Dagboek van Cornelis en Philip van Campene, behelzende het verhaal der merkwaardigste gebeurtenissen, voorgevallen te Gent sedert het begin der godsdienstberoerten tot den 5en april 1571

April.

⁺ Den II^en, drie wederdoopers, danof deen was een oudt man met grizen hare, wierden tot Antwerpen levende verberrent voor stadthuus, smorghens ontrent den VII huere, hebbende den mont toeghestopt, updat zij niet spreken en zouden. Ende alzo tvier ontsteken was, riepen niet teghenstaende de voornomde stoppinghe eenen grooten crijsch, daer duere menich meynsche zeer beroert was, zo datter sommeghe de vlucht annamen. Ghelijcke justitie es in de zelve stede gheschiedt de voorgaende weke, ooc van wederdoopers.

Den VI^en vijf quaetdoenders zijn ghevoert naer de patibulaire plaetse van deser stede, omme aldaer tsachternoens naer den

+ Justitie.

[p. 215]

drije hueren verberrent te werden, ende waren jonghe mannen, die veel overwillicheden bedreven hebben up den lantsman. Ghelijcke malefactuers wierden de voorgaende weke ghevanghen up tSas, bijden bailliu deser stede, ende naer Ghendt ghebroght.

Den IX^en hebben de Spaignaerden vanden nieuwen casteele⁺ afgheschoten diverssche bussen ende upgherecht voor de noenent twee sConijncs banieren ter eeren vanden Paschdach.

Ten zelven daghe, ontrent de noenent, was met een trompet⁺ verboden, dat upden toecommenden Paesdach niemant hem vervoorderen en zoude te wandelen ten tijden vanden dienst vande kercke, upde Vriendachmaert, Coornaert, Verleplaetsen ende andere. Ghelijcke ordonnantie heeft de bisschop van Ghendt ghedaen uutlegghen up voorgaende tijden, zeer corts naer zijn incompste, verbiedende de wandelinghe inde kercken, tewijlen dat men doende es den dienst, ende dit al up zeker peynen ende boeten, daertoe staende, stellende ooc dordonnantie nopens de maertlieden voortstaende up sondaghen ende ghemeene feestelicke daghen, daertoe prefigierende zeker hueren voor de hoochmesse.

Den X^en, wesende Paesdach, hebben de Spaignaerden voornomd,⁺ ontrent den vier hueren smorghens, afgheschoten sommeghe engienen, uut causen voorscreven.

Ten desen daghe, smorghens, heeft men ooc te kennen ghegheven upden preecstoel, dat men maer drie feestelicke daghen onderhouden soude, ende dat bijdien den vierden zoude wesen weercdach. Ende men heeft ooc tghemeente vermaent omme sachternoens naer tsermoen mede te gane metten dienaers vande kercke naer de cathedrale kercke van sinte Baefs, daer men bijden bisscop ofte deken gheven zoude den pastuers chrisma, omme elck naer zijn kercke reverentelick ghedreghen te werdene; ende alle de ghuene, die mede gaen zoude, heeft de eer. bisscop ghejont XL daghen aflaets, zo de priesters inde prochiekercken gheseyt hebben. Alzo heeft men sachternoens naer tsermoen ghehaelt tvoornomde chrisma, ten behouve vande

+ Triumphe.

+ Verboden.

+ Triumphe ende processe.

[p. 216]

parochiale kercken, die tselve chrisma ghebruucken int doopen vande onmondighe kinderen, met tortsen ende keerssen, vergheselscipt mette notabele vande prochien ende sommeghe andere, processiewijs. Voorts hebben ooc met eenen ghedreghen thelich olijsel, dwelck men administreert den siecke lieden, ghestelt wesende in huerlieder uuterste. Insghelijcs hebben de vier biddende orden ende andere mans ende vrauwen cloosters ghehaelt reverentelic met twee tortssen, in kerckelicke habijten, tvoornomde olijsel, als de Fratres, Broerkins up Meerhem, de pater vande Bijloke, Galilee, sinte Agneete ende diverssche andere; ende tvoornomde chrisma ende olie wierden bijden bisscop, inde goede weke, sdonderdaeghs voor de noenent, in sinte Baefs kercke zeer reverentelick ende solempneerlick gheconsacreert, ten proffijte vande kinderen ende siecke meynschen.

⁺ Den XIIII^en, een edelman, ghenaempt Maldeghem, ghelogiert wesende inden bonten Hert, ende ghecommen van Brugghe, es bijden Spaignaerts vanden nieuwen casteele ghevanghen ende in tvoornomde nieuw casteel gherecommandeert gheweest, maer ten zelven daghe ontsleghen.

⁺ Den XVII^en heeft men gheboden reverentelick met tortssen te draghen toochwerdich sacrament vanden aultare, overmidts de groote onghetemperthede vanden wedere, want up desen ende andere voorgaende, gheheel dese maendt gheduerende, heeft gheweest een groote droochte, zonder reghene, met uutnemende coude ende wint up sommeghe daghen, zo dat de tarrewe in vele plaetsen uutdrooghende es, ende uutghevrosen, als in tlandt van Aelst, inde polders ende elders. De bloemen vande freytboomen zijn vervrosen ende bedorfven, want de coude was excessijf.

⁺ Ten zelven daghe es ghereyst de eer. bisscop ende de capiteyn⁺ vanden nieuwen casteele, met diverssche andere notabele mannen, naar Loo Christi, daer hemlieden ontfaen heeft Viglius de Swichem, proost vande cathedrale kercke van sinte Baefs, ende president vanden secreten Raedt sconijncx ons gheduchts heere, in dese zijne patrimoniale landen. Ende ter eere van

+ Ghevanghen.

+ Processie inde prochien.

+ Loo.

+ Viglius Swichemus, cancellier vanden gulden Vliese, president ende proost van sinte Baefs.

[p. 217]

hemlieden heeft men afgheschoten sommeghe engienen, wesende op tcasteel van Loo, dwelck ter causen vande proostie voornomd, besidt ende ghebruuct de proost voornomd, metter heerlichede vande voornomde prochie ende meer andere.

Den XXIII^en pleecht te wesen den feestelicken dach vanden⁺ edelen rudder ende vrient Gods, sint Jooris, maer volghens de nieuwe politie was overal weercdach binnen der stede.

Ten zelven daghe heeft men zeer pompeuselic ghehouden⁺ tOnsen Vrauwe Broeders thuutvaert van Mijn heere van Vroylandt, die ontrent over VIII daghen was begraven ter zelver plaetse, jeghens overe de memorie ende epitaphie van zijnen schoonvadere, de president van Vlaenderen, Caspeel ghenaempt, wiens oudste dochtere de voornomde Vroylandt in huwelicke ghenomen hadde. In tvoornomde huutvaert waren XL tortssen, die bij aerme lieden in raukerls⁽¹⁾ ghedreghen wierden mette voorgaende wapenen; ende upde baere waren de wapenen vande vier quartieren van zijn oudders; de principale wapene was met ermijnen ende anderssins.

Ten zelven daghe waren binnen dese stede ghedachvaert bij⁺ eenen huissier, te compareren voor den Raedt vanden Hertoghe van Alve, te Bruessele residerende, diverssche persoonen als ghetuighen ter causen vanden bailliu van Deynse, Boessins ghenaempt, die over drije maenden daer ghevanghen heeft gheweest ter oorsaken vande ongheoorloofde beeldesturminghe. Onder andere, die ghedaeght zijn, was den templier vanden tempelhuuse van Ghendt, daer de eerste anvechtinghe ghebuerde upde beelden, ende Pauwels van Havertuengh, wijlent twee zo drie reysen coninck van sinte Sebastiaens gulden, de jonghe. Ende ten zelven upsiene hebben noch andere persoonen, gheestelic ende weerlic, ghedachvaert gheweest ooc te compareren te Bruussele, up andere voorleden daghen, als baghijnen ende dienaers deser stede. Die van daer commen zijn, hebbende

+ Sint Jooris.

+ Heere van Vroylandt.

(1) Raukerls, rouwkeerls, zwarte overkleederen.

+ Arendt Boessins.

[p. 218]

huerlieder sallaris ende betalinghe vande verteerde costen; ende onder de dienaers was Adriaen Courssoys.

⁺ Den XXV^en, wesende sinte Marcs dach, heeft men bij bevele vanden bisscop moeten derfven tvlees, ende tvleeshuus was desen dach ghesloten jeghens de costume vande voorleden jaren.

⁺ Den XXVI^en heeft Gheeraert Rijm, souverain vanden Ghendsche quartiere, justitie ghedaen van sommeghe quaetdoenders, buten der stede, onder de welcke was een jonghe vrauwe, die haer eyghen kindt, nieuwelinghe gheboren, vermoort hadde.

Den XXVII^en hebben sachternoens ter torture ende scherpe examinatie gheleyt gheweest bijden onderbailliu, ende scepenen vander Kuere present wesende, eeneghe malefactuers, die over een maendt wierden ghevanghen up tSas, bijden voornomden bailliu, ghelijc voorscreven es anden VI^en dach van deser jeghenwordeghe maent April.

⁺ Den XXVIII^en was binnen deser stede collatie ghehauden in tscepenhuus vander Kuere, ter causen van een groote begheerte, allen den Staten van dese Nederlanden bijden Hertoghe van Alve ende zijnen Raedt gheproponeert, danof zij zeer corts zouden dandworde te Bruussele, residentie van zijnder excellentie, overdraghen. De petitie es zeer excessijf, te wetene dat een yeghelick zoude moeten betalen den hondersten penninck vande weerde van zijnen goede, meuble ende immueble. Voorts den X^en penninck vande coopmanschepen, ende den X^en penninck vanden jaerlixen incommen van eenen yeghelicken. In dusdaneghe collatien zijn vergadert beede de wetten van desen ende vanden voorleden jaeren, met huerlieder pensionarissen ende secretarissen, boven dien uut elck vande zeven prochien sommeghe ghegoedde mannen, die vande propositie tsamen consulteren.

⁺ Den XXIX^en inden Raedt van Vlaenderen es ghepublieert placcaet ende ordonnantie nopens dassijsen van alleranden wijnen, ende insghelijcs verbod van niet te minghelen ofte eeneghe corruptie in den wijn te doene, die den menschen zouden moghen hinderligh wesen, met meer andere zaken, den

+ Sinte Marck.

+ Justitie.

+ Collatie.

+ Angaende den wijnen ende den impost van dien.

[p. 219]

wijnen angaende, als om te behoeden ende te beletten groot ende excessijf ghewin, monopolie ende collusie vande cooplieden, zo wel uutlandeghe als andere van herwaerts overe, hemlieden gheneerende met der coopmanschap vande wijnen, Franssche, ende ooc vande wijnen uut Duutsche landt ende Spaignen commende, ende andere, ghenouch conforme den placcate vanden XXI^en Decembris XV^c XLIX. Ende ghelijcke ordonnantie was ghepublieert a^o LXIIII.