Dagboek van Cornelis en Philip van Campene, behelzende het verhaal der merkwaardigste gebeurtenissen, voorgevallen te Gent sedert het begin der godsdienstberoerten tot den 5en april 1571

October.

⁺ Den I^en was gheheel tbisdom van Ghent duere helich dach van sinte Baven, patroon van de cathedrale kercke, hoe wel in voorleden jaren en was maer feestelicken dach binnen deser stede, ende nyet daer buten. De redene es hier vooren ghestelt.

⁺ Den VI^en heeft men in den Raedt van Vlaenderen ghepublieert een ordonnancie concernerende de jagherije van zwarte ende roode beesten, niet te moghen vanghen met zeker pene pecuniaire, die zulcx presumeert te doene, ten proffijte vanden anbringher, in welck mandament staet ghedenommeert als upperjagher van alle dese Nederlanden mijn heere van Berlemont, heere van den gulden Vliese ende gouverneur van Namen.

⁺ Den XIII^en was bijden Raedt van Vlaenderen gheordonneert mijn heere van Wulverghem te compareren in persoone binnen VIII daghen omme te anhooren zulcken heesch, als de procureur

+ Sinte Baven.

+ Aengaende der jaght.

+ Mijn heere van Wulverghem

[p. 357]

generael tzijnen laste zal willen maken, nemen ende kiesen, ter causen van vanghenesbrake ende quaden eedt, bij hem ghedaen. Desen heere es zwagher vanden procureur-generael ende hij heeft hier voortijts ghevanghen gheweest bij Boessins, wijlent bailliu van Deynse.

Den XIIII^en es sachternoens deser weerlt overleden heer Jan⁺ Bave, priester ende deken vande kerstenhede, metghaders pastuer van sinte Jacobs kercke binnen Ghent.

Den XVII^en heeft men thuutvaert vanden voornomden heer Jan inde voornomde kercke ghehouden.

Ten zelven daghe heeft men bijder stede met een trompet gheboden, dat schamel lieden, levende bij der aelmoesen, gheen honden houden en souden, up verbuerte van huerlieder aelmoesen, ende hemlieden es ooc verboden, gheen tuusscherie te houden up ghelijcke peyne. Ende es ooc bij die vander stede gheordonneert, de honden, loopende achter straeten, doot te smijten, uut causen vanden dieren tijdt van coorne, ende ooc dat duer de honden dicwils de peste verspreet werdt van deen huus in dandere.

Den XX^en heeft men inden Raedt van Vlaenderen uutghelesen⁺ eenen brief, ghescreven an mijn heere vanden Raede, daerby bevolen werdt ter executie te legghene de ordonnancie vanden X^en ende XX^en penninck, vanden roerenden ende onroerenden goeden, ghedateert de zelve brief den XVI^en van deser maendt, metghaders een ordonnancie vanden zelven daete, behelsende dat men in alle steden ende prochien stellen zal collectuers, die ghehouden sullen wesen een jaer te dienen up huerlieder eedt. Ende men heeft alreede in sommeghe prochien daertoe sommeghe ghedeputeert, ende van hemlieden bij den officiers ghestipuleert huerlieder eedt, in ghelijcken zaken gheuseert. De hope was, dat dezelve ordonnancie gheenen voortganc hebben en soude, midts dat de zelve zeer prejudiciable sal wesen allerande coopmansschepen ende negociatien, metghaders de ghemeente vande aerme lieden, werckende ende traveillierende voorden coopman, zo dat sommeghe beduchten van eenen

+ Heer Jan Bave.

+ Vanden upheve ende collectacie vanden X^en ende XX^en penninc van alle ruerende ende onruerende goeden.

[p. 358]

benauden tijdt, oproer ende seditie. Ende de Hertoghe van Alve, gouvernuer van dese Nederlanden, verstaet dat de collectatie vanden X^en ende XX^en penninck innegaen zal ter daete vande eerste publicatie, nyet jegenstaende dat langhen tijdt gheleden es dat se ghepublieert was, te wetene, in Ougstmaent.

⁺ Den XXI^en heeft de bisschop, prekende in zijne cathedrale kercke, naer dien hij de hystorie van thelich evangelie van desen sondach, bescreven bij sint Jan, van tconijncxken van Caphanan, wiens zone zeer cranc wesende ende beghinnende te sterfven, ghenesen wiert duer onsen heere Jesum, bescreven bij sint Jan, int IIII^e, tselve ghevoucht totte leeringhe van het eerste ghebodt, dat men al zijn hope ende betrauwen stellen sal in God. Voorts heeft (hij) gherepeteert de leeringhe van zijn laetste predicatie, daerbij voughende, sowie dat in eeneghe siecten of teghenspoet hulpe ofte raet souckende es aen waersegghers, toovererssen ofte dierghelijcken, die sondicht jeghens dat ghebodt. Item hierbij es ons ooc verboden eeneghe helighen meer te aenroupen dan God, diemen alleene es schuldich goddelicke eere te bewijsen, maer daerbij en wert nyet verboden, dat men de heleghen nyet eeren en soude als vrienden Gods, ghelijc den conijnc en wilt in zijne landen voor gheenen anderen conijnc ghehouden te worden dan zijnen persoon alleene, maer en verbiedt daeromme nyet te eeren zijn officiers ende wethouders. Voorts de christelicke leeringhe bewijst ons, dat desen God es eenen God, in persoone nochtans drijevoudich, zo dat wij belijden God den Vadere, God den Zone ende God den heleghen Gheest. (De bisschop) heeft ooc gheseyt, dat alle de gheboden zijn negatijf, als: ‘Ghij en sult gheen vremde Goden hebben,’ dwelc alzo ghestelt was om de Joden, die bot van verstande waeren; maer wij kerstenen moeten de zelve gheboden onderhouden affirmativelick, te wetene: ‘Bemindt boven al eenen God, hem dienende ende anbiddende,’ ende alzo voorts.

⁺ Den XXII^en heeft men begonst de honden, achter straete loopende, doot te smijten. Ende ten zelve tijde was eenen quaetdoender ghehanghen an de nieugalghe, ghestelt by sint Amantsbeerch, up de heerlichede van sinte Baefs.

+ Predicatie.

+ Vande honden te slane.

[p. 359]

Den XXVII^en was bijden Raedt van Vlaenderen uutghelesen⁺ eene moderatie van den X^en penninck up de goedinghen, vertreckende in andere vrempde landen, die maer betalen en zullen den XXX^en penninck, nopende de goedinghen van handwerck, hier te lande ghemaect, als lijne ende wulle laken, ende andere.

Den XXVIII^en, naer een curte uutlegginghe van tevangelie⁺ van desen sondach, sprekende principalick van twee schuldenaers, danof deen schuldich was X duusent talenten ende den anderen een hondert penninghen, alzo bescreven staet bij sinte Mattheeus, an zijn XXII^e capittele, heeft de bisschop, prekende in zijne cathedrale kercke van sinte Baefs, voorts gheghaen in de leeringhe van teerste ghebodt, segghende ende vertreckende vele manieren van superstitien, daermede men mesdoet jeghens dit ghebodt, als de ghone, die in teghenspoet, ongheluc ende verlies van goede hulpe ende bijstant es soekende van den duvele ende zijn dienaers, die men noompt waersegghers, ende (dit) zijn valsschaerts, zo voorscreven es, so wie ooc zijn geloove es settende in eeneghe briefkens, over hem de zelve hanghende ende daerinne betrouwende, es ongheloovich ende behoort van justitie weghen ghepuniert te werden als een afgodisch; so wie ooc zijn gheloove stelt inde planeten ende sterren des luchts, als of die macht hadden jeghens de zielen der meynsschen, es een afgodisch. Ja, ooc de ghone, die te vele betraut den meynsschen, es mesdoende jeghens dit eerste ghebodt, want de prophete David seght: En wilt nyet betrauwen princen van dese weerlt, noch en stelt u hope nyet in de kinderen van Adam, want zo wanneer zij ghestorfven zijn, tlichaem verrot in de eerde. Ende eenen anderen seght: Vermaledijt es hij, die zijn betrauwen stelt in den aerme der meynsschen. Dus moeten wij, als ons teghenspoet ghebuert, tselve lijdsamelick ende patientelick van God afnemen, hem danof bedanckende ende van nyemant el hulpe ende bijstant begheeren dan duer ende met God alleene, volghende zijn gheboden ende de ordonnancien vande heleghe kercke, dewelcke ons verbiedt allerande afgoderien ende superstitien, dewelcke menegherande zijn, ooc

+ Vanden XXX^en penningh.

+ Predicatie.

[p. 360]

onder de Christenen, die ooc somtijds gheinduceert ende ghepersuadeert werden, nyet alleene van sommeghe oudde quenen, maer ooc van Freuminueren ende priesters, verleedende dese goede lieden; daer duere compt dat dese nieuwe leeraers segghen, dat de catholijcke kercke sulcke afgoderije es leerende haer ondersaten, dwelck nyet waer en es. Ende omme te verstaene deze materie, heeft (de bisschop) uutgheleyt de descriptie van de superstitie.