Drie in een

[p. 43]

Napolitaans

I

Te Napels zitten wij in een schaduwrijke sleuf aan het Garibaldiplein een bord spaghetti te eten. Er treedt een eerbiedwaardige oude monnik binnen in een donkerbruine pij met zo'n wit knopentouw om de lendenen en een klein rond kapje op de achterschedel, waarvan je niet snapt hoe het blijft zitten. Bij ons tafeltje staat hij stil, doet een milde blik neerdalen op onze bordjes en spreekt welluidend de hoop uit dat wij smakelijk eten.

‘Grazie,’ antwoord ik, wat vloeiend Italiaans is voor dank u.

Hij knikt, de ogen even teder dichtknijpend. Dan steekt hij mij zijn grote, witte hand toe, die ik getoucheerd in de mijne neem. Als ik ermee zwengel, krijgt zijn blik iets binnenwaarts. Hij ontwringt het lichaamsdeel met zachte dwang uit de omklemming mijner hartelijkheid, knikt nog één keer en stapt dieper het eethuis in.

‘Vriendelijke man,’ zeg ik tegen mijn vrouw.

‘Ach nee,’ antwoordt ze, ‘je had hem iets moeten géven. Hij is een franciscaan. Die bedelen voor de kerk.’

En ze houdt een kort referaatje over Franciscus, die zijn vermogen aan de armen schonk, want ze weet al die dingen omdat ze katholiek is opgevoed. Voor een beeld van de heilige Antonius zegt ze bij voorbeeld achteloos: ‘Ja, daar moest je op school altijd aan vragen als je iets kwijt was. Je vlakkie, of je sponzedoos.’

‘En hielp dat?’

‘Soms wel,’ antwoordde ze.

Er gaat een wereld voor mij open. Thuis is zij de enige die zoek geraakte voorwerpen binnen de minuut weet terug te vinden. Ik dacht altijd dat het een soort radar was. Maar misschien vraagt ze het nog steeds stilletjes aan Antonius.

Als je ziet hoe praktisch de katholieke wereld is ingericht, verbaast het je niet dat zij al die eeuwen heeft getrotseerd. Voor ieder potje heeft de kerk een dekseltje. Als je heel slim bent mag je jezuïet worden, maar gaat je aanleg niet veel verder dan overtuigend je hand ophouden, dan hebben ze hier bij de franciscanen een passende levensbetrekking voor je.

Nu wordt er óók door leken heel wat afgebedeld in Napels.

Het is de enige mij bekende stad waar je, bij aankomst, het idee krijgt bijzonder welkom te zijn. Overal elders tref je samenlevingen aan die niet de flauwste belangstelling voor je hebben, maar in Napels ben je het station nog niet uit, of alle mogelijke stralende particulieren komen op je af

[p. 44]

omdat ze allerlei plannetjes met je hebben. De een wil met je uit rijden in een koetsje, getrokken door een paard dat, om zo te zien, in 1914 zijn laatste behoorlijke maaltijd heeft gehad, een ander wil je een wekker verkopen of een vulpen of een blikopener of een zakradio, een derde is bereid je desnoods naar een hotel te dragen en een vierde wil alleen maar lires in een ongewassen hand. Bedelende kleine jongetjes zijn er hier net zoveel als mussen in Amsterdam. Het is wel boeiend zo'n ventje bezig te zien op het plein. Hij is hooguit zes en heeft het hand-ophouden harmonisch opgenomen in zijn spel. Als hij over de stoep cirkelt, kun je duidelijk zien, dat hij nu een auto is. Hij stuurt zich zelf met brommende motor naar je tafeltje, staat stil met piepende remmen en trekt, volkomen automatisch, een huilerig gezicht dat hij voor deerniswekkend houdt. Zodra hij het muntje heeft gevangen valt deze mimiek als een mombakkes van hem af. Hij zet de motor weer aan en stuurt zijn gedroomd voertuig met briljant bochtenwerk naar het volgende terras, als daarop tenminste kennelijke vreemdelingen zitten, want Napolitanen verwaardigen zo'n jongetje met geen blik.

De monnik heeft het restaurant gedaan en bitter weinig geoogst. Als hij weer langs mijn tafeltje komt, houd ik twintig lire gereed die ik - baat het niet dan schaadt het niet - in zijn kerk wil investeren. Even aarzelt hij, omdat hij vreest dat ik hem opnieuw de hand zal willen schudden, maar het geldstuk breekt het ijs. Hij dankt recht hartelijk en vraagt in zelf gemaakt Engels naar onze nationaliteit. Als ik ‘Dutch’ zeg, begrijpt hij wel degelijk dat wij Duitsers zijn en hij verlaat het café met een triomfantelijk: ‘Grüss Gott.’

Ik knik maar, of ik het beloof.

Maar eigenlijk lijkt hij me bevoegder.

II

De afdeling inlichtingen van het station te Napels vertoont in beginsel het overal ter wereld op zulke plaatsen gebruikelijke ziektebeeld. Er verdringen zich alle mogelijke mensen die iets begeren te weten over het een of ander vervoermiddel en achter de balie is één mistroostige jongeman onafleidbaar bezig ten gerieve van een sterk vervellende Engelsman een bijzonder gecompliceerd reisje na te slaan, in bijbeldikke spoorboeken. Aan gene zijde bevinden zich op de achtergrond nog drie functionarissen - twee mannen en een juffrouw aan wie ik heb gevraagd of een bepaald bootje in het voorseizoen al dan niet vaart. Ze was er niet zeker van en ging het informeren. Het gesprek dat zich daar, over

[p. 45]

mijn bootje, ontwikkelt is, zuiver visueel, een fascinerende aangelegenheid.

Want Italianen zijn bijzonder plastische praters.

De juffrouw, die klein en enigszins versukkeld is, tilt een boekje met dienstregelingen hoog in de lucht en onder het produceren van een welluidende klankenregen geeft ze er met de vlakke rechterhand vinnige klapjes op. Een dikke, sterk behaarde reus, die ernaast staat, is het in genen dele met haar eens en dringt, bij iedere komma, bewogen in haar betoog binnen met het zijne. Hij heeft de pompeuze mimiek van een heldentenor tijdens de grote aria. Zijn zwarte ogen rollen door hun kassen en hij vouwt de handen smekend in de richting van de juffrouw, die terugdeinst met sluwe mond en dan haar kastijding van het boekje koppig hervat.

De derde man heeft geheel de habitus van een chef.

Hij is schraal en staat in een toestand van bovenmenselijke spanning achter een bureau. Zeggen doet hij niets, doch hij luistert met diepe reserve naar die twee, waarbij hij zeer gevaarlijk kijkt, of zijn bedwongenheid elk ogenblik kan breken en omslaan in bloedige razernij. Als de juffrouw op het boekje slaat, werpt hij er een blik vol onuitsprekelijke walging op, als had zij een dode rat in haar hand. De reus smijt er nog een dracht geemotioneerde volzinnen tegenaan, waarbij hij de armen radeloos ten hemel heft. De juffrouw sluit haar kijkers en drukt het boekje vertroetelend tegen haar borst. Zij jammert nu zachte tekst - een radeloze vrouw. De reus lacht zeer bitter en maakt met de rechterhand een aantal malen het wegwerpend gebaar van iemand die met een vliegenvanger in aanraking is gekomen en nu vruchteloos beproeft het ding weer kwijt te raken. Opeens staakt hij deze serie, haalt zijn machtige schouders op en stapt kordaat een klein kamertje op de achtergrond binnen, nukkig of hij definitief tabak heeft van de hele spoorwegen. In het kamertje laat hij zich in een leunstoel vallen, haalt een spiegeltje uit zijn zak, opent zijn mond en kijkt aandachtig naar binnen.

De juffrouw bezit de chef nu alleen.

Zij heeft haar hand tegen haar wang gelegd en praat, met het hoofd wat schuin, huilerig op hem in, of ze haar leed vertelt. Dan wordt de zwijgende man opeens levendig. Hij rukt haar het boekje uit de hand en smijt het op het bureau. Onder het ratelen van een niet te stuiten conférence slaat hij het op verscheidene plaatsen open, telkens wijzend met een priemende vinger, als een strenge accountant die louter fraudes ontdekt. De reus is uit het kamertje teruggekeerd en kijkt somber toe - de juffrouw leunt terzijde in een toestand van diepe verslagenheid. Eindelijk sluit de chef het boekje met een klap, zet zich achter het bureau en werpt een ver-

[p. 46]

baasde blik in zijn rechterhand, of hij het bezit van dit lichaamsdeel voor het eerst opmerkt. Terwijl hij er geboeid naar blijft kijken, keert de juffrouw terug achter het loket en zegt rustig tegen mij: ‘Zie boat goos.’