Drie in een

Kijken

De zorgeloze vakantiezon die Amsterdam opeens eventjes bescheen kwam te laat, want de jaarlijkse koek was op. Maar niet iedereen had hagelstenen voor brood gekregen.

De gezonde oude juffrouw die ik trof in de toiletten van een groot café waar ze boven het verschil der seksen verheven en gehuld in een smetteloze chirurgenjas achter het schoteltje met kwartjes zat, had een prachtig gebronsd gezicht.

[p. 302]

‘U is mooi bruin,’ zei ik.

‘Vier weken Tunesië,’ antwoordde ze. ‘Dáár had ik zon.’

Even later op straat, dacht ik aan haar. Dat een pléjuffrouw van een café vier weken met vakantie naar Tunesië kan gaan pleit, vind ik, voor onze maatschappij. Hetzelfde geldt voor het omstreden plan ‘baaldagen’ in te voeren. Als een geavanceerde filmer zulke feiten zou registreren in een reportage over een ver land, waar onlangs een hooggestemd ideaal heeft gezevierd, zouden Nederlandse progressieve denkers verrukt uitroepen: ‘Dáár heeft men tenminste eerbied voor de mens.’

Nú roepen ze het niet, want het gebeurt onder handbereik en de hemel is nooit dichtbij.

Op het Rembrandtplein was het druk, maar ik vond toch een plaats op een terrasje. Naast me zaten twee mannen, een dikke en een dunne, die zich hadden vastgebeten in licht walmende sigarepeuken. De dunne vroeg: ‘Hoeveel?’

‘Een miljoen.’

De dunne verviel nu in gepeins.

Ik dacht aan zo'n in gangsterfilms op de televisie vaak voorkomend diplomatenkoffertje vol met als liefdesbrieven saâmgebundelde bankbiljetten, nieuw en knapperig. Maar deze sensationele gedachte had geen been om op te staan, want de mannen konden, wat hun uiterlijk betrof, alles zijn behalve slecht. Niet dat slechte mensen er slecht uit zien. Dat is alleen in films, om ons houvast te geven. Maar déze mannen waren overtuigend rechtschapen. Ik trof ze aan op middelbare leeftijd, ze hadden iets knoestigs en ze droegen de nette, doch on-luide kleren van werkende personen die op Sinterklaas de verkeerde das krijgen en 'm nog aandoen óók. Dieven hebben óók verkeerde dassen, maar die zijn van pure zijde. Maar niet alle pure zijden mannen zijn dieven.

‘Een miljoen dus,’ herhaalde de dunne.

‘Ja, je weet wat ik bouwen moet,’ zei de dikke. ‘Ik heb wel zés miljoen van die stenen nodig. Maar als ik jou nou voor één miljoen kan inschatten voel ik me safe.’

‘'t Is aardig wat,’ zei de dunne.

Ik was dit helemaal met hem eens al zag ik in dat mijn oordeel betrekkelijk weinig waarde had. Maar een miljoen stenen is inderdaad aardig wat. Je zou er, bij wijze van spreken, de toren van Babel nog een keertje mee kunnen proberen. Niet dat het nut heeft. Maar de meeste hoge dingen die ze bouwen hebben geen nut. Architecten lezen weinig in de bijbel. Ze zouden er eigenlijk een verplicht studieboek van moeten maken in Delft.

‘Met vijfhonderdduizend ben ik ook al geholpen,’ zei de dikke.

[p. 303]

[p. 304]

‘Nee nee, ik wil ze wel leveren. Maar moet 't gauw?’

‘Je hoeft ze niet morgen op tafel te leggen.’

‘Reken dan maar op me,’ zei de dunne. ‘Ik scharrel ze wel bij elkaar.’

Het leek me nog een heel gescharrel. Maar ik ben natuurlijk leek.

Even later gingen de mannen heen. Ze hadden, in korte tijd, meer geregeld dan de meeste mensen die op terrassen zitten. Ik voor mij deed er eigenlijk niks dan voor me uit kijken. De hele wereld trok kleurrijk voorbij, bedrieglijk eensgezind.

Fred en Elly passeerden, óók bedrieglijk eensgezind.

Hij is een houdingloze twijfelaar en zij zit vol pittige denkbeelden. Ze is voor alle minderheden, tenzij ze blank zijn en tegen sleutelen aan het bestaande, tenzij haar tandarts het doet. Ze wonen mooi, aan een gracht, op de eerste etage boven de garage van een ziekenhuis, waardoor vlak naast hun deur een groot bord hangt met het opschrift: ‘Vrijhouden voor ambulance.’ Dat vind ik een beetje overdreven - zó slecht is hun relatie niet. Fred heeft al vijftien jaar iets met zijn secretaresse, maar het vrouwtje vormt geen echte bedreiging van hun huwelijk. Ze heeft hoogstens, wat men bij aandelen ‘a nuisance value’ noemt.

Ik stond op. Een vriend van mij ontmoette, op net zo'n zomerse middag, op dit zelfde terras eens een Hollandse zeeman die een dagje aan het passagieren was. De zeeman had een slokje op, maar klonk niettemin peilloos diepzinnig toen hij zei: ‘Weet je wat 't is als je aan de wal bent? Je kan d'r niet kijken.’