Dagboek van Cornelis en Philip van Campene, behelzende het verhaal der merkwaardigste gebeurtenissen, voorgevallen te Gent sedert het begin der godsdienstberoerten tot den 5en april 1571

[p. 259]

Wedemaendt.

Den eersten, wesende de octave vanden heleghen Sacramentsdach,⁺ heeft men naer oudde costume in elcke prochie omme ghedreghen tsacrament vanden autare met lofsanghe, uutghesteken inde prochie van sint Janskercke, daer tsacrament nieuwers gherust heeft, maer alleene wierdt processiewijs ommeghedreghen, bij advijse vanden bisscop.

Den II^en heeft M^r Pieter de Bevere, greffier inden Raedt van⁺ Vlaenderen, smorghens uutghelesen een placcaet ofte ordonnantie van onsen Conijnc, touchierende principalick schoolmeesters ende prenters, daerbij bevolen es, dat de voornomde meesters gheen suspecte boucken en vermoghen den kinderen te doen leeren, ende dat nu voortan ghestelt sal werden eenen hooftprentere ofte prototypographus, die neerstich toesicht zal nemen over alle prenters, stelders, correctuers ende andere ghesellen, die hemlieden occuperen metter zelver exercitie, ende dat men gheen boucken hier te lande zal moghen innebringhen uut andere vremde contreyen, ofte die zullen moeten alvooren ghevisiteert werden bijden bisschop, vicaris ofte de ghone daertoe ghecommitteert, met meer andere diverssche articlen, int voornomde mandement begrepen, omme te extirperen alle secten ende opinien jeghens de kercke militerende, ende omme te behoeden dat de sectarissen, als wederdoopers ende andere, gheen conventiculen ofte vergaderinghe en houden, zo es ooc gheordonneert dat men de huusen afwerpen zal totten gronde, daer zulcke ongheoorloofde vergaderinghe ghebueren zal, de welcke niet en zullen moghen gheredresseert werden dan bij consente vanden gouverneur, even verre dat zulcke vergaderinghe ghebuerde bijden wille ende consente vanden proprietaris.

Den IX^en es wederomme vernieut tmandament ende placcaet⁺

+ Octave vanden Sacramente.

+ Placcaet angaende de schoolmeesters, prenters ende heretycquen.

+ Angaende den Ynghelschen.

[p. 260]

verbiedende de Ynghelsche lakenen ende allerande waeren herwaerts overe te bringhene, ende insghelijcs es den insetenen van desen lande verboden eeneghe hantieringhe te doene metten voornomde Ynghelsschen; ende es ooc gheordonneert, dat men kennesse houden moet vanden Ynghelsschen lakenen, die binnen slandts noch zijn, voor de wethouders van elcke plaetse, ende es ooc verboden alle scherders, verrewers, tollenaren ende packers, eeneghe Ynghelssche lakenen te scheeren, verrewen, packen ende te laten passeren, dan volghende de poincten vande ordonnantie daerup ghemaect, up peyne van confiscatien. De voornomde ordonnantie es wederomme ghepublieert uut causen dat niet jeghenstaende tvoornomde verbodt, de voornomde Ynghelssche lakenen werden daghelics van nieuws in tlandt ghebroght ende vercocht, zo de voornomde ordonnantie int beghincsele te kennen gaf.

⁺ Ten zelven daghe zijn uut deser stede ghereyst de bisscoppen van Ghendt, Brugghe ende Ypre, naer Mechelen, aldaer men curtelinghe houden zal een concilium provinciael van alle de bisschoppen, prelaten, abten ende andere gheestelicke hoofden, die resorterende zijn onder het aersbisdom van Mechelen, danof aersbisscop es de cardinael Grandvella, wijlent wesende principalen raedt van dese Nederlanden, ten tijde vanden keyser Carolus den V^en, ende ooc van zijnen zone coninc Philips, die nu ter tijdt zijn residentie es houdende binnen Roome, een hoogh ende wel gheleerdt man in allerande scientien ende consten, wiens vadere ooc was in zijnen tijdt hooft vanden raedt, neffens de keyserlicke majesteyt wesende.

⁺ Den XII^en heeft men de uutvaert ghehouden van mer Nicolaes Triest, heere van Auweghem, inde twee voorlede jaren voorschepene vander Kuere, die ontrent Sinxen laetsleden deser weerlt overleden es. Hij hadde in huwelicke de sustere van Mijn heere van Wackene, Capelle ende Catthem, admirael vande zee. Naer zijn overlijden wierdt de wapene van zijne gheslachte ghestelt up een zwart cleedt voor zijn huus, tot desen daghe daghe daer blijvende, welcke costume nu onlancx hier inne-

+ Tvertrecken vande bisschoppen.

+ Mer Nicolaes Triest tsinte Michiels begraven.

[p. 261]

ghebroght es naer toverlijden van Mijn heere van Laerne, die deerste es gheweest, ende Auweghem den tweeste. In de processie waren XL mannen inden rauwe, mette wapenen vooren upden raukerle, ende elck met een tortsse metter wapene. Daer wierden ooc ghedreghen de spooren ende tvergulden zweert mette blaesoenen ende wapenen. Upde bare laghen de wapenen van acht quartieren. Daernaer volghden de vrienden ende notabelen, als beede zonen de Triestinghers, de voornomde Heere van Wackene, ende meer andere. Inde kercke waren ooc vergadert scepenen van beede bancken omme te offeren.

Ten zelven daghe, sachternoens, hebben de Spaignaerden⁺ met huerlieder schieten oorsake gheweest, dat den brandt ghesleghen es in een huus ende schuere, staende ontrent den Dendermonsschen wech, boven tnieu casteel. Up andere plaetsen hebben zij insghelijcs groote schaede ghedaen, als namelic te Knesselaere, bij Brugghe, te Rijsele ende elders. Bovendien de Walen loopen ooc, upde lanslieden theerende thuerlieder coste, bij ghebreke dat men hemlieden gheen betalinghe en doet. Insghelijcs heeft vanden jaere beroerte gheweest te Valenchienne, tusschen de Duutssche soldaten, ligghende daer in garnisoene, ende huerlieder hooftman ghenaempt le Conte de Laderon, die zij ghevanghen hebben omme thebbene betalinghe; ende (zij) hebben up sommeghe daghen de poorten vander stede toeghehouden, niemandt latende uut ofte in commen.

Den XIII^en was an Sinte Amantsbergh, justitie vanden proost⁺ van sinte Baefs, eenen onthooft, ghenaempt onder den ghemeenen man Calis. Opden zelven bergh es onlancx ghestelt eene nieuwe galghe. Ende upde voorlede jaren stont de galghe ontrent den herwech, daer men noompt ter quader coopinghe, bijden Antwerpsschen wech.

Den XVI^en was met een trompet upde ghecostumeerde plaetsen⁺ vander stede weghen verboden, den insetenen gheen bier ofte wijn te halen uuten nieuwen casteele, want tselve redondeert ten laste vande stede, die recht heeft van accijsen, daerinne

+ Brandt.

+ Onthoofdinge.

+ Verbodt van bier ende wijn.

[p. 262]

de casteelders niet en ghelden, ende nu onlancx naer Paesschen hebben de inwoonders daghelicx met menichte thuerlieder behoeve bier ende wijn ghehaelt zonder vreese, maer nu es daertoe zeker boete ghestelt upde overtreders.

⁺ Den XX^en ende up andere daghen hebben de ghedeputeerden vande wijcken ommeghegaen van huuse te huuse, omme te vernemen offer eeneghe nieuwe inwoonders zijn ghecommen, die de laetste reyse vanden ommegaen niet bevonden en waeren, ende dit al volghende de ordonnancie van mijne heeren scepenen vander Kuere, ghepublieert ende uutghelesen den VIII^en Meye laest overstreken, ende uut dese oorsake van ondersouckinghe werden sommeghe sectarissen achterhaelt, ghelijc onlancx ghebuert es van huuslieden, wonende ontrent sint Jacops huus, die de vlucht anghenomen hebben ende huerlieder goedt bescreven ende gheinventorieert.

⁺ Den XXIII^en heeft men inden Raedt van Vlaenderen ghepronuncieert sententie condempnatoire van lijfvelic ghepuniert te zijne metten zweerde vande vuust ende onthoofdinghe, eenen oudden man, die den officier van Berchem in Meye laestleden den crop afghesteken hadde, ter causen van eeneghe questie, die de voornomde pacient hadde metten deken van Ronse ende de voornomde officier. Voorts was gheseyt, dat men de vust naghelen soude an sGraven casteel, ende al zijn goed gheconfisquiert. Dese sententie wierdt sachternoens ter executie gheleyt bijden scherprechtere in deser manieren. De pacient, ghenaempt Pieter, badt Gode van hemelrijcke vergheffenesse, ende was in eenen stoel ghestelt, neffens hem staende eenen block, daerup (hij) (zijn ooghen verbonden wesende) heeft gheleyt zijn handt, die met een beetelkin afghehouden wierdt, ende daer naer onthooft.

⁺ Ten zelven daghe was verboden bij de wethouders vande stede, gheen sint Jans vier te maken, ende noch andere gheboden concernerende den brauwers, ooc uutghelesen met een trompet.

Den XXVII^en waren de wethouders beroert, ter causen dat de capiteyn vanden nieuwen casteele, Salinas ghenaempt, hadde

+ Ommeganck.

+ Justitie.

+ Gheboden.

[p. 263]

ghedaen vanghen twee bespieders vande stede, die huerlieder uuterste debvoir deden omme te noteren ende gade te slane de suppoosten ende inwoonders, die daghelicx wijn ende bier halen uuten casteele, frauderende de stede van huerlieder accijse,⁺ dewelcke wilde de voornomde capiteyn beschermen, ende hadde ghedreeght de voornomde bespieders te doen gheesselen, nemaer tselve wierdt beledt bij scepenen, die de voornomde capiteyn hebben ghesproken ende te kennen ghegheven, dat de accijsen de steden competeren tot onderhoudt van dien, hemlieden bijde graven van Vlaenderen gheoctroyeert van oudts tijden, sonder contradictie van yemande.

Den XXVIII^en hebben de Spaignaerden vanden nieuwen⁺ casteele, ontrent den avendt, groot gheluudt ghemaect met schieten ter eeren vanden navolghenden feestelicken dach.

Den XXIX^en, upgerecht hebbende den eenen standaert naerst⁺ den Steendam, was up teylandt jeghens overe tvoornomde casteel ghemaect van pampiere een ghedaente van eenen casteele, met diverssche banieren staende an deen zijde, ende an dandere waren diverssche meyen gheplant, ende sachternoens hebben de voornomde Spaignaerden, met schieten groot gheluut makende, beschoten ende bespronghen tvoornomde casteel, daertoe groot volck vande stede vergaerde omme de voornomde ghecontrefaicte bataelge te ansiene.

+ Vande accise.

+ Gheluut van handbussen.

+ De ghedaente van Malta bespronghen ende beschoten.