Mag 't een ietsje meer zijn

[p. 279]

Mijn moeder had gelijk
(1969)

Vaarwel

Mijn moeder stierf, zoals ze dat had gewenst.

Een lankmoedige dood bezocht haar 's nachts toen ze sliep in haar eigen bed en in haar eigen huis. Ze woonde er al negenendertig jaar - eerst met haar gezin en na de oorlog alleen. Alle door ons ondernomen pogingen om haar in een verzorgingstehuis te krijgen stuitten af op haar vastberaden weigering.

‘Ik ga niet tussen die oude wijven zitten,’ zei ze tegen me.

Ze was toen al over de tachtig. Die leeftijd konden we aan haar zien als we de kamer op de eerste etage, waar ze de laatste jaren woonde, binnenkwamen maar na een kwartiertje praten werd haar gezicht jong, waarschijnlijk omdat ze zo veel lachte. Want haar humeur was niet te vernielen, al deed het leven toch echt wel zijn best.

Ik herinner me hoe ze ons een poosje geleden schaterend vertelde over de regeling die ze had getroffen met een naast haar wonende vriendin, een weduwe van achter in de zeventig. De vriendin had gezegd: ‘Jij bent overdag altijd alleen. Geef me je huissleutel dan kom ik iedere morgen even naar je kijken.’

‘Goed,’ had mijn moeder geantwoord. ‘Maar jij bent overdag ook altijd alleen, dus geef me dan ook jouw huissleutel, want anders doe ik het niet.’

Dat gebeurde. Als ze de buurvrouw 's ochtends hoorde binnenkomen, riep ze van boven: ‘Nee, ik bén nog niet dood.’

Maar op die vrijdagmorgen kon ze niet meer roepen. Ze was voor altijd ingeslapen - zonder ziekbed, zonder aftakeling, zonder lijden en zonder ooit van iemand afhankelijk te moeten zijn. De avond tevoren had ze zich nog dol geamuseerd met het blijspel ‘Slippers’ op de tv. En op haar kalender stond voor vrijdag: ‘naar de kapper’, want wij zouden de volgende dag bij haar komen en dan wilde ze er netjes uitzien.

Aan de bezoekjes die we haar brachten bewaar ik goede herinneringen omdat ze altijd zo vrolijk verliepen. Ze deed ons dan verslag van alles wat haar recentelijk overkwam en dat was héél wat, want ze had tot haar

[p. 280]

laatste dag een druk leven met een volle agenda. Weer of geen weer -ze doorkruiste met trams en bussen Den Haag, want ze vertikte het een taxi te nemen, hoezeer ik daarop ook aandrong.

‘Ja, als ik naar jou geluisterd had, zat ik nou in het armhuis,’ zei ze.

Ze belde me nooit op - uit beginsel.

‘Als je belangstelling voor me hebt, dan moet jij maar bellen,’ vond ze.

Wanneer ik het deed en vroeg hoe het met haar ging, zei ze altijd ‘goed’ ofschoon ze allerlei kwalen had. Maar daar wilde ze niet over zeuren.

Een paar jaar geleden ging ze naar het ziekenhuis om haar galblaas te laten wegnemen. Ik hoorde het diezelfde dag toevallig van een kennis, want ze had het me niet verteld. Toen ik 's avonds in het ziekenhuis haar kamer binnenkwam, zei ze verbijsterd: ‘Ben je er nóu al?’

Ze had het niet verwacht. Dat was haar fundamentele levensbeginsel. Zij wenste niets van anderen te verwachten en alleen te bouwen op eigen kracht. Dat heeft déze snelle dood haar tot het einde toegestaan. Er was maar één schoonheidsfoutje: ze stierf op de verjaardag van mijn vrouw, zodat het feestje voor de kleinkinderen met slingers en taarten, haastig moest worden afgelast. Dat zou ze zich zelf ernstig kwalijk hebben genomen, want haar liefde voor kleine kinderen was onuitputtelijk.

Dagen lang hebben mijn vrouw en ik tegen elkaar gezegd: ‘Een mooier dood had ze niet kunnen wensen.’ Dat is ook zo. Maar toch komen dan onafwendbaar de herinneringen aan haar dapper leven.

Toen mijn kleindochter - vier jaar oud en every inch a woman - hoorde dat ze gestorven was, raakte ze de kern door meewarig te vragen. ‘Ach, en staan nou al d'r spulletjes alleen? Al d'r pannetjes en d'r bordjes, staan die nou alleen?’

‘Ja,’ zei ik.