Dagboek van Cornelis en Philip van Campene, behelzende het verhaal der merkwaardigste gebeurtenissen, voorgevallen te Gent sedert het begin der godsdienstberoerten tot den 5en april 1571

Ougstmaendt.

Den I^en, smorghens ontrent den VII huere, es duer de stede⁺ ghepasseert een bende van Spaignaerden, peerde volck, hebbende in huerlieder handen pistoletten, ende met blau rocken ghecleedt, zo ooc up anderen tijden alhier anderen ghepasseert zijn, makende curte voyagen ende teerende upde landslieden sonder betalen; ende up desen morghenstondt, ontrent den X hueren, es ooc ghepasseert een bende ghecleedt met roo rocx, wel voorsien van fray peerden ende handbussen; ende

+ Spaignaerden passeren.

[p. 272]

voor hemlieden reedt eenen trompetslaghere, makende gheluudt met zijnen trompette.

⁺ Den II^en hebben scepenen vander Kuere met een trompet upde ghecostumeerde plaetsen deser stede, naer den XI huere, ghedaen uutlesen zeker huerlieder ordonnantie, behelsende diverssche articlen omme te remedieren den voortganck vande peste, die alreede in sommeghe plaetsen ende huusen es ghecommen, als ontrent Princenhof, up sint Baefs, bijde Vriendachmaert, Audenburch, inde Keyserstraete, an sinte Lievins poorte, int Baghinhof, ter Hoyen ende elders. Ende onder andere poincten es gheordonneert dat de lieden, wonende ten huuse daer dese siecte regneert ofte zoude moghen commen, zullen uut haerlieder huusen doen steken den stroowijs⁽¹⁾, (en dat zij) zullen tot naer de XIIII daghen vanden laetsten overleden draghen een wit roege⁽²⁾, hebbende de linghde van vier voeten, (en) zullen onder tvolck niet frequenteren. Men zal huerlieder goedt niet vermoghen vercoopen, dan den tijdt, daertoe gheprefigiert, behoorlick gheexpireert wesende; zij en vermoghen ooc gheen honden ofte catten te onderhouden, noch men vermach gheen veercken binnen der stede te houden, dan achtervolghende de ordonnantie danof wesende, met meer andere poincten concernerende de goede politie deser stede in weecken tijde. Dese voornomde siecte es ooc in sommeghe circunvoysine prochien ende steden, als te Waerschot, Sleyne, Brugghe, Bruesele ende elders, metgaders in Ynghelandt ende andere provincien, danof ons God behoede.

⁺ Den III^en heeft men thuutvaert ghehouden vanden voornomden M^r Denijs Balde, in tcloostere vande Augustijnen, daer hij begraven wierdt ontrent den hooghen autaer, daer hij over langhe sepulture vercoren hadde met twee zijn huusvrauwen.

⁺ Den IIII^en heeft men inden Raedt van Vlaenderen uutghelesen diverssche ordonnantien, danof deene touchiert de uut-

+ Peste.

(1) Stroowijs, stroowisse, stroobundel.

(2) Wit roege, witte roede of wit stokje.

+ Denijs Balde.

+ Statuten voor de fugitiven, ketters ende vroede vrauwen.

[p. 273]

lanssche ende fugitiven, die ter causen vanden voorleden trouble ende haerlieder ketterie uuten lande vertrocken zijn, ende vermoghen weder te keeren, behoudens dat zij vuldoen de voornomde ordonnantie vanden pardoene. Ten tweesten was ghestatueert, dat die obstinatelick sterven in huerlieder vrempde opinie, zullen onder de galghe begraven werden ende huerlieder goedt gheconfisquiert; ende ten derden was bevolen alle de vroede vrauwen ontfaende inde gheboorte de kinderen, dat zij de zelve kinderen moeten bringhen ter kennesse vanden pastuer vande plecke, updat zij moghen behoorlick ghedoopt werden.

Den VI^en was smorghens ghepublieert in alle de prochiekercken⁺ de gracie vanden paus Pius den V^en, zo hier vooren ghescreven staet anden XVI^en van Hoymaendt, ende omme de zelve te vercrighen zijn ghedeputeert de twee naervolghende weken.

Ten zelven dage, wesende sondach, heeft smorghens zijn intree⁺ ghedaen als abt van sinte Pieters, heer Gheleyn, vergheselscipt metten abt van Dronghene ende andere gheestelicke personagen, ende ooc weerlicke, zo wel bijden ghone, die onder zijn jurisdictie zijn, als andere, die hem te peerde convoyeerden tot in thospitael, neffens de poorte wesende⁽¹⁾, (komende) van Swijnaerde; ende in thospitael heeft hem de abt gaen cleeden in abtscleederen, metten mijtre up thooft, ende voor hem wierdt ghedreghen den staf; neffens hem ghinc ooc ghemijtreert den abt van Dronghene⁺ ende eenen anderen onghemijtreert, mette staffen voor hemlieden, ende alzo ghinghen zij naer de abdie, nemende den wech al over Sprijt, met processie vande Freuminueren ende V prochiekercken, te wetene sint Pieters ofte Onse Vrauwe, sinte Michiels, sint Jacops, sint Niclaus ende sinte Martins van Eckerghem. Ende commende ontrent tkerchof van Onse Vrauwe, zijn hem processie wijs te ghemoete ghecommen de religieusen van zijnder abdie, die naer sommeghe ceremonien hem gheleedt hebben tot inden choor van zijnder kercke, daer men ooc som-

+ De pauselicke gratie.

+ Abt van sinte Pieters.

(1) Namelijk Hebberechtshospitaal (Schreiboom).

+ Abt van Eename ende Dronghene.

[p. 274]

meghe solempniteyten ghebruuct heeft, ende daernaer es de voornomde abt gheleedt gheweest bijden bisschop van Ghendt ende andere prelaten tot inde abdije, den welcken oock ghevolght heeft heer Viglius Swychemus Phrysius, proost van sinte Baefs, cancelier vanden Gulden Vliese ende president vande Staten, vergheselschipt met mer Jacop Martins, president inden Raedt van Vlaenderen, ende andere raetslieden vanden voornomden Raedt, die snonents bleven, etende metten nieuwen gheconsacreerden abt, die bijden bisscop van Ghendt gheconsacreert es gheweest tot eenen abdt voor zijn incompste, die vanden XXIII^en Meye a^o LXIX tregiment ghehadt heeft vande abdije.

⁺ Den VII^en heeft de voornomde abt van sinte Pieters smorghens thuutvaert ghehouden van zijnen voorsate, in welck huutvaert waren de abten van Eename ende Dronghene met sommeghe religieusen. Voorts uut elck vande vier biddende orden waren vier religieusen. De nieuwen abt dede den dienst vande messe. Daer waren XXIIII tortssen metten wapenen vanden overledene. Inde middewaerts was ooc ghemaect een huusekin, besteken met wasse keessen, ende de wapenen daeranne, ende de messe vuldaen wesende, zijn de abten ghegaen ten grave in sint Andries capelle, daer de laetsten abt begraven was, ende de ceremonien van bedinghe vuldaen zijnde, zijn ghegaen ter maeltijdt de abten, religieusen ende meer andere gheestelicke ende weerlicke persoonen, ende onder andere was daer ooc Mijn heere van Pamele, die sdaeghs te vooren ooc den abt heere bewesen hadde inde intrede.

⁺ Den VIII^en was up scepenhuus vander Kuere ghehouden collatie, omme zeker begheerte van Duuc Dalve, die nu onlancx vertrocken es van Antwerpen naer Nijmmeghen, in Ghelderlant,⁺ ter causen dat de dochtere vanden keyser Maximiliaen ten desen landewaerts es commende, omme van hier voorts beschict te werdene naer onsen Conijnc van Spaignen, omme zijn vierde huusvrauwe te wesene, ende omme dese voornomde dochtere conijnghinne eere te bewijsene, zijn van shertoghen weghen ghedachvaert te compareren bijden voornomden hertoghe divers-

+ Duuthvaert vanden abt.

+ Collatie.

+ De coninghinne van Spaignen.

[p. 275]

sche heeren, jonckers ende wethouders van dese landen, ter vermeerderinghe van shertoghens staet, hoe wel vele van hemlieden zijn thuus ghebleven.

Den XX^en, wesende sondach naer Onsen Vrauwen dach, heeft⁺ men de processie ofte ommeganc ghehouden naer de oude costume, hoe wel bij advijse vanden bisschop sommeghe quade usancien achterghelaten zijn, als van snachts te vooren den ommeloop metten priester ende bellen, welcke priester als hedent mede ghinck, ghehabitueert met een choorcappe, hebbende tcrucifix in zijn handen, zonder tgheluut vande belle, ende ooc sonder dat inde processie mede ghinghen de knechten, representerende duvels, maer alleene maeghden ende mans persoonen in huerlieder lijwaet ende andere.

Den XXV^en heeft mijn heere de president van Vlaenderen,⁺ naer costume, achtervolghende den CV^en article vande instructie vande justitie inde camere vanden Raede in Vlaenderen, ghestipuleert vande advocaten, procureurs ende andere subpoosten den eedt, bij hemlieden ghedaen int admitteren van huerlieder officie, daer uute hij bij expresse ghesloten heeft alle de ghonen, die bij translaet vande briefven van gratie ende pardoen generael, bijder coninclicke Majesteyt ghegheven, ooc nyet begrepen en zijn, tot dat zij pardoen verwerft hebben, naer tinhoudt vanden voornomden translaet, so dat zij binnen middelen tijde gheexcludeert zijn van tbedienen van huerlieder officie ende privilegien danof dependerende, tsij dat zij zijn advocaten, procureurs, huissiers, sergeanten, boden ofte andere dieneers vande justitie, die beschuldicht zijn ofte bevonden zullen worden den secten ende sectarissen, ende huerlieder crimen, delicten ende misdaden gheadhereert te hebben ofte eenichsins hemlieden ghemoyt hebben ofte deelachtich zijn gheweest vande voorleden troublen.

Den XXVI^en, alzo de procureur generael Cock bemercte dat⁺ sommeghe suppoosten vanden voornomden Raede, culpable inde voornomde trouble, hemlieden vervoorderden te compareren inden Raedt, nemende huerlieder ghecostumeerde plaetsen,

+ Onsen Vrauwen ommeganck.

+ De suppoosten vanden Raden verbodt ghedaen

+ Versouek vanden procureur generael.

[p. 276]

heeft anden Raedt versocht consent, dat hij zulcke onwilleghe persoonen zoude moghen apprehenderen, dwelc hem gheconsenteert wierdt bijden president ende andere raetslieden.

⁺ Ten zelven daghe es de coninghinne van Spaignen van Berghen up den Zoom ghearriveert binnen der stede van Antwerpen, aldaer de insetenen haer groote eere bewesen hebben, naer de qualiteyt van haren persoon, als wesende de huusvrauwe van onsen conijnck Philips.

⁺ Den XXIX^en was den feestelicken dach van sinte Jans onthoofdinghe te vierene als den heleghen sondach, hoe wel in tvoorleden jaer en was gheenen feestelicken dach onder tvolc.

⁺ Den XXXI^en, smorghens naer den VIII hueren, passeerden duer dese stede, met gheluut van eenen trompette, een bende van Spaignaerden te peerde, hebbende IX ofte X waghens vande lantslieden ontrent Ghendt, die bedwonghen waeren hemlieden te convoyeren naer haerlieder beliefte, buten der stede ende elders.

+ De conijnghinne van Spaignen.

+ Sint Jan.

+ Spaignaerden passeren.