Dagboek van Cornelis en Philip van Campene, behelzende het verhaal der merkwaardigste gebeurtenissen, voorgevallen te Gent sedert het begin der godsdienstberoerten tot den 5en april 1571

[p. 376]

1572.

Lauwe.

⁺ Den eersten hebben de Spaignaerden vanden nieuwen casteele afgheschoten sommeghe bussen ende engienen ter eeren vanden nieuwen jare, ende ooc, so sommeghe segghen, ten upsiene dat in dese Nederlanden onlancx ghecommen es de blijde tijdinghe, dat den Conijnc van Spaignen vercreghen heeft van zijn wettelicke gheselnede eenen zone, daeromme dat men tot Antwerpen gheluut heeft de groote clocke, ende anderssins ghetriumpheert ende den Heere ghedanct.

⁺ Den VI^en, wesende sondach ende derthiendach, heeft de bisschop, prekende in zijn cathedrale kercke, uutgheleyt tevangelie vanden zelven hooghen feestelicken dach, bescreven bij sinte Mattheeus an zijn tweede capitele, vertreckende van die heydenssche wijze mannen, die uut oriente quamen te Hierusalem vraghen vande scriftgheleerde, waer dat gheboren was den conijnc der Joden, ende tselve verstaen hebbende, zijn ghetrocken, beweecht wesende duer de sterre, naer Betthleem, daer zij tkindeken ghevonden hebben bij zijn moedere, ende nyet jeghenstaende zijn ootmoedeghe ende cleene ghestaethede, hebben (het), nedervallende upde eerde, anbeden, ende haerlieder schatten open doende, hebben hem gheoffert zulcke ghiften, als zij medeghebrocht hadden uut haerlieder landen, als gout, wyerooc ende mirre. Ende in haerlieder slaep vermaent wesende en sijn nyet wederomme ghekeert naer die weerlicke stadt van Hierusalem, maer kiesende eenen anderen wech, zijn

+ Afschieten van bussen.

+ Predicatie.

[p. 377]

(zij) weder ghekeert naer huerlieder landen. Dit waren de eerste heydenssche menschen, die naer de bosschap, ghedaen de Joden, hebben ooc de tijdinghe ontfaen vanden nieuwen gheboren conijnc der Joden; naer welcke uutlegginghe heeft de bisschop voorts gheprocedeert inde expositie vande X gheboden, segghende, dat de eerste tafele begrijpt de drije gheboden angaende God; ende de tweeste tafele, hoe de meynsschen hemlieden zullen hebben tot elcander, ende want naer God wij zijn schuldich te eeren vader ende moedere, zo heeft God ghescreven inde tweeste steene tafele met zijn vingheren: ‘Heert vader ende moedere, updat ghij mueght langhe leven upder eerde.’ Bij vader ende moedere moeten wij eerstmael verstaen de ghonen, die de oorsake zijn duer God van ons wesen, ende dat wij meynsschen zijn; die ons met groote sorvuldichede hebben ter weerlt gebrocht, ende gheboren zijnde, hebben ons upghevoedt, ende groot wesende, hebben sorghe ghedreghen om ons ter kennesse Gods te bringhen ende ooc tot eenen eerlicken staet, ons huerlieder eyghen goedt overlatende. Boven dien bij vader ende moedere moeten wij verstaen alle hueverste, gheestelic ende weerlick, ende bijder eere, die wij hemlieden schuldich zijn, moeten wij verstaen alle uutwendighe reverentie ende eerbiedijnghe, met thooft te ontdecken ende de knien te bughen, hemlieden ooc in huerlieder noodt te voorsiene van huerlieder onderhoudt, hemlieden met schoone worden toesprekende, nyet spijtelic noch bottelic, alzo sommeghe jonghers doen. In dit sermoen heeft de bisschop ooc te kennen ghegheven van de voornomde blijde tijdinghe vande gheboorte van sConijncs zone van Spaegnen, danof men God loven sal den toecommende sondach met processie generael.

Den XI^en heeft de procureur generael van Vlaenderen versocht⁺ inden Raedt van Vlaenderen, dat de procureurs van subalterne wetten souden de zelve bescriven, dat zij oversenden souden de namen ende toenamen van huerlieder ciminele ghevanghenen, ende waeromme dat zij ghevanghen sijn, ende hoe langhe dat zij hebben ghevanghen gheweest, volghende de

+ Ordonnatie criminele.

[p. 378]

nieuwe ordonnantie vande criminele zaken, up peyne dat de zelve generael thuerlieder laste procederen zal, dwelck alzo bijden president vanden zelven Raede gheordonneert wiert ghedaen te werdene, volghende tvier-en-dertichste articule vande ordonnantie vande criminele justicie, dewelcke nochtans in andere articulen qualic onderhouden werdt, alst II^e, jeghens die ambitie, eerghierecheyt ende corruptie van zommighe; 't X^e, vande abolitie vande pachten van officien, daer de zelve verpacht zijn gheweest; 't XI^e, hoe dat men versien sal in plaetse vande pachten, ende in meer andere articulen, die nyet gheobserveert en werden, als eensdeels militerende jeghens singulier proffijt vanden Conijnc.

⁺ Ten zelven daghe was met een trompet ghepublieert de processie generael, hier vooren ghemencioneert, ter causen vande gheboorte des Conijncs sone in Spaignen.

⁺ Den XII^en zijn uut deser stede vertrocken de bisschoppen van Vlaenderen, als van Ghent, Brugghe ende Ypre, met Mijn heere van Mousschron, souverain van Vlaenderen ende hoochbailliu deser stede, ende andere pensionarissen ende notabele vande vier leden slandts van Vlaenderen, naer Bruessele, anden Hertoghe van Alve, omme te belettene ende te verbiddene den voortganck vanden X^en penninc, die de voornomde hertoghe wilt hebben, ende de insetenen refuseren die te ghevene, segghende dat nyet moghelic en es de zelve te collecteren vande ondersaten, sonder de totale destructie ende ruine vande landen ende inwoonders van dien. Omme de collectatie van desen X^en penninc zijn alle steden ende dorpen zeer beroert.

⁺ Den XIII^en was processie generael, ende tsavents heeft men in diverssche plaetsen gheviert met pectonnen ende anderssins, upde Vischmaert, voor tVleeshuus, Verleplaetse, Coornaert, Vriendachmaert, ontrent Schepenhuus, te Poele ende in meer andere straten, ter oorsake dat ons gheboren es eenen prince van sConijncs huusvrauwe. De schiplieden hebben ooc gheviert upde Leyde, jeghens overe thuus van wilent den Grave van Egmondt, maer overmidts groot onwedere van wijnde, zo en heeft

+ Processie.

+ Vanden X^en penninc.

+ Processie ende vieringhe.

[p. 379]

men nyet connen vieren alzo men gherne ghedaen hadde; ende men heeft van sommeghe plaetsen de vieringhe uutghestelt tot sanderdaegs.

Den XV^en hebben die van Merlebeke ende Lemberghe, prochien⁺ gheleghen in tlandt van Aelst, bij deser stede, begonst, volghende tbevel hemlieden ghedaen in sondaghe laestleden, over de tweeste reyse, de waeke thouden bij daghe ende bij nachte, principalic ontrent de kercke, omme de zelve te bewaren jeghens de overwilleghe Guesen. Ghelijcke waeke hebben over langhen tijdt ghehouden de insetenen van andere circunvoysine prochien, gheleghen onder Audenaerde, tAuburssche ende elders, ter bewaernesse vande pastuers ende kercken, ende dit ooc volghende de placcaten, ghecommen uuten hove, bevelende de zelve waeke te houden op peyne de schaede, die ten laste vande kercke ende pastuers ghebueren zoude, te verhalen upde inwoonders vande prochien, hoe wel zij alsnoch hier ontrent Ghendt cleene schaede hebben ghehadt vande Guese, maer wel vande catholijcke Spaignaers, die alomme groot overlast zijn bedrijvende upde pachters, van hemlieden nemende, ooc fortselinghe, ghelt, vlees, huusraedt ofte cleederen, brekende met ghewelt in huerlieder huusen, ende somtijts doende huerlieder uuterste debvoir omme de goede lieden te vermoordene, ghelijc zij onlancx ghepooght hebben te doene in Lemberghe voornomd, daer de insetenen hemlieden ter weere ghestelt hebben ende zelfs een zo twee Spaignaerden bijcans ghedoot.

Den XXII^en quamen wederomme van Bruessele naer dese⁺ stede de voornomde bisschoppen, die onderlinghe tsamen ghecommuniquiert hebben sommeghe saken, ende te Bruessele zijn noch ghebleven de staten vande vier leden slandts van Vlaenderen, omme te beletten den voortganc vanden X^en ende XX^en penninc, daeromme dat ooc inde zelve stede es gheweest een groote beroerte, ende up sommeghe daghen waren eeneghe wijnckels ghesloten, dwelck nochtans nyet langhe gheduert en heeft. Ende tghemeente es eensdeels ghetroost gheweest dat de voornomde X^e penninc onderbliven soude, ende met een andere excessive ghifte gheblust zal werden.

+ Waeke.

+ Wedercompste vande bisschoppen.