Met de neus in de boeken

[p. 180]

Een grillig literair succes

In kringen die het goed menen met het boek maakt men zich wel eens zorgen over de bedenkelijke kwaliteit van de lectuur die jongens van een jaar of veertien prefereren. Maar is dat eigenlijk wel zo erg? Toen ik zelf die leeftijd had verslond ik de avonturen van Arsène Lupin, die ook niet bepaald tot de grote literatuur werden gerekend, maar ik ben - wat lezen betreft - toch nog aardig terechtgekomen.

Arsène Lupin was een geniale gentleman-dief met een Zorro-mentaliteit. Hij ontnam de rijken hun enorme overvloed, maar hij hielp de armen. En hij had een filosofie. Tegen een zakenman zei hij: ‘Ik steel in woningen, jij steelt op de beurs.’ Als het waarlijk ging om de loop van het recht, hielp hij de politie.

Gekleed in rok en met een hoge hoed op het hoofd stond hij op het omslag van de als een tijdschrift uitgegeven boeken, die je net als de avonturen van Nick Carter en Rafïles in krantenkiosken kopen kon. Zelfs tegen Sherlock Holmes en Cagliostro nam hij het met succes op.

In opdracht van een welgestelde Amerikaan demonteerde en verscheepte hij een fraaie Franse kapel en zette er een kopie voor in de plaats, zonder dat het werd bemerkt. En hij zag kans, door zich behendig te vermommen als een onschuldige zwerver, te worden vrijgelaten uit de Parijse gevangenis.

Uit wiens brein kwam deze elegante prins der duisternis? In mijn jongenstijd realiseerde ik mij nauwelijks dat die blijkbaar nimmer eindigende reeks van boekjes door iemand werden bedacht. Antoinette Peské, onthulde me, tientallen jaren later, in haar vergeeld boekje Les Terribles, dat ik op het Waterlooplein vond, de naam van de auteur. Hij heette Maurice Leblanc. En zijn carrière was interessant, omdat eruit blijkt hoe grillig het literaire succes is.

In de tweede helft van de vorige eeuw werd hij, als jonge-

[p. 181]

man, in zijn geboortestad Rouen opgeleid voor de handel, maar zijn liefde ging uit naar de grote literatuur, 's Avonds en 's nachts schreef hij novellen, die de sporen droegen van zijn bewondering voor Poe, maar hij had nog geen letter gedrukt gekregen, toen in Rouen een monument werd onthuld ter ere van Flaubert.

Voor deze plechtigheid kwamen beroemde schrijvers als Goncourt, Zola, Maupassant en Mirbeau naar de provinciestad. De jonge Leblanc zag zijn kans. Hij wist dat deze literaire goden met de laatste trein naar Parijs zouden terugkeren en kocht ook een kaartje. Hij wilde doordringen tot de coupé waarin ze zaten en hun belangstelling wekken voor het manuscript dat hij in zijn binnenzak had.

Omdat hij begreep dat hij niet met de deur in huis kon vallen, had hij een aardig ‘binnenkomertje’ geprepareerd. De heren zouden stellig belangstelling hebben voor het feit, dat de vrouw van een apotheker in Rouen de dochter was van de aantrekkelijke dame, die voor Flauberts Madame Bovary model had gestaan. Inderdaad een aardige literaire bijzonderheid.

Maar helaas - Leblanc had niet gerekend op het feit dat de onthulling van het gedenkteken gepaard ging met een maaltijd, waaraan de vier meesters zich zo overvloedig te goed hadden gedaan, dat zij in diepe slaap waren verzonken, toen de jongeman eindelijk de coupé dorst betreden.

Ondanks deze tegenslag heeft hij toch kans gezien aan het begin van deze eeuw een aantal psychologische romans te publiceren, die een gunstig onthaal vonden bij mensen als Léon Bloy en Maurice Maeterlinck, ofschoon de laatste wellicht werd beïnvloed door het feit dat hij een verhouding had met Leblancs oudere zuster Georgette.

De gunst van het grote publiek verwierf hij echter pas na 1904. Het toeval speelde daarin een rol. Pierre Lafitte vroeg hem een verhaal voor zijn blad Je Sais Tout en Leblanc schreef De arrestatie van Arsène Lupin.

[p. 182]

‘Waarom weet ik niet,’ zei hij later. ‘Het gegeven kwam gewoon in me op en ik schreef het. De naam van de held was een verdraaiing van Arsène Lopin, een oud gemeenteraadslid van Parijs.’

Maar met deze haastige, zonder enige literaire inzet geschreven vertelling bereikte hij het grote succes. Het verhaaltje sloeg zo in dat Lafïtte hem dringend verzocht Lupins avonturen voort te zetten. De serie groeide, in de loop der jaren, uit tot een lange reeks boeken, die in vierentwintig talen werden vertaald.

Zelf zei Leblanc eens, geïrriteerd over Lupin: ‘'t Is hard. Hij vervolgt me overal. Hij is niet mijn schaduw. Ik ben zijn schaduw.’

In Etretat, nabij zijn geboorteplaats Rouen, vindt men Clos Lupin, niet genoemd naar de auteur, die er zijn laatste jaren sleet, maar naar de enige door hem geschapen figuur die hem overleefde.