Drie in een

Wies Bakker

Eigenlijk kan ik niet verklaren waarom ik vandaag opeens aan Wies Bakker moest denken. Maar het gebeurde. Ik zag haar haarscherp voor me, zoals ze er in mijn jeugd uitzag. Negentien was ik, jongste verslaggever bij een sociaal-democratisch dagblad in Den Haag. Op een zomerse ochtend stond ik in het haveloze gebouw waar werklozen hun steun kwamen halen. Mijn opdracht luidde een verslagje te schrijven over een groepje dat vandaag uit protest zou weigeren het steungeld in ontvangst te nemen. Het was een zogenaamde Vilde actie’. Het nvv stond er niet achter en onze krant had het, in een hoofdartikeltje, ontraden en Verre van verstandig’ genoemd. Toch namen zowat twintig werklozen deel aan de actie, die werd geleid door een jongeman met blauwe natuurvriendenogen en de veel te blonde kuif van een albino. Hij stond met zijn volgelingen in de rij bij het loket en zei, toen hij aan de beurt was, met zo'n ingestudeerde fermheid, die geen diepe kiel had: ‘Ik overhandig u hierbij een lijst met de namen van mijn kameraden die vandaag uit protest tegen de mensonwaardige behandeling die zij moeten ondergaan, hun steun weigeren te accepteren. Onze eisen staan hier vermeld. Ik verzoek u daar goede nota van te nemen.’

De ambtenaar, die eruitzag of alle menselijke gevoelens in hem al jaren waren verdampt tot grauwe routine, legde het papier naast zich neer en sprak: ‘Mij is 't best. Als jullie dan maar plaatsmaken voor de anderen.’

De mannen verlieten de rij en de blonde jongen riep: ‘Verzamelen in het Volksgebouw, kameraden.’

Daar vond ik het groepje even later terug in de koffiekamer, waar het nuttigen van een consumptie niet verplicht en ook niet aan te bevelen was. De mannen zaten in een hoekje, op stoelen en op de grond. Ze maakten een neerslachtige indruk.

De jongen zei: ‘Kameraden, ik geloof dat we onze protestactie als geslaagd kunnen beschouwen. We hebben de heren duidelijk te verstaan gegeven dat we ons niet alles laten welgevallen. Ik hoop dat de krant, ondanks het lasterlijk hoofdartikel, onze eisen wil publiceren. We hebben een vuist gemaakt.’

Hij gaf me een moeilijk leesbaar afschrift van het papier en vervolgde

[p. 348]

zijn betoog. Hij had de soepele, wat dweperige spreektrant van iemand die in de jeugdbeweging bij het kampvuur het redevoeren al vroeg heeft geleerd. Terwijl hij verder sprak naderde Wies Bakker, met een stapel krantjes onder de arm. Ze had een klein, enigszins verschrikt kijkend jongetje bij zich en ze riep:’De Proletarische Vrouw! Koopt en leest De Proletarische Vrouw.’

De spreker keek gehinderd en de werklozen keken helemáál niet. Wies was dan ook geen vrouw wier uiterlijk mannen aanmoedigde naar haar te kijken. Haar vormeloze gestalte zat gepropt in een met vlekken bezaaid zwart mantelpak dat nog stamde uit haar magere jaren. Ze droeg het haar in een slordige knoet, waaraan verscheidene vette pieken waren ontsnapt en ze keek tamelijk waanzinnig uit haar grijze ogen. Even legde ze haar hand op de schouder van het jongetje en riep: ‘Da's me zoontje. Weten jullie van wie die is?’

De mannen wisten het niet en wilden het ook niet weten. Eén van hen, die op de grond zat, met zijn handen om zijn opgetrokken knieën geklemd, zei somber: ‘Een vuist? Dat kan nou wel wezen. Maar van een vuist kunnen mijn wijf en mijn kinderen niet vreten.’

‘We hebben een daad gesteld,’ riep de jongeman. ‘Dáár gaat het om.’

‘Hij is van Jan Pieters,’ zei Wies triomfantelijk. Ze legde haar hand even op het hoofd van het ventje, dat de ogen neersloeg. Jan Pieters was een socialistische dichter uit Amsterdam die overal in den lande op partijbijeenkomsten zijn oproerige verzen voordroeg. In ‘De Rode Haan’ zouden ze het nu goed doen. Alleen kreeg hij er in die tijd geen honorarium voor. Zijn trein werd vergoed, derde klas. Hij logeerde meestal bij een partijgenoot. Acht jaar geleden was de eer te beurt gevallen aan Wies. Toen zaaide hij dat jongetje. Maar hij wilde niet oogsten. Zij bracht hem groot. God wist waarvan.

‘Hij is er net zo eentje als z'n vader, hoor,’ riep Wies tegen de werklozen. ‘Maar z'n talent gaat meer uit naar de muziek. Hij componeert al.’

Ze pakte het jongetje bij de hand en liep met hem naar de oude, nooit gestemde piano, die in de koffiekamer tegen de muur stond. Ze deed de klep open en zei: ‘Toe maar, toe maar...’ Het ventje tastte in de toetsen die eruitzagen als het gebit van een zware roker. Zijn muziek klonk onsamenhangend. Misschien was hij zijn tijd vooruit.

‘Ja ja, je lult mooi,’ zei de sombere man. ‘Maar die vent werd er niet heet of koud van. We zijn weer eens belazerd. Nou - ik ga gewoon m'n centen halen.’

Toen hij opstond kwamen minstens tien anderen ook overeind. De

[p. 349]

[p. 350]

doorzetters die bleven zitten, werden bijna heilig. Op de grens van wanhoop riep de blonde jongen: ‘We moeten volhouden. Dat is de enige manier.’

Wies stond bij de piano en zei tegen het jongetje: ‘Ze luisteren heus wel, hoor. Heus wel.’

Haar ogen waren vol liefde.