Met de neus in de boeken

[p. 13]

Zoet smaakt de schrijversroem

Het gemeentelijk Badhuis in de Haagse Torenstraat is een grauw, vestingachtig bouwwerk, in lang vervlogen jaren gezet door een architect die waarschijnlijk niet hield van visite en daarom zijn scheppingen zó maakte, dat niemand de indruk kreeg er welkom te zijn.

Toch ben ik er vaak binnengegaan. Toen ik een jaar of twaalf was, bewoonden wij een huis zonder badkamer. Te lang geworden voor de teil, moest ik naar het Badhuis. Niet dagelijks, maar eens per week, want de fictie dat het menselijk lichaam elke ochtend dient te worden ondergedompeld kwam pas later, als een verkwistend schaduwgewas van de welvaart.

Mijn bewassing vond op zaterdagmiddag plaats. Dan deed mijn moeder een verschoning in een tasje en gaf mij geld voor een kuipbad, dat duurder was dan een stortbad. Ik ging er altijd met een zekere tegenzin heen, want ik wist op zaterdagmiddag wel leukere dingen te doen. Bovendien voelde ik me, door ongewenning, na zo'n verblijf in heet water altijd een beetje onpasselijk.

Daar de meeste mensen in die tijd geen badkamer hadden doch op zondag, bij uitzondering, fris wilden ruiken, was het op zaterdagmiddag erg druk in het badhuis. Je moest lang wachten eer je nummer werd afgeroepen door een der badknechten, zonder uitzondering gemelijke mannen, die kennelijk op een leven zonder blijde hoogtepunten konden terugzien.

Zo'n knecht ging dan, als je aan de beurt was, met je mee in het klamme badhok en reinigde in je tegenwoordigheid de kuip. De vuilresten die de vorige gebruiker vaak duidelijk zichtbaar had achtergelaten, verwijderde hij met behulp van een bruine, korrelachtige substantie en een grote pluk houtwol. Als hij gereed was ging hij vijandig zwijgend heen, wat

[p. 14]

ik nu wel begrijpen kan, want geld voor een fooitje gaf mijn moeder me niet mee. Ik was altijd blij als ik de deur achter zo'n vent kon dichtdoen.

Gelooid door deze smartelijke ervaringen, viel het gedrag van een nieuwe badman mij zo op.

Toen ik hem op een zaterdagmiddag voor het eerst zag, deed hij in het geheel niet wrevelig tegen me - integendeel. Zodra hij me in de wachtruimte gewaar werd, verhelderde zijn rond, vlezig gelaat en knikte hij mij innig toe, de ogen even dichtknijpend. Ik knikte maar eens terug. En zijn geheimzinnige welwillendheid ging nog verder. Terwijl ik helemaal niet aan de beurt was, nam hij mij mee naar een vrijgekomen badhok en zweeg daar allerminst.

‘Zo, die kuip zal ik eens piekfijn schoonmaken,’ riep hij. ‘Dan wordt het een lekker fris bad. Laat mij maar eens begaan. Eventjes geduld.’

Ik stond er sprakeloos bij.

Na lang schrobben en poetsen vroeg hij: ‘Is het zo naar genoegen?’

‘Ja meneer,’ antwoordde ik.

Hij keek mij nu aan op een bijna eerbiedige wijze en sprak: ‘Zeker hard studeren, elke dag?’

Daar studeren het allerlaatste was wat ik deed, gaf ik geen antwoord.

‘Ik ben er een grote liefhebber van,’ zei hij.

‘Waarvan meneer?’ vroeg ik.

Hij hief de beide handen en maakte, met de rechter, een heen en weer gaande beweging. ‘Uw vioolspel!’ riep hij.

Daar ik houdingloos voor hem bleef staan, vroeg hij: ‘U is toch de violist Van Dinteren junior?’

Ik wist wie hij bedoelde. De zoon van pianist Chris van Dinteren, die al op jeugdige leeftijd, als een soort wonderkind, naast zijn vader in de bioscoop speelde, ter begeleiding van de toen nog stomme film. Hij is nog steeds een befaamde chef d'orchestre in Den Haag.

[p. 15]

Daar ik toen, als jongen in het Badhuis, dolgraag die beroemde, kleine violist had willen zijn, antwoordde ik met grote tegenzin: ‘Nee meneer, die ben ik niet.’

De lach viel als een plaksnor van zijn gezicht en maakte plaats voor een uitdrukking van diepe ontgoocheling. Zonder een woord ging hij heen, de deur hard achter zich dichtslaand.

Dit was in mijn leven de eerste aanraking met de roem, die gewone mensen verandert in bevoorrechte zondagskinderen. Dat het stoelde op een misverstand vind ik, bij nader inzien, wel behorend bij het werk dat ik later schrijven zou.

Toen ik vanmorgen door de Torenstraat liep, dacht ik: ‘Kom, ik ga er even binnen.’

In de hal trof ik een functionaris van het Badhuis, die allerminst

[p. 16]

gemelijk tegen me zei: ‘D'r is hier veel veranderd, meneer. We draaien helemaal op vreemdelingen. Turken, Grieken, Marokkanen. Die jongens liggen met z'n zessen op één kamertje gestapeld, dus ze willen wel eens een stortbad.’

‘Ik nam vroeger altijd een kuipbad,’ zei ik.

‘Allemaal afgekeurd - op vier na,’ antwoordde hij, ‘en die vier zijn gereserveerd voor ouden van dagen en hulpbehoevenden.’

En met een vriendelijk lachje bewees hij dat de roem nog steeds corrumpeert, door te zeggen: ‘Maar ik ken u van uw verhalen op de teevee, dus als u effe in de kuip wilt, dan maak ik dat wel voor u in orde.’