Drie in een

Douce France

Voor het optreden van Charles Trenet in Nederland heb ik geen kaartje gekocht. Maar dat houdt allerminst een negatiefoordeel in over deze legendarische chansonnier. Nee, ik wilde een mooie herinnering beveiligen tegen een ontluisterend weerzien. Met de nadruk op zíén. Trenet behoort immers tot de sterren die besloten hebben met alle middelen van een vindingrijke industrie te loochenen dat ze een dagje ouder zijn geworden. Hij is net zo oud en bijna aow-rijp als ik. Maar hij lijkt op zijn beeld in het panopticum dat in plastic zijn jeugd verduurzaamt, net echt, maar toch een beetje griezelig. Zijn affiche-smile hoeft niet voor mij. Als ik die zie, denk ik: ‘Laat ik maar platen van hem draaien.’

Want aan de oude platen ben ik veel verschuldigd. Ze werden gemaakt in de dertiger jaren. En ze vormden voor ons een gekoesterd, bijna heilig bezit tijdens de oorlog. Vóór we elkaar kenden waren mijn vrouw en ik vaak in Parijs geweest, de stad die toen nog gold als het stralend centrum van de opperste menselijke vrijheid. Zo dachten wij en onze vrienden er in de bezetting ook aan terug. Illustratief voor onze gevoelens was de ervaring die ik, toen we pas onder de Duitse hak zaten, met mijn vrouw opdeed in de bioscoop. In het journaal zagen we hoe de troepen van Hitler zegevierend onder de Arc de Triomphe door marcheerden. Mijn vrouw barstte spontaan in snikken uit en riep: ‘Dat mag toch niet... dat mág toch niet...’

Een man achter ons zei: ‘Ze gaan daar wel weer weg, mevrouw.’

De geschiedenis gaf hem gelijk, maar het zou nog een hele tijd duren. En die tijd moesten we met z'n allen dóór.

Ik herinner me een avond aan het begin van de bezetting, bij ons thuis. We hadden een paar vertrouwde makkers op bezoek. En beschikten, door een wonder, over twee flessen rode wijn. Terwijl we er zuinig van dronken draaide ik, op de koffergrammofoon, platen van Trenet die, toen hij ze maakte, net als ik aan het begin van de twintig was.

Natuurlijk ‘Je chante’. Maar ook: ‘II pleut dans ma chambre’.

[p. 268]

Het werd tien uur, het begin van de Sperrstunde. De vrienden konden dus niet meer de straat op en zouden de hele nacht blijven. Maar wat gaf dat? We waren jong, we hadden nog één fles, plus een bodempje.

En we hadden Trenet. Zijn ‘Douce France’ inspireerde een van de vrienden tot een heerlijk stukje geïmproviseerd theater, dat ik nog helemaal weet.

Hij besloot dat we in Parijs waren, op het terras van de Dôme, in gelukkiger tijden. Hij haalde schoteltjes uit de keuken, die hij in stapeltjes onder onze glazen zette, want in het vooroorlogse Frankrijk deed de kelner dat om in één oogopslag te kunnen zien hoeveel consumpties je had gebruikt. Met de ogenstift van mijn vrouw schreef ik, op de rand van de schoteltjes, de prijs van het glas wijn in franken, want dat hoorde er ook bij. En zij vervolmaakte de illusie door uit haar voorraadje een zakje ongepelde pinda's op te diepen, de ‘cacahuètes’ immers die op de terrassen werden uitgevent. Toen deze voorbereidingen gereed waren ging de conversatie over van het Nederlands in het Frans. Omdat mijn kennis van die schone, doch moeilijke taal te kort schoot, koos ik spontaan een andere rol. Ik werd de jonge, Duitse emigrant die, in de dertiger jaren, een hele dag op één glaasje bij de Dôme kon zitten, om te vertellen over zijn door Hitler vernietigd leven. Ik zou een grote toneelregisseur worden. Ik was immers op de Reinhardt-Schule geweest. Daar werd ik, terwijl Trenet zong, breedsprakerig over in een mengsel van Duits en Frans dat we op dat terras zo vaak hadden gehoord. We namen nog een voorzichtig glaasje en zetten een nieuw schoteltje op de stapel. En langzaam gebeurde een wonder. Ik kreeg sjans bij mijn eigen, nog jonge vrouw. Ze keek duidelijk verliefd en eigenlijk mij ontrouw naar die emigrant van het verloren paradijs van Parijs, dat Trenet voor ons had opgeroepen, met ‘Douce France’ en ‘Mes jeunes années’.

De jeunes années van Trenet zijn voorbij. Maar zijn liedjes niet. Ze maken, telkens als ik ze hoor, mijn herinnering wakker aan die avond toen we, met hulp van onze vrienden, een Hollands kamertje op de eerste etage veranderden in een terras op Montparnasse en onszelf in een Frans meisje en een Duitse jongen, die daar verliefd werden op elkaar.