Drie in een

[p. 79]

In Amsterdam

I

Er stond een jeugdige, splinternieuw uitgemonsterde agent bij de oversteekplaats en keek toezichthoudend van onder zijn met zilver afgebiesde klep naar de voetgangers. Daar het licht rood was en een tientje joliger besteed kan worden dan aan boete, stelde ik mij braaf naast hem op, ofschoon er op dat moment geen rijverkeer te duchten viel. Twee dikke, in overal geklede mannen die van die aan de onderlip klevende zwarte shagjes rookten, kwamen van de overkant en lieten zich door het onveilig sein niet verhinderen om vrolijk koutend over te steken. Zij liepen de wet regelrecht in de armen.

‘Zeg, stop eens even,’ zei de wet.

‘Wat is er dan?’ vroeg de ene man welwillend.

‘Zie je niet dat 't licht rood is?’

De man knikte. ‘Ja,’ antwoordde hij, ‘maar er is toch geen agent in de buurt.’

‘O nee? En ik dan?’

Nu wendde de man zich tot zijn makker en sprak: ‘Hoor je dat, Rinus? Hij zegt dat hij agent is.’

‘Nee...’ antwoordde Rinus loom.

‘Agenten zijn toch zwart?’ zei de eerste, ‘en hij is lichtblauw met overal zilver.’

‘Hij is van een muziekkorps, of zo,’ veronderstelde Rinus.

‘Nee, want hij heeft niks bij zich om op te blazen,’ zei de eerste man, ‘ik dacht eigenlijk dat er een vreemd schip in de haven lag. Of dat er een buitenlandse legeroefening gaande was.’

‘Maar hij spreekt goed Hollands,’ wierp Rinus tegen.

De jongeman, die kennelijk nog niet zo lang bij deze baas was, begon rood aan te lopen en riep driftig: ‘En toch ben ik toevallig eens een keertje agent. Dat zijn de nieuwe uniformen.’

‘'t Zijn de nieuwe uniformen,’ zei de man weer, tegen zijn vriend.

‘Dat moet je óók maar weten,’ vond Rinus, ‘ze doen maar.’

Er ging een priester voorbij, bedrijvig stappend.

‘Neem hém nou,’ zei de eerste man, ‘veronderstel, hij zegt: Zal ik jou eens een bon geven? Dan zeg ik: Maar meneer, ik dacht dat u een geestelijke was. En hij weer: Nee, dat zijn de nieuwe uniformen. Nou, dat is toch niet rechtvaardig!’

‘Ze veranderen tegenwoordig alles buiten je om,’ zei de ander.

[p. 80]

Daar er verscheidene mensen omheen waren gaan staan, wist de agent steeds minder, hoe hij dit typisch Mokumse sar-duo in stijl moest afhandelen. Waarschijnlijk was hij geen Amsterdammer, maar recente import, zodat hij het aangeboren vermogen om te reageren in dezelfde toonaard miste. Ernstig zei hij: ‘'t Heeft in alle kranten gestaan.’

‘Ik lees geen krant,’ zei Rinus, ‘wie kranten leest, betaalt belasting.’

‘Ik kan niet eens lezen,’ sprak de ander, ‘ik ben heel goedkoop opgevoed.’

‘Nou...’ begon de jongeman, die schoon genoeg had van de affaire.

‘Daar!’ riep de eerste man, ‘daar heb je er een.’

En hij wees op een naderbij komende agent op de leeftijd nabij het pensioen, die nog zijn oude uniform droeg.

‘Zie je nou wel, ze zijn zwart,’ zei Rinus, ‘had jij toch gelijk.’

‘Natuurlijk,’ sprak de eerste, ‘ik ben toch niet gek.’

En met een hartelijk wuifgebaar: ‘Dág agent!’

II

Uit het station zag ik gisteren een boerenechtpaar komen, oude mensen, die zich voor de stad in zelden gedragen goeie kleren hadden gestoken. De man, lang en stram, droeg een zwart pak en een zwarte pet en het vrouwtje, klein en vet, was gehuld in een der betoverende klederdrachten, welke folkloristen een blijde blos naar de wangen jaagt. Met behulp van het ordenend verstand kon men schatten, dat het haar een halve eeuw geleden, misschien, had geflatteerd. Nu verdronk haar bekommerd hoofdje deerlijk in de hoge witte kap en schenen de wijde blouse en de tent van zwarte rokken er op uit haar verval cynisch te accentueren. Allebei keken ze somber, maar zonder de melancholie die oude mensen vaak iets verhevens schenkt. Het was een norse soort onvrede die zij uitwasemden, als torsten zij zwijgend een gruwelijk geheim, waarvan zij zelfs op het sterfbed niet zouden gewagen.

De man liep voorop in de gegronde verwachting, dat zij hem wel zou volgen. Bij primitieve volkeren is dat ook in zwang, omdat de voorste zich een weg kapt door het oerwoud. Voor een bank in het armetierig plantsoentje, niet ver van het station, waar vogels altijd even neerstrijken om een onduidelijk borstbeeld te bevuilen, bleef de man plotseling staan. Op het uiterste puntje zat een soldaat, die het, geloof ik, niet spoedig tot generaal zou brengen, verzonken te lezen in een boekje dat Het troosten van eenzame vrouwen heette. Misschien was het geen handleiding, maar hij zoog de lectuur toch gretig in en keek niet op toen de boer naast hem ging

[p. 81]

zitten. Het wijfje, dat de bank ook had bereikt, nam plaats in een toestand van blanke afwachting.

Nu pakte de boer een sigarepeuk uit zijn mond en hield deze, zonder opzij te kijken, aan zijn vrouw voor.

Zij nam het smeulend voorwerpje tussen duim en vinger en bleef er roerloos mee op de bank zitten, voor zich uit starend met een doffe blik. Haar gelaatskleur deed denken aan een lijk dat al enige dagen boven aarde staat, maar misschien had zij zich alleen geruime tijd niet gewassen.

De soldaat las maar door.

Maar ik zag het allemaal gebeuren en kon niet doorgronden, waarom de peuk aan haar was overgedragen, want zij maakte geen aanstalten te gaan roken.

Omstandig liet de boer zijn enorme jat verdwijnen in zijn broekzak. Hij bracht een schone zakdoek te voorschijn die hij met duidelijk welbehagen openwaaierde en vervolgens naar zijn krachtig ontwikkelde neus bracht. Nu begon hij te snuiten, niet besmuikt als iemand die een noodzakelijke onsmakelijkheid even regelt, doch met een luid toeterende overgave, een helse solo, waarvan zelfs de soldaat even uit zijn boekje opschrok.

De vrouw bleef met de walmende peuk tussen duim en vinger voor zich uit staren. Haar mening werd nimmer gevraagd, dat was duidelijk. Zij was gewoon zijn daden zwijgend te ondergaan, zonder er zich zelfs met een blik in te mengen.

De boer was eindelijk gereed met zijn sonoor concert.

Hij keek enige tijd onderzoekend in de zakdoek en vouwde 'm node dicht.

Toen hij 'm weer in zijn broekzak had opgeborgen stak hij, nog steeds zonder opzij te zien, zijn hand uit. De vrouw plaatste de peuk tussen zijn vingers, die hij daarop naar de lippen bracht. Na enige malen krachtig te hebben gepaft, verhief hij zich en liep verder.

Ook het vrouwtje kwam van de bank. Zij ordende haar rokken en begon achter hem aan te dribbelen. De man had enige meters voorsprong, die zij slechts langzaam inliep, maar toen zij uit mijn gezichtsveld verdween, zat zij hem toch al aardig op de hielen. Een boeiend paar.

Leest u graag dikke boeken, die over boerenmensen gaan? Ja?

Ik niet.

De stad heeft mij te oppervlakkig gemaakt, vrees ik.

[p. 82]

III

Op zo'n lange vluchtheuvel met een dakje stond ik in de middag te wachten op een tram.

Er kwam een moeder aan met haar zoontje van een jaar of drie aan de hand. Ze was nog heel jong - een kind met een kind, eigenlijk. Zo begin ik dat tenminste in de laatste jaren te zien. De stad wemelt voor mij van nét aan hoepel en springtouw ontwassen meisjes, die een kinderwagen voortduwen.

Ach ja, mevrouw, ze trouwen tegenwoordig vroeg.

Wij wilden indertijd ‘eerst eens een beetje leven’ en ‘niet zo dadelijk in de zorg zitten,’ gelijk de standaarduitdrukkingen daarvoor luidden, maar nu hebben ze allemaal haast. ‘Gauw, gauw, gauw een beetje liefde, de regen is al radioactief,’ liet Wim Kan zo'n jong paartje zingen. Misschien komt het daardoor. Of misschien willen ze gewoon gauwer trouwen dan vroeger.

Het meisje met het jochie aan haar hand stapte op zeer hoge naaldhakken nader. Ze zag er goed uit en als u het mij vraagt, had iemand haar dat verklapt. Toen zij passeerde, riep een man naast mij op jolige toon: ‘Oehoe!’

Ze reageerde niet. De man keek naar mij en zei, met een vette glimlach: ‘Voor 'n gewone dag in de week, mot je rekenen.’

Ik liet zelfs de artificiële glimlach, waarmee men in Amsterdam zo'n staande uitdrukking kwiteert, achterwege. In de eerste plaats was de man te corpulent, te oud en te lelijk om welke vrouw dan ook ‘oehoe’ na te roepen. Het meisje schatte ik op hooguit tweeëntwintig. Het feit dat ze haar kind aan de hand meevoerde, onthief haar - in de tweede plaats - van de openbare wervingsacties der mannen met een naked eye. Dat is natuurlijk een kwestie van persoonlijke smaak. Ik pleeg, als zo'n jonge moeder passeert, alleen in de wagen te kijken, maar een vrouw heeft mij eens uitgelegd, dat dit eigenlijk een ongrijpbare en daardoor uiterst vilaine belediging is.

Het meisje met haar zoontje waren doorgelopen tot aan het einde van de vluchtheuvel.

Daar bleven ze wachten, op diezelfde tram.

Het jongetje draaide zich om naar de man, lachte stralend in zijn richting en riep: ‘Oehoe!’

Zijn minuscule gedachtengang was zonder meer duidelijk.

Hij vond dat daar een leuke meneer stond, die een leuk geluidje had geslaakt, dat hij nu naar vermogen revancheerde. De moeder keek strak voor zich uit. En de man produceerde een onzekere grijns.

[p. 83]

[p. 84]

Toen kwam de tram.

Moeder en kind gingen voorin zitten, de man en ik, met wat anderen zakten meer in de buurt van de achteringang op de banken neer. Toen we reden, ging het jongetje op zijn knietjes liggen, om die aardige meneer beter te kunnen zien.

‘Oehoe,’ riep hij weer eens.

En hij wuifde beminnelijk met zijn handje.

De man stak ook even een vlezige jat de lucht in en maakte er een kort groetje van. Hij had de onmiskenbare bespottelijkheid van iemand die met Don Juanbedoelingen is begonnen en alleen bereikt, dat hij het kleine broertje van zijn uitverkorene een schone luier mag geven.

‘Dag meneer!’ riep het jongetje wuivend, ‘dag lieve meneer!’

De man zat houdingloos.

Om hem heen werd onderdrukt gegrinnikt.

Langzaam stak hij zijn arm in de lucht, maar niet om terug te groeten, doch om het stopsignaal in te drukken. Toen hij - naar mijn vaste overtuiging een halte of zes te vroeg - naar de uitgang liep en de jonge moeder passeerde, verwaardigde ze hem voor het eerst met een blik en zei, op volstrekt vernietigende toon: ‘Oehoe!’