Drie in een

Aan de Rivièra

I

De chauffeur die de bus van Nice naar Menton bestuurt is een kleine, breedgeschouderde man met het donkere uiterlijk van de Italianen die het in Nizza nog niet zo lang geleden voor het zeggen hadden. Onder het bordje ‘Roken is niet toegestaan’ rookt hij een sigaret, maar dat verhindert hem allerminst een oude heer, die binnentreedt bij de eerste halte, er op te attenderen dat hij zijn walmend sigaartje moet doven. De grijsaard doet het onverwijld, zonder te vragen: ‘En jij dan?’

[p. 323]

[p. 324]

Want we zijn hier niet in Amsterdam maar aan de Côte d'Azur, waar een milder klimaat een minder polemische levenstrant met zich meebrengt. Op een plein niet ver van de haven zet de chauffeur zijn bus neer bij een straathoek waar geen halte is. Hij stapt uit en loopt een aldaar gevestigd winkeltje binnen dat handelt in fotografische benodigdheden. Terwijl we wachten zien we hem daarbinnen ongehaast converseren met de juffrouw achter de toonbank. Na iets te hebben betaald, keert hij terug in de bus met een klein, vrolijk gekleurd mapje in de hand. Als we onze tocht vervolgen opent hij het. Aangezien ik op de eerste bank vlak achter hem zit, kan ik over zijn schouder heen meekijken. Het mapje bevat vakantiefoto's waarop de chauffeur, luchtiger gekleed dan nu, in gezelschap van zijn omvangrijke vrouw en zijn kindertjes aan het strand van de zon genieten. Sommige tafereeltjes amuseren hem zó dat hij schatert van plezier. Hij stuurt inmiddels met de linkerhand, kijkt niet op de weg doch alleen naar de foto's en rijdt toch nergens tegenaan, omdat hij blijkbaar is toegerust met ingebouwde radar voor tegenliggers. Telkens als hij weer zo schatert glimlachen de passagiers in de bus met een zeker medeleven.

In Menton ben ik erg welkom bij de talloze negers die me, net als overal elders aan de Rivièra, een olifantstand van zuiver plastic willen verkopen. Het zijn geschikte jongens, allemaal twee meter lang, en ze kijken de wereld in met de kwetsbare ogen van eerlijke armoedzaaiers. Maar wat moet ik met zo'n olifantstand? Ik kijk dus maar telkens de andere kant op als er weer een nadert, of veins aandacht voor de etalage van een slagerswinkel. Ze knagen aan mijn geweten, maar ik zie geen oplossing. Tot overmaat van smart begint het opeens hevig te regenen en moet ik vaststellen dat ik mijn te Nice gekochte billijke paraplu ergens heb laten staan. Ik loop een winkeltje binnen en koop exact dezelfde bij een uitgeteerde man, wiens zelfmoord me nog maar een kwestie van dagen lijkt. Hij is traag, treurig en klunzig en hij verricht geen enkele handeling zonder eerst vragend te hebben geroepen in de richting van een wenteltrap, waarna een buiten beeld blijvende vrouw hem toesnauwt wat hij moet doen of laten.

Goed beschermd tegen het nu in een tropisch quantum neerplenzend hemelwater wacht ik een tijdje later bij de halte op de bus terug, want in Menton valt momenteel weinig meer te beleven dan olifantstanden. Als ik instap zie ik aan de chauffeur dat het dezelfde bus is waarmee ik gekomen ben. Het plaatsje achter hem is weer vrij en náást dat plaatsje staat mijn vorige paraplu. Dit is een eerlijke landstreek. Terwijl we rijden bedaart de regenbui en nabij Cap d'Ail is het zowat droog. Aangezien ik aan dat plaatsje dierbare herinneringen bewaar, besluit ik daar uit te stappenmet twee paraplu's.

[p. 325]

‘Verzamelaar?’ vraagt de chauffeur.

In Amsterdam zou ik iets bijpassend terug geweten hebben, maar hier moet ik het laten bij een grijns. Met één paraplu op en de andere over mijn arm wandel ik, in de nu milde regen, door het plaatsje waar mijn vrouw en ik, vijf jaar geleden, verscheidene maanden in een van goede vrienden geleende studio hebben gewoond. Er is nogal wat veranderd. De liefelijk primitieve ‘Bar des Sports’, waar we dagelijks kwamen, is door modernisering verwoest, en het oude echtpaar achter de tap heeft plaatsgemaakt voor een doortastende jongeling die naast de mededeling dat cheques niet worden geaccepteerd een bordje heeft opgehangen met de snaakse tekst: ‘Cocus zijn welkom want het plafond is hoog genoeg’. De ‘Ideal Pressing’ van het bezige jonge vrouwtje en haar mooie, doch zwak begaafde man is gesloten. Maar de enige taxi wordt nog steeds bestuurd door de heer Casanova, een wat bedroefde man, met wie wij erg goed waren omdat we nooit, maar dan ook nóóit een leuke toespeling op zijn naam maakten. De etalage van de meester-bakker, een fiere verschijning, pronkt nog steeds met zijn heerlijke scheppingen. Om iets te kopen ga ik de winkel binnen, maar ik vind er niet hem doch zijn zuster, een klein, niet meer dan veertig centimeter boven de toonbank uitkomende helleveeg, voor wie zelfs de bakker bevreesd was.

‘Paraplu in de bak,’ beveelt ze, wijzend naar een vaas naast de deur. Ik zet de natte er in, maar als ik een stap in haar richting doe roept ze: ‘De paraplúús.’

Dan zet ik de tweede er netjes naast. Nee, de zuster van de bakker is óók niet veranderd.

II

Te Nice zit ik op het enorme terras van het Grand Café du Lyon aan de Avenue Jean Medicin. Het is een stralende dag onder een hemel van azuur; de folders jokken niet altijd. De langstrekkende inheemsen maken een uiterst ontspannen indruk. Ofschoon ik weinig geef voor mijn waarnemingen in vreemde landen, durf ik toch te zeggen dat Nice een prima aangeveegde, ordelijke stad is, waar oude mensen 's avonds om tien uur nog onbekommerd in het schaars verlichte park zitten. En een paradijs voor voetgangers! Men slentert dromerig over zebrapaden. Het vermoeden dat auto's wel eens niet zouden kunnen stoppen is hier blijkbaar absurd. Ik hoop maar dat deze mensen nooit met vakantie naar Amsterdam zullen gaan, want dat wordt hun wisse ondergang.

Bepaald bont maakt een oude heer het die, in gezelschap van twee even

[p. 326]

bejaarde dames, op een volstrekt willekeurige plaats zonder op of om te kijken de avenue oversteekt. Remmen piepen en er gebeurt hem niks. Nu zou ik hem óók niet hebben durven aanrijden want hij is - zwaar, breed en met kapiteinspet op zijn nors patriarchenhoofd - een uiterst indrukwekkende creatie van Jean Gabin, die deze keer zijn viriliteit wat overdreef. Een prachtstuk van een oude man, met een gele sigaret van maïspapier klevend aan zijn onderlip. Een zijner revers vertoont de gekleurde lintjes van lang geleden verkregen onderscheidingen die zijn verbleekt, als herinneringen. De vrouwtjes, die niet naast maar achter hem wandelen, zijn in de loop van vele jaren opgedroogd tot een soort sprinkhanen. Bij het terras gekomen geeft de man een bevel. Het klinkt als een korte, van diep komende kuch en het beduidt dat ze op de nog vrije stoelen aan mijn tafeltje moeten gaan zitten. Ze doen het onmiddellijk. Zelf neemt hij alléén een heel eind verder plaats en steekt een nieuwe sigaret aan met de peuk van de vorige. Kettingroker is hij óók nog. Hij brult één keer, als een leeuw, en de kelner snelt meteen naar hem toe om zijn wensen te vernemen. Zijn twee oude volgelingen aan mijn tafeltje zitten hem een beetje geamuseerd te bekijken. Dan zegt de een tegen de ander: ‘Monsieur le directeur’

Ze lachen allebei gniffelend, met een merkwaardige mengeling van spot en vertedering.

Er nadert nu, langzaam en statig, een keurige oude dame met een boodschappentas. Bij een boom, vlak voor het terras, zet ze die tas neer en begint te gillen. Ik heb niet het flauwste idee wat er met haar aan de hand is, maar ze gaat er mee voort, zonder dat iemand toesnelt om hulp te bieden.

Na een tijdje dringt echter tot mij door dat ze niet gilt maar zingt. Het is een lied waarin, telkens weer, het woord ‘Paris’ een keer of zes achtereen op sopraanhoogte moet worden uitgestoten en dat doet ze, vals maar dapper.

‘Heb jij 'n frank bij de hand voor madame Bisson?’ vraagt het vrouwtje naast me aan haar vriendin. Die knikt, verheft zich en loopt naar de boom. De zangeres haalt uit haar mantelzak een theekopje dat ze, door het te omwikkelen met zilverpapier, in een aalmoesbakje heeft veranderd - een aandoenlijk stukje huisvlijt. Als de franc erin gevallen is zegt ze, nog midden in het lied maar nu opeens met een alt: ‘Merci, madame Franchin.’

Men kent elkaar hier. De leeuw met de kapiteinspet heeft het glas Pernod, dat hem snel gebracht is, al leeg, staat op en kucht bij het passeren weer zo'n bevel. De vrouwtjes hebben de aandacht van de kelner nog niet weten te trekken. Ongedrenkt volgen ze hem gedwee, maar toch met een lichte spot om de smalle lippen - hun laatste kracht, nu de kracht die eens zelfs monsieur le directeur op de knieën bracht is vergaan. Ik loop achter ze aan en stuit al spoedig op de zigeunerin die hier elke dag bedelt

[p. 327]

met in haar armen een kind dat al veel te groot is om nog te worden gedragen. Net als gisteren geef ik haar twee francs. Ze bedankt niet, zoals madame Bisson, maar kijkt me aan met ogen vol haat. Ik hoef het me nauwelijks persoonlijk aan te trekken, want ze haat mij niet maar het beschermde bestaantje waarvan ik deel uitmaak. En daar heeft ze, als zigeunerin, wel gelijk in.

De twee vrouwtjes staan nu stil bij de kerk. Op de trappen zit een jongeman, die met krijt op het trottoir geschreven heeft: ‘Ik ben zojuist ontslagen uit de gevangenis. Ik heb honger. Help mij.’ Enige meters verder kijkt de leeuw verstoord om en brult. De vrouwtjes lopen door, maar ik geef de jongen vijf francs. Dat valt hem mee. Hij krijgt weinig, want hij ziet er veel te gezond uit. Ik vraag: ‘Waarom zat je in de gevangenis?’

‘Onschuldig, natuurlijk,’ roept hij.

‘Wat 'n wereld,’ zeg ik. Hij glimlacht met één mondhoek, geeft me een knipoog en wandelt een café binnen.

Nou ja, misschien wel om te éten.

III

Aan de ochtendkoffie in Café de Paris, tegenover het Casino van Monte Carlo, lees ik in de Nice Matin dat heden om twaalf uur precies op het station Monaco vijf, uit 1920 stammende wagons van de Compagnie International des Wagons-Lits door het hier gevestigd filiaal van Sotheby zullen worden geveild met alles wat er aan meubelen, wandversieringen en beddegoederen in is. Ze zijn gisteren uit Nice aangevoerd. David Niven is ingestapt in Beaulieu, want daar woont hij. Prinses Grace heeft, in de Pullman Car, met ieder die te Monaco autoriteit mag heten het petit déjeuner gebruikt. En op de veiling vandaag worden Barbra Streisand en Telly Savalas (Kojak) verwacht, omdat ze allebei treinen verzamelen en dus blijkbaar ruim behuisd zijn. Daar ik de kans Kojak in vleselijke werkelijkheid te zien niet missen wil, betaal ik de koffie en loop naar de taxistandplaats. Maar er staat geen taxi. Terwijl ik mij wachtend naast de paal opstel verschijnt een paar dat alleen in dit vorstendom kan groeien - een kleine grijze heer die zijn beduidend verleden erg vaak heeft opgeperst en een dame met veel blanketsel op, die jong was in de tijd toen die treinen het ook waren. De heer vraagt mij, sierlijk als een acteur met een wat achterhaalde stijl die in sommige typetjes nog wel bruikbaar is, of ik wellicht naar de veiling ga en, zo ja, of ze dan straks de rit met mij zouden mogen delen. Ik vind dat goed, de taxi komt en we rijden gedrieënlijk naar het station. Als we daar zijn uitgestapt betaal ik de chauffeur. De

[p. 328]

oude heer trekt zijn beursje, maar ik roep in het Frans van Lodewijk de Veertiende, dat het me een genoegen was. Daarop bedanken ze zó pompeus dat ik me voel of ik de kroonjuwelen van Monaco achteloos heb weggeschonken. Daar het Franse equivalent van ‘la-maar-zitte’ zich niet in mijn woordenschat bevindt, maak ik een sierlijke buiging en verdwijn in de menigte.

Kojak is niet gekomen en Barbra evenmin. Maar er zijn wel televisieploegen uit vier landen met hun verblindende schijnwerpers en minstens dertig persfotografen.

De vijf wagons staan, keurig opgepoetst, op de rails en de gekleurde foto's in de catalogus tonen hoe mooi ze van binnen zijn. En hoe volmaakt ze pasten bij de Scott Fitzgeralds toen ze er, in de twintiger jaren, dining and wining in naar de Rivièra reden teneinde in Antibes te logeren bij de Murphy's, die in hun ‘Villa America’ zo ten onrechte meenden tot het eind van hun dagen zorgeloos te kunnen vegeteren, onder het motto ‘Prettig leven is de beste wraak’. Het lot had andere plannen en doodde twee van hun kinderen.

Onder de overkapping van het station heeft Sotheby een soort toneeltje gebouwd met een lange, in theaterrood gedekte tafel voor de officials die de veiling zullen verrichten. In de ruimte voor de gegadigden zijn drie rijen fauteuils en twintig rijen klapstoeltjes, die je vroeger in boerse uitspanningen zag neergezet.

Alle zitplaatsen zijn onmiddellijk bezet door een bezienswaardig publiek. Dames met een opgebruikt soort schoonheid, versleten playboys die veel maag moeten inhouden om niet uit hun blazers te bersten en waardige oude heren die er, zonder uitzondering, uitzien als notarissen in ruste. Een rijzige functionaris van Sotheby Londen, Engels als Birmingham rain, brengt het door mij gratis vervoerde paar zó eerbiedig naar twee gereserveerde plaatsen op de eerste rij, dat ik het gevoel krijg niet ten onrechte te hebben gebogen. Terwijl dit gezelschap in de artificiële zonnen der tvlampen fijntjes converseert en camerabewust glimlacht begint madame M.Th. Escaul-Marquet, vrouwelijk deurwaarder te Monaco, gewapend met een ivoren hamer aan de veiling, door de Pullman Car in te zetten voor 100 000 francs.

En wat gebeurt? Het illuster gezelschap op de zitplaatsen blijft flatteus kijken. Maar tussen het daarachter samenscholend voetvolk, dat geen stoel kon bemachtigen, begint een man te bieden. Hij ziet er uit als ‘'n boertje van buten’, maar telkens als hij zijn hand opsteekt doet hij er 20 000 francs bij, wat me erg fascineert, want ik heb nog nóóit een beweging à raison van tien mille gemaakt. Als het bedrag tot 360 000 francs is

[p. 329]

opgelopen geeft de ivoren hamer - eenmaal, andermaal -de klap op tafel. En verrijst uit het voetvolk aan de andere kant een woedend Engels heertje dat, naar hij zegt, 380 000 heeft geboden. De deurwaarderes verontschuldigt zich: ‘Ik zag u niet. Ik werd door het tv-licht verblind. Maar ik wil wel weer opnieuw beginnen bij 360 000.’

Nu blijkt het boertje van buten hard te kunnen schreeuwen: ‘Ik protesteer. De hamer heeft beslist.’

Iedereen applaudisseert en de deurwaarderes gaat door de knieën en wijst hem de Pullman toe. Onder nieuw applaus, uit chauvinisme, want het boertje is een Fransman. Maar ik ben er zeker van dat een geroutineerde Amsterdamse veilingmeester dit foutje van 10 000 piek niet zou zijn overkomen.

Dat is dan míjn chauvinisme.

IV

Onder een zwaar bewolkte hemel is de zondag te Monte Carlo de dag des duivels.

Alle winkels en de meeste kroegen zijn potdicht. Alleen in een klein snackbarretje hokken loslopende stakkers zoals ik humeurig samen. De baas, jong en sterk, beheert zijn onderneming volgens het beginsel der moderne tolerantie. Een tenger blond meisje bedient onvermoeibaar de koffiemachine. Ze lijkt op een per abuis in het vagevuur terecht gekomen engeltje, te verlegen om te reclameren. En ze is, gelet op haar niet aflatende ijver, ongetwijfeld de vrouw van de baas, want personeel krijg je vandaag de dag zelfs doordewééks zo gek niet meer. In een nauw hoekje schrijf ik twee kaarten aan dierbaren in mijn vaderland die vermoeden dat ik languit in de zon lig en ga dan op zoek naar een brievenbus. Vlak bij het snackbarretje bevindt zich het postkantoor, merkwaardig genoeg open op zondag. Ik ga er binnen.

In mijn bewogen leven heb ik beroerdere postkantoren gezien. Dit heeft een ruime hal met plantenbakken en gezellige zitjes. Een uitkomst, zou je denken, voor de arme oude vrouwtjes die in Monte Carlo zo talrijk zijn. Maar ook hier heeft de duivel hol schaterend ingegrepen, want vlak bij de deur staat op een enorm bord te lezen dat hondjes, zélfs aan de lijn gehouden, het postkantoor niet binnen mogen. Het is niet gewóón verboden maar ‘rigoureusement’. En aangezien alle arme vrouwtjes te Monte Carlo zich de schrale troost van een klein, meestal lelijk hondje permitteren kunnen ze van de gezellige gratis zitjes in het postkantoor geen gebruik maken. Ik wel, want ik ben hier helemaal alleen.

[p. 330]

De prins van Monaco die, zoals ieder weet, tot in de keuze van zijn huwelijkspartner toe een bevlogen beschermer der kunsten is, heeft in dit overheidsgebouw krachtig toegeslagen. Op de wand tegenover mij liet in het jaar 1957 de schilder P.A. Marocco zijn picturale fantasie de vrije loop. Een gelukkig mens was hij toen stellig niet. In een vorstendom dat gewoonlijk uitziet op een rimpelloze azuren zee, richtte hij op deze muur een orkaan van donkergroene golven aan die, met hun zwart gekartelde randen, iets weg hebben van te lang boven aarde staande boerenkoolbladen. In het hart van de ramp drijft een bootje met een op haar rug liggende dame die - de ogen gesloten - haar wisse ondergang gelaten tegemoet gaat. De bedoeling van de voorstelling ontgaat me, omdat mijn gevoel voor symboliek gebrekkig is, maar ik kan mij niet onttrekken aan de indruk dat het leven van de heer Marocco in 1957 verre van probleemloos was.

Terwijl ik, in m'n eentje naast de plantenbak gezeten, staar naar zijn treurige schepping, probeer ik te tellen hoe vaak ik, sinds ik vanmorgen mijn vrouw in het hotel verliet, iets heb gezegd.

Vier keer: ‘Café, s'il vous plait.’

Twee keer: ‘Bonjour.’

Drie keer: ‘Combien?’

En één keer: ‘A Monte Carlo’ - tegen de buschauffeur.

Het is mij een raadsel hoe Nederlanders erin slagen gelukkig te leven in een ander land. Je moet er een enorm assimilatievermogen voor hebben, dat ik volkomen mis. Het woord ‘vreemdeling’ staat met koeieletters op mij geschilderd. Men schat mij afwisselend op een Amerikaan, een Duitser of - als ik geluk heb - op een Zweed. En wat ik oproep is voornamelijk drempelvrees. Ze beginnen niet aan me. Voor een weekje is dat erg rustgevend. Maar jaren achtereen nooit meer je eigen taal horen of zó maar wat babbelen met mensen op straat? Het lijkt me huiveringwekkend.

De enige uitzondering op de regel vormen in het buitenland kleine kinderen. Die zien mij niet als een vreemdeling maar als een gewoon menselijk wezen. Toen ik een paar dagen geleden in Nice op de Boulevard Gambetta stond, kwam een jonge vader aanslenteren met zijn zoontje aan de hand. Het ventje keek naar mij, liet een enorme lach op zijn gezichtje los, en stak zijn handje bij wijze van groet de lucht in. Ik groette terug. Terwijl zijn vader, dromerig voor zich uitstarend, hem verder voerde, keek het jongetje nog twee keer om teneinde naar mij te wuiven. Dat was toch prachtig? En gisteren zat ik in Cannes op het terras van een klein café. Een erg mooi meisje van 'n jaar of drie, wier oma aan de tap iets aan het drinken was, kwam naar buiten, wees op de cafékat die in een stoel lag te slapen en zei tegen me: ‘Hij is mooi.’ (Il est beau.)

[p. 331]

‘Ja, erg mooi,’ antwoordde ik.

‘Hoe heet-ie?’ vroeg ze.

‘Dat weet ik niet.’

‘Is-ie niet van jou?’

Nadat ik het hoofd schudde, keek ze zeer ernstig naar de kat en zei: ‘Ik geloof dat-ie Pipi heet.’

Toen ging ze naar binnen. Maar ik vond het een erg goed gesprek.

V

De laatste dag in Nice neem ik, in gedachten, afscheid van de mensen die ik er in de loop der jaren heb leren kennen, zonder dat ze het beseffen want het is niet wederzijds.

Van monsieur Martin, bij voorbeeld, die ik tot mijn genoegen nog in leven vond. En eigenlijk nauwelijks veranderd, wat misschien valt toe te schrijven aan het feit dat hij nog steeds hetzelfde, vaalblauwe pak draagt.

Ook met het ongerief aan zijn linkervoet is alles bij het oude. Het dwingt hem zijn ene been voort te schuiven in een minstens vier maten te grote schoen die hij zou verliezen als hij er gewoon mee liep. Hij beweegt zich wel wat vreemd voort, maar op deze manier heeft hij tenminste geen pijn. Soms staat hij even stil en wrijft dan met zijn hand over zijn wangen, als iemand die wil nagaan of hij wel goed geschoren is, maar hij kijkt met een binnenwaartse blik die er niet bij past. Meer dan een aanwensel is het niet.

Monsieur Martin is al lange tijd een weduwnaar, die onhandig als een man voor zichzelf zorgt. Hij ontbijt elke ochtend in hetzelfde kleine café. Als hij er binnenschuift op zijn grote schoen, weer of geen weer zonder jas, schudt hij eerst de hand van de waard, die hem vervolgens een groot glas zo vol schenkt met witte wijn, dat het lijkt of de vloeistof een beetje bol staat. Dat drinkt monsieur Martin dan zonder morsen in één enorme teug leeg, een handeling die mij vult met een licht alcoholisch heimwee. Na de wijn knabbelt hij nog wat aan zo'n geniaal, door een méns gebakken croissantje, dat een broodfabriek het Franse volk maar zou behoeven af te nemen om de revolutie te bewerkstelligen. Praten doet hij daarbij niet. Licht verwaarloosd is hij, maar toch een heer die vroeger beslissingen van belang heeft genomen. De oude juffrouwen, die hier ook komen ontbijten, lachen flirterig tegen hem. Ze zouden hem wat graag bemoederen. Maar monsieur Martin is vastberaden eenzaam. Ik denk dat hij een mooie, onvervangbare herinnering in zich draagt.

Als hij na het ontbijt weer de hand van de waard heeft geschud en die

[p. 332]

grote schoen de straat op schuift, heeft hij iets weg van een romantische held die nooit door dichters zal worden bezongen.

En ook van Hubert neem ik afscheid. Hij is klein en oud en op een petillante wijze Frans. Ik zou verscheidene filmrollen voor hem weten, maar het heeft het opperwezen gelukkig behaagd er voor te zorgen dat ik niets met films te maken heb.

Hubert duwt de hele dag een kinderwagen door de stad, maar wie grootvaderweelde vermoedt, komt bedrogen uit, want er ligt geen baby in, maar een stapel nummers van France Soir.

Hij vent al jaren met dat blad en draagt kleren van de firma. Op zijn borst, op zijn rug en op zijn pet staat met rode letters France Soir, zodat niet kan worden getwijfeld aan de naam van de krant die hij verkoopt. Als hij zijn kinderwagen in oud Nice de Place du Palais op rijdt gebeurt het altijd weer.

De jongens die er op de caféterrassen rondhangen en zich vervelen, roepen in koor: ‘Hubert... Hubert... Hubert...’

Dan blijft hij stilstaan, al bij voorbaat driftig, want hij weet, net als iedereen hier, wat er volgen zal. De jongens veranderen hun spreekkoor in: ‘l'Huma... l'Huma... l'Huma...’

Een afkorting van l'Humanité, het communistische dagblad dat hij niet verkoopt, want zijn kinderwagen bevat alleen maar de France Soir. Terwijl de jongens blijven roepen, op een pesterige manier, barst Hubert uit in een golf van verwensingen die ik, ook als mijn Frans beter was, niet zou verstaan. Want hij heeft, waarschijnlijk ten gevolge van een onmatig leven, geen stem meer, maar alleen een hees gereutel dat van louter inspanning zijn hoofd paars doet opzwellen. Het France Soir-petje lijkt dan opeens te klein.

‘l'Huma... l'Huma...’

Bij Hubert is het altijd prijs. Maar bij de loterijjuffrouw niet. Al jaren ijlt ze, met haar bosje staatsloten, van café naar café-'s ochtends, 's middags, 's avonds. Rusten doet ze nooit. Ze heeft miljoenen te vergeven, maar ze moet er om smeken en wordt door de mensen afgeschud als een lichtekooi. Maar Chandler zou zeggen: ‘Nooit leek een vrouw minder op Lady Macbeth.’

Ze is zo'n door het leven overgeslagen oud meisje dat haar gouden hart in het hiernamaals weer zal inleveren, ongebruikt en zelfs niet uitgepakt. Bij een vorig verblijf gaven we haar een briefje, waarop ‘eigen geld’ gevallen was, terug en zeiden: ‘Int u het maar.’ Daarom groet ze ons, ook op deze laatste avond. Ze heeft blijkbaar een goed geheugen voor weldaden. Nou ja, véél hoeft ze er vast niet te onthouden.