Dagboek van Cornelis en Philip van Campene, behelzende het verhaal der merkwaardigste gebeurtenissen, voorgevallen te Gent sedert het begin der godsdienstberoerten tot den 5en april 1571

September.

Den II^en ende andere daghen passeerden duer dese stede rosvolck van Spaignaerden, teerende upde landslieden zonder betalen, ende groote injurie hemlieden aendoende naer costume.

⁺ Den VI^en wierden de potentien, staende upde Veerle plaetse, Vriendachmaert ende Coornaert, gheweert, die ter causen vanden voorleden trouble upgherecht hebben gheweest, zodat nu de zelve afgheworpen zijn, overmidts dat nu den trouble gheassopieert es, ten welcken respecte ooc over sommeghe daghen wederomme ghekeert es uuten criminelen Raedt, mer Jaques Hesselt, raedt sConijncs ons gheduchts heere in Vlaenderen.

⁺ Ten zelven daghe heeft men met een trompet upde ghecostumeerde plaetsen te kennen ghegheven, dat men in Vriendaghe naestcommende, wesende Onse Vrauwe gheboortendach, houden zal processie generael, omme den almoghenden Heere te anbid-

+ Potentien gheweerdt bij nachte.

+ Processie voor de Coninghinne.

[p. 277]

den ende anroupen, dat de coninghinne van Spaignen soude moghen zonder ongheluc arriveren bij haren man onsen Conijnc, de welcke onlancx vertrocken (is) van Antwerpen naer Berghen up den Zoom, verwachtende eenen bequamen windt, daertoe thueren behouve een groote ghereedschepe ghemaect es gheweest van menichte van schepen, wel voorsien van vijctaelge, fourage ende gheschut; ooc menich edelman van Spaignen, Duutslandt ende dese Nederlanden, metgaders edelvrauwen ende jonghe dochters, zullen haer ende tot haren dienst toegheschict worden. God gheve haer een gheluckighe reyse, dat zou met haren edelen staet uut dese landen voorbij Inghelandt ende Vranckerijcke vermach versamen in Spaegnen bijden Conijnck, onsen gheduchten heere, haren oom, want haer moedere es sConijncs sustere, dochtere vanden keyser Caerle, den V^en van dien name, die hij hadde bij Isabella, dochtere vanden conijnc van Portugale, zijn huusvrauwe; ende haer vadere es Maximiliaen, den tweesten van dien name, keyser vande Romeynen, de zone van Ferdinandus, broeder vanden voornomden keyser Carolus, zodat over alle zijden zij elcander naer bestaen. Ende mette voornomde coninghinne zijn ooc ghecommen twee van haren joncste broeders, die ooc mede trecken naer Spaignen, dewelcke tsamen commende uut Duutslandt naer dese Nederlanden, wierden gheconvoyeert bij huerlieder heer vadere Maximiliaen, den keysere, tot Spiers ofte daer ontrent, ende van daer voorts es met hemlieden ghecommen den grooten meestere uut Prussie tot Antwerpen, die corts daer naer wederomme ghekeert es totten Duutsschen landen, bevelende de voornomde conijnghinne ende huer broeders den edeldom van dese Nederlanden, ende tewijlen dat de voornomde coninghine in dese landen gheweest es, hebben diverssche (lieden), ofte raden neffens haer wesende, haer ghepresenteert requesten om pardoen ofte remijs thebben van haerlieder mesdaet, danof sommeghe thuerlieder intentie ende begheerte gheraect zijn.

Den VIII^en heeft men processie generael ghehouden, principalic ter oorsake voorscreven. De vergaderinghe ende dienst vande

[p. 278]

messe wierdt ghedaen inde cathedrale kercke van sinte Baefs, ende de predicant gaf ooc smorghens te kennen, dat de processie ooc wierdt ghehouden omme den Heere te verbidden dat hem believen zoude te doen cesseren de onghetijdeghe ende overvloyende reghene, want in Ougstmaent ende in dese maendt heeft zeer continuelic ghereghent, zo dat up sommeghe plaetsen, als ontrent Audenaerde ende Gheersberghe, de rivieren overgheloopen zijn inde meersschen ende voysine landen, waer duere thoy, ghers ende toemate ter bederfvenesse ghecommen zijn, ooc de gheerste, havere ende andere vruchten bedorfven zijn, ende in sommeghe meersschen de ossen ende coyen verdroncken, zo dat men ducht ende vreest van eenen duren tijdt, want in vele plaetsen de fourage te nieuten es gaende duer den reghene, ende meer zal, ten si de provisie vanden almoghenden Heere, daeromme dat men ghebeden heeft.

⁺ Den X^en, wesende sondach, sachternoens ten een huere, heeft men inde voornomde kercke bijden hueverpriester, die men noompt int latijne archipresbiter, vermaen ghedaen vanden Hertoghe van Alven weghen, dat alle de ghone, die de guessche predicatien hadden ten tijde vanden trouble ghehandtiert, huerlieder debvoir doen zouden, achtervolghende translaet vanden Conijnc onsen gheduchten heere, van te biechte te gane totten priesters, daertoe gheordonneert bijden bisscop van Ghendt ofte anderssins, en zullen zulcken persoonen niet vermoghen te gauderen van gratie ende pardoene, dierghelijcke persoonen bijden Conijnc ghejonght, ende zullen over heretijcquen ghehouden ende zulcx ghepuniert werden naer den uutganck vande drie maenden, daertoe bijden Paus ende Conijnck ghestatueert, zo voorscreven es, ende ghelijcke vermanijnghe hebben up andere daghen ooc ghedaen de pastuers ende predicanten omme eenen yeghelicke in tijdts te waerschuwen, want noch lettere persoonen hemlieden reconcilicert hadden met Gode, belijdende huerlieder mesdaet, ende daer vooren penitentie doende vande Guessche lieden.

⁺ Den XVI^en es de tijdinghe ghecommen binnen deser stede, dat Ferdinande de la Barre, heere van Mouscron ende souverain

+ Vermaen vande gratie.

+ Ferdinande de la Barre, besiedt vooren.

[p. 279]

(baljuw) van Vlaenderen, gheordonneert es van shoofs weghen hoochbailliu van Ghendt. Dese voornomde heere was a^o LXVI, als Mijn heere van Cappelle ende Wackene, wijlent hoochbailliu, ghesonden wiert naer Zeelandt, omme daer te wesene vice admirael vande zee, ghestelt binnen dese stede als gouvernuer ende toesiender, ende nu es hij bedeghen hoochbailliu, naer dien desen staet ghevachiert heeft bet dan twee jaren ende twee maenden, maer en heeft den staet noch niet bedient, als noch de commissie danof noch nyet vercreghen hebbende.

Den XXI^en, wesende den feestelicken dach van sinte Mattheus,⁺ heeft eenen Freumineur, prekende in sinte Baefs kercke, te kennen ghegheven van bisschops weghen ende den Hertoghe van Alve, dat alle de ghone, die ooc maer eens gheweest hebben ter predicatie vanden voorleden trouble, zouden binnen den besprocken tijde te biechte gaen ande ghonen, die daertoe van bisschops weghen ghestelt zijn, ofte die tselve niet doen en willen, sullen staen in pericle van lijf ende goedt, achtervolghende tvoornomde translaet vanden Conijnck onsen gheduchten heere. Sommeghe vande ghone, die obedieren de voornomde ordonnantie, werdt in tlatijne ghegheven eenen brief, in parchemijne ghescreven, onderteeckent bij eenen notaris ende ghezeghelt, daerbij verclaerst werdt, dat zulck persoon, daerinne bescreven, vuldaen heeft de voornomde ordonnantie, ende bijdien ghereconcilieert es mette gheloovighe catholijcken, daervooren zij gheven VIII gr. De penitentie, diemen hemlieden es bevelende te doene voor huerlieder mesdaet, es van sommeghe sondaghen smorghens te sermoene ende ter hoochmesse te gane, andere van drie zo vier donderdaghen sacraments messe te hooren, ende danof te certifieerne. Binnen Audenaerde doen de insetenen redelick huerlieder debvoir, bet dan binnen dese stede.

Den XXII^en, wesende vriendach vanden quatertempere, heeft⁺ de bisscop van Ghendt, ten versoucke vanden aersbisscop van Mechelen, ende ooc uut zijnen name, tot Ronse ghemaect ende ghecreert clercken, de ghone daertoe bequaem ende nut zijnde

+ Vermaen vande gracie.

+ Clercken ghemaect.

[p. 280]

naer costume, welck Ronse es resorterende onder Mechelen, ghelijc ooc de stede van Aelst ende tlandt daeronder resorterende, preter de prochie van Ghentbrugghe, die onder tbisdom van Ghendt resorteert, overmidts dat zeer bij gheleghen es, ende hier voortijdts pleeght de stede ende tlandt van Aelst te wesen vanden bisdom van Camerijcke, welcke stadt es nu tsichtent den troublen tijdt gheerigeert ende verheven tot een aertsbisdom, danof deerste aersbisschop es gheweest Maximiliaen van Berghen, wijlent deken van Liere, in Brabant, uuten huuse ende gheslachte van Berghen, wiens broedere nu es president inden hooghen Raedt van Mechelen, ende de voornomde aersbisschop es onlancx deser weerlt overleden, wiens ziele ende alle ghelooveghe zielen God sij ghenadich.

⁺ Den XXIII^en heeft de voornomde bisscop binnen Ronse voornomd orden gheconfereert, ghelijc dese voorleden weke ande kercdueren te kennen es ghegheven.

⁺ Den XXV^en heeft men smorghens ghehoort uut Zeelandt ende daer ontrent groot gheluut van engienen, ter causen dat de conijnghinne van Spaignen vertrack, hebbende eenen oostersschen windt, bequaem omme te varen naer hueren man, conijnc Philips, met menich edelman van dese Nederlanden, als de Heere van Bossuut, Arenberghe ende meer andere, welcke voornomde Heere van Bossuut es gheordonneert admirael vande zee in dese Nederlanden, ende de Hertoghe van Aerschot gouverneur van Vlaenderen, de Heer van Zweeveghem souverain (baljuw) van Vlaenderen, inde stede van Mijn heere van Mousschron, hoochbailliu van Ghendt, zo men seyde.

⁺ Den XXX^en, sachternoens ontrent twee huere, es eenen verouderden man onthooft gheweest upde Veerle plaetse, ende naer zijn onthoofdinghe wierdt hem zijn handt afghehouden ter causen van zijn mesdaet jeghens justitie, ende dese sententie wierdt ghepronuncieert bijden Raedt van Vlaenderen.

+ Collatie van orden.

+ De conijnghinne.

+ Justitie.