kolibriklasse. Ze heeft een treurige, wijze glimlach. Het turbulente begrip ‘feest’ wordt alleen geïllustreerd door Henkie, die een klein, kartonnen hoedje schuin op zijn krulletjes draagt. Hij kijkt met grote warmte op naar meneer Cohen.

Ik sloot het album en zette het weer naast de vuilnisbak.

Wat hadden we een schik.