Mag 't een ietsje meer zijn

Laatste uren

Om zes uur had de man in Amsterdam de trein genomen en om half tien zette de bus hem af op de donkere rijksweg, aan het begin van het dorp. Hij liep, op zijn herinnering, naar het huis met de tuin vol stijve boerenbloemetjes. Beneden brandde licht. Toen hij belde deed een grijze, versloofde buurvrouw open.

‘Hoe is het met oom?’ vroeg de man bij wijze van introductie.

‘Ach, u is...’ begon ze met een glimlach. En toen, ernstig: ‘Niet best hoor. 't Loopt af. De dokter schrok van hem vanmorgen. Hij zei: “Als zijn neef 'm nog wil zien, moet hij haast maken.” Daarom heeft mijn man opgebeld.’

Zij ging hem voor de kamer in, die veel kleiner en miezeriger was dan hij zich herinnerde uit zijn kindertijd, toen hij hier, om te herstellen van kinkhoest, twee maanden had gelogeerd. Aan tafel zat de buurman, een boers geklede grijsaard, met het gevoelige, vergeestelijkte gezicht van iemand die veel ontleent aan de preek en de schrift.

‘Wilt u hem zien?’ vroeg hij.

‘Graag,’ antwoordde de man. 't Was het verkeerde woord. Achter de

[p. 215]

oude man liep hij de trap op.

‘Hij herkent niemand meer,’ zei de buurman en opende de deur. De oom lag in een groot, eiken bed naar adem te snakken, maar het eerste wat de man opviel was een schilderij aan de muur, een stilleven, zo lelijk en zonder ziel, dat hij er moedeloos van werd. ‘Hij is half verlamd,’ sprak de boer.

Hij boog zich over de stervende heen en riep, zoals men een dove beschreeuwt: ‘Jan! Jan! Ik ben het. Gerrit, van hiernaast.’

Het gelaat van de oude in bed met de half weggedraaide ogen en de opengesperde mond, die scheen te hunkeren naar moeders borst, behield dezelfde, wanhopige uitdrukking van iemand die in een bodemloze put valt, maar de knokige linkerhand, die aan de dekens plukte, wilde zich even ballen tot een vuist, maar miste de kracht. De neef stond, met zijn jas aan, roerloos aan het voeteneind. Hij voelde geen enkel verdriet, maar realiseerde zich scherp dat sterven een hoogst eenzame aangelegenheid is, waarbij niemand helpen kan.

‘Een mensenlot,’ zei de buurman, met een handgebaar. De man zuchtte artificieel.

Even later zaten ze beneden in de huiskamer en dronken koffie met te veel melk.

‘Hij was erg eenzelvig,’ sprak de buurvrouw, zich reeds van de verleden tijd bedienend, ‘maar hij hield veel van beesten. Vooral vogeltjes. Hij voerde ze elke morgen. Ze gingen wel op zijn schouder zitten. Ze zullen hem missen. De stomme dieren.’

De bel ging en er trad een gezette, oude man binnen, die plaatsnam en zijn hoed onder de stoel op de grond legde.

‘Hoe is het nou met Jan?’ vroeg hij.

‘'t Loopt af,’ zei de buurvrouw.

‘Zullen we de begrafenis dan maar regelen?’ zei de oude, zich tot de neef wendend, ‘ik ben de aanspreker hier, ziet u.’

‘Hij is toch nog niet dood,’ zei de man. De ander glimlachte begrijpend.

‘Stel dat het vannacht gebeurt,’ sprak hij, ‘zal ik hem dan voor heen kleden?’

‘Wat?’

‘Voor heen kleden. Dat hij er netjes uitziet. Hij moet een wit overhemd aan. Nieuw. Zó uit de winkel. Dat hoort.’

‘Hoe komen we daaraan, op dit uur?’ vroeg de man. De aanspreker glimlachte weer.

‘Gaat u maar even mee naar het winkeltje van juffrouw Boon,’ zei hij, ‘ik heb dat wel vaker aan de pet.’

[p. 216]

Even later zag de man, hoe hij op een deur bonsde, tot er binnen licht werd aangedraaid. Bij een oude, naar slaap ruikende vrouw, in een lang nachtgewaad, kocht hij een overhemd van twaalf gulden.

‘En als het nou eventueel niet nodig is, kunt u het terugbrengen en krijgt u het geld weerom,’ zei de aanspreker, toen ze weer buiten liepen, ‘dat heb ik zo met juffrouw Boon geregeld. 't Is ervaring, hè. De mensen vinden soms wel eens dat ik een raar vak heb. Maar ik hou ervan. Als Jan nou straks dood is, ga ik hem mooi afleggen. Dat hij er knap bij ligt. 't Is fijn werk. Ik denk altijd, ik hoop dat ze het later voor mij net zo doen.’

Hij belde aan. De buurvrouw kwam net de trap af.

‘Nog hetzelfde,’ zei ze.