Kroeglopen 2

[p. 47]

Het harde: neen

In een café in de Jordaan was ik, waar een tot op de draad versleten man, met zijn hoofd op tafel, vredig sliep, naast een jukebox, die op topsterkte een twist voortbracht, waarop twee enigszins verwilderde jongelui en een vader met zijn hooguit vijfjarig dochtertje, aan het dansen waren met de hoekige armbewegingen, die mij altijd doen denken aan mensen die, in oorlogstijd, op last van de vijand loopgraven graven. Het was vroeg in de middag. Er trad een onvast lopende man binnen, met een slecht, maar oninteressant gezicht. Hij was gewoon niet slecht genoeg. Zich aan de reling van de tapkast vastklemmend, bestelde hij bier. De kastelein, die jong was, doch reeds door alle gedistilleerde wateren gewassen, wierp een schattende kennersblik op hem en zei: ‘Neen, jij krijgt niet meer.’

De man droeg het als een man.

‘Goed,’ zei hij.

En hij ging - onvast van tred weer - naar de deur. Een kort, vernederend incident. Terwijl de jukebox speelde, de versleten man vredig doorsliep

[p. 48]

en de vader met het dochtertje de twist verder uitdiepte, dacht ik aan die ene keer in mijn leven, toen het mij ook overkwam, dat een kastelein naar mij keek en tegen mij zei: ‘Neen, jij krijgt niet meer.’

En merkwaardig genoeg bevond ik mij op die avond in een toestand van volstrekte nuchterheid, want ik had de hele dag nog geen glas aangeraakt. Het was jaren geleden, in de tijd toen ik nog veelvuldig en door het hele land vrolijke causerieën hield en stukjes voorlas, omdat ik meende, op die manier, een gapende belastingschuld te kunnen vullen met het goud dat de staat behoefde voor autowegen en straaljagers. Het bleek een van mijn vele dwalingen, want van de honoraria bleef, door een onverstandige manier van leven, weinig over en bovendien werd ik van het regelmatig vrolijke lezingen houden langzaam maar zeker rijp voor een gesticht.

Begrijp me wel - ik bewaar aan veel van die avonden, als in een lief stadje of een aardig dorp een prettige zaal naar je luisterde, de tederste herinneringen. Maar er zijn in dit land een paar onpeilbaar droefgeestige nederzettingen, waar mensen wonen die daar in hoge mate thuis horen.

‘Neen, neen, neen, neen we noemen geen namen.’

Maar ze zijn er - ik zweer het u. En op die avond in de winter had ik mijn nummertje weggegeven in zo'n plaats en voor zo'n plubliek.

Toen het was volbracht kon ik nog met de trein terug naar Amsterdam. En ik liep in een toestand

[p. 49]

van grote moedeloosheid door de reeds slapende straten van het enge plaatsje naar het kleine station. Daarin bevond zich nog één man met een spoorpet op en die man zei: ‘Als u naar Amsterdam moet, dan hebt u nog drie kwartier de tijd.’ Ik stak de straat over naar een cafeetje, waar nog licht brandde. Ik vond dat ik een dronk verdiend had. Ik opende de deur. Er waren maar drie klanten. De man achter de bierkraan haatte mij op het eerste geziect. Hij was al bejaard en leek mij iemand, die in zijn jeugd zo graag pianostemmer had willen worden, maart dit niet mocht van een despotische vader. En nu had hij dit café.

Ik begaf mij naar de tapkast en sprak: ‘Een bier.’

En hij wierp diezelfde, schattende kennersblik op mij en zei: ‘Neen, jij krijgt niet meer.’

En ik was kurkdroog - ik zwéér het u. Maar die smartelijke avond in dat droeve zaaltje stond waarschijnlijk op mijn gezicht te lezen. En net als die man in de Jordaan zei ik: ‘Goed.’

En ik verliet het café, niet wankel van tred, doch net zo vernederd. Ik houd al jaren geen lezingen meer. Maar soms rijd ik in de trein langs dat plaatsje. Het cafeetje is er nog. En onder het voorbijrijden denk ik weer aan die avond en dan voel ik mij diep bevrijd.