Mag 't een ietsje meer zijn

[p. 255]

Fluiten in het donker
(1966)

Een heer in de trein

De trein naar Den Haag stond op het Centraal Station en ik zat alleen in de coupé, maar even voor we wegreden kwam er een man binnen. Een grote, plompe, door en door Hollandse man van een jaar of zestig, terdege ingebakerd.

‘Goede morgen,’ zei ik.

Hij antwoordde niet doch begon zich te ontdoen van handschoenen, hoed, sjaal en overjas op een manier of al deze handelingen hem met diepe weerzin vervulden. Geen zonnetje in huis, dat stond wel vast. De hoed legde hij in het bagagenet en de jas hing hij aan het haakje vlak bij het raam. Daarop liet hij zijn grote hoeveelheid kilogrammen op de plaats tegenover mij neer. Aangezien hij gedeeltelijk op zijn jas was gaan zitten brak het lusje en viel de bovenkant van dit kledingstuk over zijn hoofd heen.

Ik lachte.

Je ziet het in treinen télkens weer gebeuren en mijn gelaatsspieren zijn er eenvoudig niet tegen bestand. De man - de lippen bitter op elkaar geknepen - bleef roerloos zitten en keek mij met zijn sombere zwarte ogen vernietigend aan.

‘Moet jij daar zo om lachen?’ vroeg hij.

De kraag van de jas hing nog steeds over zijn grimmig hoofd als een soort monnikskap.

‘Het spijt me,’ zei ik.

De man verhief zich langzaam en sprak, terwijl hij de jas opvouwde en in het bagagenet legde: ‘He, wat leuk. Iemand breekt het lusje van zijn jas. En daar gaat een volwassen vent om zitten lachen.’

‘Ik kan het niet helpen,’ zei ik. ‘Ik moet altijd lachen als 't gebeurt.’

Hij ging weer zitten, legde zijn handen op zijn knieën en stelde vast:

‘Da's dan een héle vreemde afwijking.’

Deze keer liet ik het bij een knik.

Terwijl ik, om het incident definitief af te ronden, uit het raam begon te kijken, voelde ik dat zijn norse blik nog steeds op mij was gericht.

[p. 256]

Nu kwam de kelner met zijn blad en de man nam een kop koffie. Daar mijn nek een beetje stijf begon te worden van het krampachtig uit het raam kijken, draaide ik mijn hoofd weer recht. Hij keek niet langer naar mij maar naar de koffie op het klaptafeltje. Nadat hij er suiker ingedaan had, tilde hij het kopje op om het naar zijn lippen te brengen.

Nu zijn treinen volstrekt onberekenbaar.

Vaak liggen ze, lange tijd achtereen, zeer vast in de rails maar op een nooit vooruit te becijferen moment beginnen ze opeens een poosje te bibberen, te zwaaien en te schokken.

Hoe het komt weet ik niet.

Maar vast stond dat onze trein juist zo'n aanval kreeg toen de man de volle kop bijna aan zijn mond had getild, zodat een aanzienlijke hoeveelheid van de koffie op zijn das en op zijn vest terecht kwam.

Weer lachte ik.

Zo weinig mogelijk.

Opnieuw bleef de man geruime tijd roerloos zitten met de bitter toegeknepen lippen en de blik vol verachting op mij gericht.

‘Is dat ook zo leuk?’ vroeg hij eindelijk.

‘Het spijt me,’ zei ik.

Hij haalde een zakdoek te voorschijn en begon daarmee over zijn besmeurde buik te wrijven, mij steeds grimmig in het oog houdend.

‘Iemand bemorst zijn kleding,’ zei hij, ‘o, wat geestig is dat.’

Ik ging maar weer uit het raam kijken en bleef daarmee voortgaan tot we afremden voor Leiden. Daar moest hij wezen want hij stond op, deed jas en sjaal aan en zette zijn hoed op. Toen hij bezig was de coupé te verlaten voegde hij mij nog schamper toe: ‘Ik ga er uit. Misschien moet je daar óók wel om lachen.’

Omdat hij het onder het lopen zei, niet voor zich uit maar naar mij kijkend, stootte hij zijn hoofd zeer krachtig tegen het coupédeurtje en verdween kermend uit het gezicht.

Ik moest inderdaad wéér lachen. Het spijt me. Ik kan het niet helpen.