Dagboek van Cornelis en Philip van Campene, behelzende het verhaal der merkwaardigste gebeurtenissen, voorgevallen te Gent sedert het begin der godsdienstberoerten tot den 5en april 1571

Mey.

Den I^en es ghevanghen ghebroght bijden Spaignaerden ende⁺ naer Bruessele ghevoert van Brugghe, joncheere Jaques Masureel, de jonghe, van Axele gheboren, ter causen dat hij soude vercreghen hebben vanden Hertoghe van Alve, daerbij alle zijne schulteischers zoude verbodt ghedaen zijn van hem gheene schulden te moghen heesschen binnen zekeren tijde, ende alle de ghuene, die in trayne van justitie zijn, waren ooc ghestateert, twelck hem nochtans niet gheconsenteert en was.

Den II^en, twee jonghe straetschenders, inboorlinghen van⁺ dese stede, ghevanghen gheweest hebbende up tSas, zo voorscreven es, hebben voor de noenent sententie vande doot ontfaen bij scepenen vander Kuere, ende ter zelver huere wierden gheleyt naer de Vriendachmaert, daer neffens der eerde was ghemaect een huusekin bestelt met twee staken, ende stroo ende berrenhout⁽¹⁾ bestelt rontsomme, ende zij daerinne levende verberrent, ter causen van groote moordadeghe dieverien, bij hemlieden upde goede landslieden onghenadelicke met viereghe tormenten bedreven. Deen was uutnemende zeer cloeck van faicten ende van worden, tanderen tijde noch

+ Jaques Masureel was te Bruessele ghehanghen den 8 novembris 1569.

+ Justitie van straetschenders.

(1) Berrenhout, brandhout.

[p. 220]

ghebannen gheweest hebbende, die de goede vermaninghe van lieden van eeren niet ga slaende, es an dese confuselicke doot gheraect. De Heere zij hemlieden ghenadich.

Den IIII^en, smorghens, heeft insghelijcs in scepenhuus vander Kuere, vooren inde zale, criminelen heesch ghemaect den onderbailliu deser stede, ten laste van twee jonghe straetschenders, danof de tweeste was van Groeninghe, eenen pellier van zijnen stijle, sommeghe jaren hier binnen ghewoont hebbende. Huerlieder advocaet was naer costume Joos van Saffele, principael practisijn voor scepenen vander Kuere, die ghehoort hebbende den heesch, heeft den zelven gherepeteert ende ghetendeert ten fijne van niet ontfanghelic, ende in ghevalle dat huerlieder mesdaet mochte bevonden wesen zo enorme, dat meriteren zoude punitie totter doot, zo heeft hij, altererende zijn conclusie, gheseyt dat scepenen voornomd de pacienten zouden willen, prefererende gratie voor riguer van rechte, consenteren dat zij souden moghen sterfven metten zweerde, ofte anderssins met minder punitie dan metten viere; daertoe de voornomde onderbailliu, volghende de placcaten ons gheduchts heere grave van Vlaenderen, ghetendeert hadde. Scepenen, alle dese debaten ghehoort hebbende, zijn eens ende tweemael binnen in huerlieder vertreck ghegaen, volghens huerlieder costumen in ghelijcke criminele saken van oudts gheuseert, ende zeer corts daer naer raedt ghehouden hebbende met elcanderen, wederomme ghekeert ende gheseten ten berechte. De onderbailliu persisterende in zijn conclusie, es hendelinghe bij Gillis Uuteneechoute, der heeren secretaris, ghepronuncieert sententie, inder vormen ende manieren naer volghende: Omme dieswille dat gij, etc. (hier naer wierden de pacienten ghedenommeert met huerlieder namen ende toenamen, metgaders de namen die zij onderlinghe ghebruucten). Daer naer wierden gherelateert huerlieder mesdaden, hoe dat zij de achterduere van eender landsvrauwe bij ontijde upgheloopen hadden, ende commende in huus, hebben ghenomen alle hare catheylen, juweelen ende ghelt, totter somme van V sch. gr. Daermede niet te vrede wesende, hebben

[p. 221]

huer ghebonden handen ende voeten, ende stellende haer up eenen stoel zonder boom, hebben met stroo vier ghemaect onder haer fundament, omme alzo van haer meer ghelts te extorqueren. De zelve ende andere faicten ghenarreert zijnde, den bailliu zijne conclusen anneghewesen, ende zijlieden ghecondemneert metten viere gheexecuteert te zijne up tSas, daer zij van te vooren ghevanghen waren, ende al huerlieder goedt, meuble ende immeuble, erfve ende leenen, waer dat ghestaen ofte gheleghen es, gheconfisquiert sConincs proffijte. De sententie ghepronuncieert wesende, zijn de pacienten wederomme gheleet gheweest naer tChaucelet deser stede, ende aldaer gheweest hebbende een huere ofte bet, zijn gheboyt gheleedt gheweest metten dienaers deser stede tot upde Coorenleye, ende daer inne ghetreden zijnde, ghevoert te schepe naer tSas, hebbende voor huerlieder biechtvaders twee Preecheeren, danof doudste was broeder Lievin vanden Bossche. Dese twee quaetdoenders waren medeghesellen gheweest vande twee andere, ende hebben alle viere ghelijcke sententie criminele ontfaen van levende verberrent te zijne.

Den VI^en heeft men met een trompet upde ghecostumeerde⁺ plaetsen te kennen ghegheven, dat de ontfanghere vande aelmoesen vande ghemeene aermen deser stede zijn rekeninghe doen zoude, want hier binnen es een lovelicke ordonnantie vande onderhoudinghe vanden aermen, upghebrocht over twintich jaeren, ten vervolghe principalick van Mijn heere van Maerckem, Chaerles Uutenhove, als hij voorschepene was deser stede van Ghendt, met meer andere goede mannen, stellende daerup zeker pollitijcque ordonnantie, omme den aermen te onderhouden, elck in zijn prochie, met sommeghe ontfanghers daertoe ghedeputeert, ende eenen generaelen ontvanghere.

Den VII^en was collatie up tscepenhuus vander Kuere naer⁺ costume.

Den VIII^en heeft de bisscop van Ghendt, sachternoens ten⁺ drije hueren, ghepredict voor zijn eerste reyse inden crogh, beneden van zijnder cathedrale kercke van sinte Baefs. Int

+ Rekeninghe vande aermen.

+ Collatie.

+ Predicatie.

[p. 222]

beghincsele van zijnen sermoene, naer de anroupinghe vande hulpe Gods, verhalende de redene, waeromme dat hij buten zijn ghewoonte aldaer prekende was, te wetene omme te continueren de uutlegghinghe vanden evangelie vanden sondach, deweclke hij zeer wel begonst hadde uut te leggen smorghens ten VII huere boven inde voorkercke, maer ghemerct de groote difficulteyten vanden zelve evangelie, bij sint Jan bescreven int XVI capitele, en conste niet vuldoen, segghende dat tvoornomde evangelie zeer zwaer es om verstaen voor de simple lieden, daer uute sommeghe nemen leeringhe ter verdoemenesse van huerlieder ziele, als wederdoopers, Calvinisten ende Lutheranen, want Christus seght: ‘Ic ga totten ghone, die mij ghesonden heeft, ende niemandt van hulieden vraeght mij: waer gade gij,’ etc. Ende int hende vanden sermoene dede (hij) bidden voor ghetijdeghe reghene, want dese maent ende de voorgaende heeft een groote drooghte gheweest met onghetijdeghe caude ende vurst.

⁺ Den X^en zijn beede wetten deser stede vernieut naer oudde costume.

⁺ Ten zelve daghe, sachternoens, heeft men te kennen ghegheven van de rekenijnghe te doene vanden ontfanct ende uutgheven deser stede, volghens de Carolijne concessie, met een trompet.

⁺ Den XXI^en, snachts ontrent den een huere, was brandt upde Veerle plaetse, vast an tGravencasteel, daer duere wierden verbrandt vier zoo vijf huusekins ofte winckelkins van boecvercoopers ende (een) causmakere, staende an thuus wijlent toebehoort hebbende Omaer Claessone, bailliu vande wetachteghe camere vanden Raedt in Vlaenderen ende capiteyn van Biervliet.

⁺ Den XXIII^en, de proost van sinte Pieters neffens Ghent es bedeghen toecommenden abt, bij ende present wesende ende daertoe ghecommitteert de voornomde bisscop, mijn heere den president van Vlaenderen, mer Jacop Martins ende M^r Gheeraerdt Rijm, Raedt sConijncs ons gheduchts heere in Vlaenderen, met meer andere daertoe gheropen ende ghebeden. Ende inde

+ Scepenen vanden jaere LXIX.

+ Rekeninghe.

+ Brandt.

+ Abt van sinte Pieters, heer Gheleyn.

[p. 223]

admissie vanden zelven staat wierden sommeghe solemniteyten ghehuerbuert, naer de oudde costume, met proclamatie vanden voornomden staet ende groot gheluudt van clocken vande voorseyde abdie ende prochie, vande zelve abdie jurisdictie wesende, uut welcke de voornomde bisscop heeft jaerlicx pensioen van III zo vier duusent guldens, met meer andere pensionarissen, zo men seght.

Den XXVII^en wierdt upde Veerle plaetse eenen schout ofte⁺ greffier van buuten onthooft, te vooren ontfaen hebbende zijn sententie van mijne heeren vanden Raede in Vlaenderen, ter causen vande ongheoorloofde predicatie. Ende nu onlancx heeft men binnen Antwerpen van nicus ghepredict, ten welcken upsiene wierden sommeghe cooplieden ghevanghen ende naer Bruessele ghevoert. Ende den Hertoghe van Alve es binnen Antwerpen met sommeghe Spaignaerden ghearriveert, ter oorsaken omme pollitie ende ordonnantie te stellene binnen den nieuwen casteele, ende nam voor zijn logijs de abdije van sinte Michiels.

Den XXIX^en, wesende den eersten Sinxen dach, heeft men⁺ inde prochiekercken gheboden te vieren drie Sijnxedaghen, volghens de nieuwe ordonnantie vanden bisscop van Ghendt.

+ Justitie vanden amman van Knesselaere.

+ Sinxen.