Dagboek van Cornelis en Philip van Campene, behelzende het verhaal der merkwaardigste gebeurtenissen, voorgevallen te Gent sedert het begin der godsdienstberoerten tot den 5en april 1571

Maerte.

Den I^en heeft men de uutvaert ghehouden vanden voornoemden Heyman, binnen den cloostere van Onse Vrauwe Broeders, daer hij begraven wierdt.

Item den VI^en ende andere daghen wierden tAndwerpen⁺ overghegheven ande poorters ende insetenen gheseghelde ende gheprente briefkins, daer inne gheprent ende ghescreven wierdt hoe vele dat elck zoude moeten gheven vande mueble goedinghe over den honderdsten penninc, met een vermaen, indien datter yemandt es, die claghen wilt dat hij te hooghe soude ghestelt zijn, vermach hem te addresseren ande commissarissen, sittende ten berechte van eenen yeghelicke up stadthuus, ende desen honderdsten penninc moeste overbrocht werden binnen zekeren tijde voor palmsondach, up peyne van tselve an huerlieder goedt verhaelt te werdene bij heerlicke executie, zonder verdrach, volghende tinhouden vande placcaten dies mencionerende, hoe wel die Antwerpeners ende andere van Brabandt willen mainteneren, dat zij niet gheconsenteert en hebben inde ghifte vanden honderdsten penninck, alzo die van Vlaenderen ghedaen hebben; nochtans werden zij daertoe bedwonghen.

Den XVI^en, bijder ordonnantie vanden bisscop, heeft men⁺ int bisdom van Ghendt ghehouden den feestelicken dach vande annunciatie ofte blijde botschap, dewelcke ghedaen was Marie, ende dit uut causen dat in dit jeghenwordich jaer den zelven heleghen dach es commende up Paeschavent, wesende den XXV^en van deser maendt, ende dat de catholijcke kercke in dien dach, noch andere voorgaende vande goede weke, gheene feestdaghen en houdt, dan alleene es houdende inden dienst

+ Den honderdsten penninc.

+ Bootschap Marie.

[p. 250]

vande kercke de ghedijnckenesse van tlijden Christi. De voornomde feeste was ooc ghehouden ten zelven daghe in sommeghe andere bisdommen.

⁺ Den XVII^en, wesende vriendach, heeft men inden Raedt van Vlaenderen uutghelesen een placcaet ofte mandement, daerbij van sConijncs weghen bevolen es, dat alle mannen van leene zouden overbringhen huerlieder leenen, die hier voortijts immediate gheresorteert hebben onder eeneghe heeren, edele ofte onedele, die uuten lande van herwaerts over ghebannen ofte ghejusticieert zijn gheweest ter causen vanden overjareghen beroerten inde religie, ende dat zulcke mannen moeten van nieus overgheven huerlieder denombrementen, ende ontfaen recepissen, metgaders te vernieuwen huerlieder eedt ende feauteschip inde handen vande officiers sConijncs, daertoe ghecommitteert, die zullen ghehouden zijn danof rekenijnghe ende reliqua te doene. De voornomde overghevinghe ende eedt es belast te doene binnen VI weken naer date van desen, up verbuerte vanden leene. Ten zelven daghe es uutghelesen een⁺ mandement, daerbij verboden es alle jonghers van dese Nederlanden te reysen, omme huerlieder studeringhe, uut sConijncs patrimoniale landen, uutghesteken Roome, dwelc ooc es verboden den oudders, vaders, moeders, vooghden ende curatuers te ghedooghen, ende hemlieden es gheboden de zelve jonghers wederomme naer huus te ghebieden te commen, ende hemlieden te beschicken naer Leuven ofte Douay, indient hemlieden belieft, daertoe zij hebben III maenden, voor de ghone die zijn over dese sijde vanden gheberchte, ende voor de ghone die over de gheberchte zijn, VI maenden, ende dit al upde peyne vanden ban jeghens de overtreders. Ende dit es zo gheordonneert uut consideratien, dat tghelt vervoert werdt in vrempde contreyen, daer de jonghers dicwils leeren vrempde opinien, daer mede de landen gheinfecteert werden, dwelck niet ghebueren en zoude indien de jonghers frequenteerden de universiteyten van dese landen, daer men allerhande consten es leerende ghelijc in andere scholen. Voorts es ooc bevolen dat de

+ Placcaet van leenen.

+ Vande studenten.

[p. 251]

jonghers, onder de XX jaeren wesende, niet en vermoghen te⁺ reysen omme eenich ambacht te leeren ofte negociatie van coopmanscepe buten sConijncs landen, up ghelijcke peyne van banne. Ten zelven daghe heeft M^r Charles Lespinoy, raedt⁺ sConijncs, mondelinghe te kennen ghegheven dat de excellentie van Duuc Dalve es belastende allen den ghonen, die eeneghe ansprake ofte brieven overghegheven hebben up ende ten laste vande fugitiven, volghende een ander ordonnantie, dat zij ghehouden zijn huerlieder heesch ende brieven over te settene in Franchoyse tale, up indien dat zij danof begheeren expeditie.

Over VIII daghen was ooc uutghelesen een placcaet touchierende⁺ de gheapprobeerde ende ghereprobeerde boucken, gheestelicke ende weerlicke, mette namen vande authuers, in diverssche talen, als Latijn, Franchoys, Vlaemsch, Spaensch ende Ialiaens, ende onder diversche boucken zijn ooc sommeghe verboden, die hier te vooren ghepermiteert waren, als van Erasmus, van Rotterdam, ghelijc Moria, Colloquia, Lingua, ende meer andere, ende ooc inde rechten, die hier voortijts niet suspect en hebben gheweest, als Conrardi Lagi Epitome Jo. Oldendorpy Classes, ende andere, daer ondere dat ooc sommeghe Spaensche boecken zijn ende Fransoyssche. De Bibels ende Nieuwe Testamenten zijn ooc verboden den leecken persoonen, dan alleene gheoorloft den ghonen, die den hueversten believen zal. Ende vele andere diverssche articulen zijn inde zelve ordonnantie gheinsereert, die hier te lanck waren omme te verhalen, maer diese begheert breedere te lesen, mach oversien de ordonnantie, danof ghedruct tot Antwerpen, in den Passere, bij Chistoffels Pla(n)tijn. Ende naderhandt es moderatie ende limitatie vande boucken uutghecommen.

Den XXI^en waren de voornomde mandementen ghepublieert bijder stede van Ghendt, touchierende de studenten ende de voornomde verboden boucken.

Den XXIIII^en, wesende goeden vriendach, heeft een canunic⁺ van sinte Baefs, penitentiaris vanden bisschop, inde kercke vande schole wijlent ghenaempt de Fratres, ghepredict int Latijne

+ Vande jonghers onder de XX jaren.

+ Vande brieven te translateren in Franche tale.

+ Van verboden boucken.

+ Predicatie van M^r Pieter Simones.

[p. 252]

de passie ons liefs heeren Jesu Christi, beghinnende smorghens ten V hueren, dewelcke duerde tot naer den VIII^en, welcke predicatie hij ooc ghebruuct heeft de naervolghende jaren.

⁺ Den XXVII^en ende XXVIII^en heeft de bisscop inden croogh van zijne cathedrale kercke gheconfereert ende ghegheven den jonghers tsacrament vande confirmatie ofte voormsel, smorghens ten IX hueren, dwelck te kennen wierdt ghegheven inden sermoene, dat de oudders huerlieder kinderen daertoe adresseren souden, elck met eenen petere ofte metere, zonder meer, ende dit ghebuerde inde paeschdaghen. Alzo ooc voor de zelve wierden bij hem gheconsacreert de ghone, die bequaem waren tot dienaers ende ministers vande catholijcke kercke, als diakenen, subdiakenen ende priesters, dwelc ooc gheschiedt inde quade temperdaghen naer costume.

⁺ Den XXIX^en wierden de voornomde ordonnantien ghepublieert ende uutghelesen tot Audenaerde, daer de inwoonders groot overlast lijden vande Italianen met huerlieder peerden, die zij eensdeels moeten voorsien van victuaelgen, fouragen ende anderssins, ooc van ghelde, in welcken last de voornomde insetenen gheweest hebben zeer corts naer dat de Spaignaerts arriveerden binnen deser stede van Ghendt; insghelijcs met soldaten zijn zeer benaut die van Doornijcke, Curterijcke, Rijsele, Armentieres, Antwerpen, Bruessele, sHertoghenbos, Maestricht, Grave ende meer andere steden van Vlaenderen, Brabandt ende circunvosine landen hier ontrent gheleghen.

+ Confirmatie.

+ Publicatie vande ordonnantien.