Dagboek van Cornelis en Philip van Campene, behelzende het verhaal der merkwaardigste gebeurtenissen, voorgevallen te Gent sedert het begin der godsdienstberoerten tot den 5en april 1571

Hoymaendt.

⁺ Den III^en heeft voor tancommen vanden hove ghepresideert inden Raedt voornomd, mer Jacop Hesselt, raedt ordinaire vanden hove en raedt inden nieuwen Raedt, bijden hertoghe voornomd gheordonneert, danof hij noch nyet ontsleghen en es, met M^r Jan de la Porta, advocaet fiscael, die hier omme huer-

+ M^r Jacop Hesselt.

[p. 151]

lieder particuliere affairen sommeghe daghen gheweest hebben, ende alle andere raedsheeren waren inden voornomden Raedt, uutghesteken M^r Robrecht Duchelier, die ghecommitteert es ter justitie vande beroerders van die van Doornijcke, daer men ooc van diverssche persoonen punitie ghedaen heeft, so ooc ghebuerdt binnen IJpere ende in twest qwaertier van Vlaenderen, daer ooc sommeghe overwilleghe boeven ontrent Belle groot overdaet bedrijven, ende binnen IJpere ende daer buten hebben de Walsche soldaten vele onghereghelthede bedreven upde huuslieden, hemlieden beroovende ende tonghelijcke qwetsende, zo dat de zelve huuslieden bedwonghen hebben gheweest somtijdts jeghens hemlieden te rebelleren ende wederstaen, midts de onverdraghelicke injurien vande voornomde Waelen, ende huerlieder capiteynen tselve onghestraft latende, ten grooten schaede ende verdriete vande goede huuslieden binnen ende buten IJpere ende andere circunvoysine prochien wonende.

Den V^en ende VI^en hebben scepenen vander Kuere sommeghe⁺ beeldebrekers uuter vanghenesse laten gaen, daer nochtans andere lijfvelicke ghepuniert hebben gheweest; ende de inneghedaechde⁺ van Ghendt, met andere, als Fransoys Huerebloc, Jacop Weytens ende Frederic de Buc zijn in tvertrecken vanden Hertoghe van Alve naer Antwerpen, ghevoert up tcasteel van Vijlvoorde, tusschen Bruessele ende Mechelen gheleghen, welcken hertoghe van Antwerpen vertrack naer sHertoghenbos, ende heeft eenen leghere van oorloogs volck ontrent Ghelderlandt ende Sutphen; ter welcker causen den lesten vande voorleden maendt es inden Raedt van Vlaenderen ghepublieert een ordonnantie sConijncs, ons gheduchts heere, ghevende immuniteyt ende vrijheyt alle vivandiers, herbergiers, cabaretiers, ende de ghonen⁺ die inden voornomden legher zullen willen vyctaelgen bringhen, van imposten ende tollen, zonder dat men de zelve zal moghen toespreken ofte arresteren omme eeneghe civile schulden, ende updat de vivandiers te ghewillegher zijn zouden, es belooft dat eenen yeghelicke goede betalinghe ghebueren zal; daertoe es principalic ghecommiteert myn heere van Berlaymondt,

+ Beeldebrekers ontsleghen.

+ Vervoeringhe van de inneghedaechde, onder de welcke waren ooc Strael, burghemeester van Antwerpen, ende Backerzeele.

+ Placcaet nopens den vijvandiers ofte victailliers, van huerlieder vrijheyt ende exemptie van tollen ende civile schulden.

[p. 152]

heere vanden gulden vliese ende gouverneur van Namen, omme neerstich toesich te nemene ende de pasporten te gheven den vivandiers; ende updat van alle tghene dies voorseidt es niemandt ignorantie en pretendere, maer daeraf mach gheadverteert wesen, zoo es ooc gheordonneert ende bevolen dese teghenwordighe te doen uutroepen ter ghewoonlicker plaetsen, ende de copie van desen te stellene up de kercdueren ende upde stadtpoorten, ende andere openbare plaetsen, dwelc ooc hier binnen deser stede ghebuert es, emmers een corte relatie angaende den vijvandiers. Ghelijcke placcaten zijn in tijden van oorloghen hier voortijdts ghepublieert gheweest bijden keyser, te Bruessele, den lesten van April 1537, den 19 van Meye 44, den 28 van April 53 ende den 24 van Wedemaent 54.

⁺ Ten voornomden VI^en daghe es deser weerlt overleden zeer subijtelick mer Adolf van Bourgoignen, riddere, heere van Wackene, Cappelle, etc, hoochbailliu deser stede ende admirael vande zee, residerende ter zelfster causen binnen Zeelandt. Hij heeft diverssche voyagen naer Spaignen ghedaen ten tijde van den keysere ende zijnen zone Philips, onsen gheduchten heere; hij was zeer wel bemindt vande insetenen deser stede, wiens ziele ende alle gheloovighe zielen God moet ghenadich wesen.

⁺ Den IX^en, wesende vriendach, hebben de Preecheeren naer tsermoen van VII hueren begonst zeer solempneerlick binnen huerlieder kercke ende pandt omme te draghen, met vele berrende tortsen ende keerssen, thelich sacrament vanden aultare, dwelc de catholijcke devotelick ghevolght hebben, omme den almoghenden Heere te verbidden, dat hij zijn toorne vande kerstenen zoude willen keeren, die nu alomme beroert zijn duer tweedracht in tgheloove, daer uute in diverssche plaetsen oorloghen uutgheresen zijn, zonderlinghe in Vranckerijcke ende dese Nederlanden, want sommeghe duutsche heeren, als die van Nassauwe ende huerlieder gheallieerde, hebben ontrent ende voor Groeninghe eenen grooten hoop van ruuters te peerde ende landsknechten. Daer jeghens heeft ooc eenen grooten leghere den Hertoghe van Alve, ontrent Ghelderlandt ende Sutphen.

+ Hoochbailliu overleden.

+ Processie.

[p. 153]

Ten zelven daghe heeft inden Raedt van Vlaenderen sententie⁺ capitale ontfaen eenen man, die eenen priestere ghedoot hadde inde casselrie van Audenaerde, danof hij surrepticelick ende obrepticelick letteren van remissien ende pardoenen vercreghen hadde vanden Conijnck, de welke interinerende, wierden van lueghenen achterhaelt ofte dat hij mijn dan de waerheyt te kennen ghegheven hadde, ende over zulck wierden in zijn presentie ghecasseert ende te nienten ghedaen, ende hij tot onthoofdinghe verwesen. Dese persoon heeft hem eens ofte tweemael uuter vanghenesse ghelost ende noch onlancx ghepoocht tselve te doene binnen de cyperage van sGravensteen, uutghedaen hebbende vele eerde, ende de muer openghebroken met hulpe van sommeghe medeghevanghene, maer en conste zijn propoost niet vuldoen, dwelck in dien ghevalle zoude grootelics ghebuerdt hebben ten schande ende schaede vanden cypier, want vele ghevanghene hadden ooc ontloopen. De voornoemde persoon, oudt ontrent L jaeren, wierdt sachternoens voor tsGravensteen onthooft.

Ten zelven daghe hebben scepenen vander Kuere met een⁺ trompet ande ghecostumeerde plaetsen ende vierweescheden ghedaen uutlesen een huerlieder ordonnantie, alle vremdelinghen ende afsetene bevelende de stede te rumene, die hier gheen twee jaeren ghewoont hebben, ofte willen zij blijven, moeten certificatie bringhen van huerlieder laetste domicilie ende van wat hantieringhe ende gheloove, dat zij zijn, verbiedende alle insetene huuslieden ende herbergiers zulck volck te recepteren ende herberghen in huerlieder huusen, zonder alvooren scepenewaerts tselve te kennen ghevende. Dit es alzo gbepublieert uut causen van diverssche wederdoopers ende heretijcquen, ende scismatijken, die uut Westvlaenderen ende andere vrempde contreyen ten diverssche stonden hier in stede commen logieren, beroerende ende verkeerende de insetenen, hemlieden animerende tot veranderinghe van religie ende gheloove, ghelijc wij de twee voorleden jaren gheexperimenteert hebben tonse groote schade ende menich mans van eeren totale

+ Sentencie criminele.

+ Ordonnantie.

[p. 154]

destructie, die huerlieder eyghen landt hebben moeten verlaten met verlies van huerlieder goeden, zo wel edele als onedele, danof ooc vele hebben tleven ghelaten, ende som staen noch inde aventuerie van lijf ende goedt te verliesen, emmers de ghone, die ghevanghen zijn; ende omme te beletten dat bij nachte gheen onredelicke vergaderinghe ghehouden en zoude werden bijde beroerders vande ghemeene welvaert, zo heeft men van in tbeghinsele van deser maendt begonst te stellene inde principale wijcken ende straten eenen manspersoon, die de waeke houden zoude, uutroepende snachts, dat een yeghelic wel bewaren zoude zijn vier ende keersse, met eenen te kennen ghevende den clocslach vande huere. Ende boven dien zijn inde wijcken ghestelt, bij autoriteyt van scepenen, notabele mannen, V ofte VI, naer de grootte vande wijcken, die neerstich toesich nemen zullen up huerlieder ghebueren, of zij catholijckelick leven. Ende updat de voornomde ordonnantie te bet mach onderhouden werden, zo hebben scepenen de zelve ghedaen prenten, behelsende meer andere pointen, tot conservatie vander ghemeene welvaert ende onderhoudinghe vande catholijcke Roomsche religie, ende omme te behoeden dese stede van alle rebellie, seditie ende beroerte jeghens den Conijnck ende wethouders, alzo over twee jaren dicwils ghebeurdt es bijden ghone, die hier wilden innebringhen een nieuwe religie.

⁺ Den X^en (de voornomde ordonnantie ghepublieert te bretesque ende andere ghecostumeerde plaetsen, zoo voorscreven es) wierdt de zelve ghedruct, wesende tijpis Manilij, gheaffigiert ande kercdueren deser stede, behelsende de boete jeghens de overtreders van XXX liv. p., corporele ende arbitraire correctie, ende bijsonder up de ghonen, die de voornomde wachters ende toesienders, ter causen van huerlieder officien, als verraders ofte quaterpataers injurieren zullen, ghelijc alreede sommeghe dronckaerts ghedaen hebben, danof zij bij schepenen ontboden hebben gheweest, ende verbalick berepst zijn gheweest, maer nu voortan en zullen daer mede nyet onstaen zulcke beroerlicke gheesten, maer zullen lijfvelic ghepuniert werden naer huerlieder mesdaet.

+ Ordonnantie gheplaet ande openbare plaetsen.

[p. 155]

Den XVI^en hebben sommeghe mannen, ghestelt volghens de⁺ voorgaende ordonnantien, huerlieder ghebueren gheadverteert, dat zij thuerliederwaerts overbringhen zouden de namen ende toenamen van huerlieder familie, metgaders te kennen ghevende van waer huerlieder boden zijn, ende hoe langhe zij hier binnen ghewoont hebben, dwelck ooc up andere voorgaende ende naervolghende daghen ghebuert es, ende ten desen respecte zijn vele vande ghemeene huuslieden wech gheloopen, als schoenlappers, wevers ende dierghelijcke schamel aerbeyders, die van huerlieder quade opinien nyet scheeden en willen, volghens de ordonnantie vande catholijcke religie der Roomscher kercke.

Den XVII^en, wesende den laetsten dinghdach voor de groote⁺ vacantie inden Raedt van Vlaenderen, hebben voor de noenent sententie criminele van onthoofdinghe ontfaen twee mannen van Belle, uut Westvlaenderen, danof deen was ten tijde vande beroerlicke predicatie stadthoudere vanden hoochbailliu van Belle, ende dandere wethoudere, die zeer ghefavoriseert hebben de voornomde predicatie, ende de predicanten hantierende ende hemlieden logierende ende goede chiere doende up huerlieder cost. Ende boven dien een van hemlieden hadde overspel ghedaen met een ghehuwde vrauwe, animerende de Ghuens tot uproer ende seditie, ende ghedooghende den trommelslach tot huerlieder vergaderinghe, met diverssche andere artijkelen, die thuerlieder laste in tpronuncieren vande sententie uutghelesen wierden bij Augustijn van Huerne, notaris vanden voornomden Raedt, pronuncierende de sententie capitale thuerlieder laste, met confiscatie van alle huerlieder goedinghe, waer dat die ghestaen ofte gheleghen zijn. Daer naer hebben ooc sententie ontfaen vier mannen, danof zom waren van Meesene ende Waestene, ooc officiers gheweest hebbende inde plaetsen van huerlieder residentie, ten tijde vande laetste commotie, die ooc zeer hebben ghejonstich gheweest totter nieuwe religie, verachtende de catholijcke; ende wierden ghecondempneert in huerlieder liewaet, hebbende inde handen een onghebrande tortse, up beede huerlieder knien knielende, verghef te bidden

+ Ordonnantie te executie gheleyt.

+ Sententien criminelen.

[p. 156]

Gode van hemelrijcke ende mijnheeren vanden Raede, uuter name van justitie; ende de zelve tortssen te draghen tusschen twee huissiers, ten dienste vanden heleghen sacramente, binnen sente Veerle deser stede, ende hemlieden was bij sententie belast tselve alzo te doene up eenen ordinairen dinghdach, voor de wethouders van huerlieder residentie, ende de tortsen te draghen naer huerlieder hooftkercke. Voorts zijn (zij) verclaerst inhabijl omme eeneghen dienst van officien te bedienen, ende deerste wierdt ghecondempneert inde boete van hondert pond groote, de tweede van L pond groote, de derde C ende L guldens, ende de vierde hadde ooc een boete naer zijn ghestaethede. Sachternoens ontrent den drie hueren wierdt de voornomde sententie capitale ter executie gheleyt by M^r Hans, den scherprechtere, die in texecuteren vanden eersten heeft een weynich gheqwetst, afsnijdende den hals. Dit waren twee vrome mannen van lichame ende rijcke van goede. Ende alzo men hier justitie ghedaen heeft, tselve es ooc ghebuerdt in andere steden, zonderlinghe binnen Doornijcke, daer wel LX mannen bij justitie ghestorfven zijn, ter welcker oorsaken groote menichte van huuslieden zijn uuter stede gheloopen, bevreesende ghevanghen te wesen, ende ooc ten respecte vande nieuwe ordonnantie aldaer ghepublieert conforme de ghone, die hier te Ghent uutgheleyt zijn, zo voorscreven es, vande welcke fugitiven zijn sommeghe vergadert ontrent Ronse, bij een makende eenen qwaden hoop, daer jeghens sommeghe officieren van Ronse, Audenaerde ende circunvoysine plaetsen zijn ghesonden gheweest met oorloochs volck, omme die te wederstaene ende hemlieden te apprehenderen. Insghelijcs hebben ooc in twest quartier sommeghe fugitiven vergadert gheweest, doende de kercken groote schaede. Ende dit es ghebuerdt eensdeels uut desperatie ende cleenmoedichede, nyet wetende waer vlieden, uut vreese van justitie, want de fugitiven van dese Nederlanden zijn uut Vranckerijcke ende tlandt van Cleven ende Gulijc uutgheseyt; ende die van Embden ende Oostvrieslandt, daer men Calvinus leeringhe onderhoudt, zijn ooc in groote vreese ter

[p. 157]

causen vanden Hertoghe van Alve, die binnen ende ontrent Groeninghe heeft oorlochs volck ligghende, omme den qwaden hoop aldaer ligghende van diverssche Duutsche heeren en huerlieder gheallieerden te wederstaen.

Den XX^en, sachternoens, heeft ghedondert, gheblixemt ende⁺ groote haghelsteenen ghevallen wel een duveney groot, naer de uutnemende hitte vande voorleden daghen, duer welke menich meynsche in een flaute es ghevallen, ende waer uute in sommeghe plaetsen es een pestilentiale siecte gheresen, als namelic tot Cuelen, in de Duutssche landen, ende naderhandt ooc binnen deser stede van Ghendt.

Den XXIII^en, voor de noenent, es ter bretesque voor stadhuus⁺ uutghelesen een missive, ghesonden van sconincs weghen anden Raedt van Vlaenderen, bevelende van nieus de ordonnantie vanden jaere XV^c LXIII ende XXXI ghepublieert te werdene ter plaetsen ghecostumeert alomme in Vlaenderen, jeghens de beroerders vande ghemeene welvaert, consenterende eenen yeghelicke zulcke te vanghen ende arresteren, met conditie dat de zelve ghelevert werden den officiers vande plaetse, ende omme de rebelleghe ende wederspanneghe te bet te resisteren ende apprehenderen, zoo es zeker loon ende prijs ghestelt voor de ghonen, die zulcke straetschenders, brandstichters vanghen zullen, ende de lieden van buten gheconsenteert den clockslach, als zulcke quaetdoenders met ghewelt de insetenen vanden lande willen overvallen huerlieder huusen, ende kercken roovende. Es ooc eenen yeghelicke verboden zulck volck te recepteren ende herberghen, ende updat de officiers hier inne nyet en⁺ communeren, es hemlieden gheinterdiceert herberghen te houden; ende alle vremdelinghen, vagabonden, rabauwen levende upde aelmoesen, zijn uutte landen gheseyt, upde galghe, ende den aermen nieuwelinghe ancommen bevolen naer huerlieder woonsteden te reysen, hemlieden consenterende te logijste te gane voor eenen nacht inde hospitalen ende godshuusen, daertoe gheordonneert. Ende es ook bevolen den ontfanghers vande majesteyt, de costen, die de officiers doen zullen ter executie

+ Donder ende blixem, metgaders pestilentiale cortssen.

+ Ordonnantien inhoudende diverssche artikelen nopens tvanghen ende punieren vande rabbauwen ende vagabonden.

+ Jeghens de herbergiers ende officiers, ghelijcke ordonnantie es vanden XV^en Octobre XV^c LXI.

[p. 158]

vande voorgaende ordonnantie, hemlieden die weder te gheven, ende belast die vande rekenijnghe, te Rijsele residerende, den ontfanghers te laten valideren zulcke betalinghe. Ende zo wye van officiers ofte andere private persoonen, doende huerlieder debvoir int aentasten vande voorseide quaetdoenders, bevinden dat zij hen vervoorderen eeneghe resistentie ofte rebellicheyt te doene, in dien ghevalle zullen de zelve officiers ende private persoonen alzulcke rebellige quaetdoenders moghen wederstaen, ende boven dien hemlieden ter weere stellen, in voughen dat zij die moghen antasten ende vanghen, levende ofte doot, sonder daer an teghen den Conijnck, der justitie ofte vrienden te mesdoene, ofte begrepen te werdene in eenegher manieren. Ordonnerende voorts, dat alle die voorseide quaetdoenders ende een yeghelic van hemlieden, naer dat zij anghetast ende verwonnen zijn zullen van hueren delicten ende quaede faicten, ten exemple van allen andere gheexecuteert zullen worden ende an eenen staeck verbrandt, alzo tanderen tijden gheordonneert es gheweest in ghelijcke zaken, bij wijlen den heere ende vader, sConijncs keyser Caerle, dien God ghenadich zij. Es ooc verboden eenen yeghelic, van wat staet ofte conditie hij zij, te gane achter landen binnen ofte buten de steden, teerende upden ghemeenen huusman sonder betalen, upde galghe. Es ooc ghestatueert ende gheordonneert, te apprehenderen alle de vagabonden ende ledichganghers, ende hemlieden te vraghen van huerlieder leven ende conversatie, ende waer up dat zij leven; ende in ghevalle zij daerup gheen behoorlicke andworde en gheven, men vermach de zelve rigoreuselic ende metter bank te examineren, declarerende ende statuerende voor eeuwich edict ledichede vanden ghone, die gheen renten ofte dienst en hebben, noch gheen neeringhe ofte coopmanscepen en doen, te wesen zeker bewijs ende teecken tot torture, ten sij souffisantelic ghepurgiert. Bevelende voorts allen rechteren, schepenen ende wethouders te procederen tot criminele condemnatie vande voorseyde overtreders, zo gheringhe als hemlieden sommierlick ghebleken zal wesen vande voorseyde overtredinghe, zonder

[p. 159]

figuere van processe, wel verstaende dat alle de ghone, die yemande dreeghen metten brande, zullen metten brande vergaen. Ende es ooc verboden gheen bedelaers achter lande te gane, onder tdecsele van ketelbooterie, quacsalven ofte ander weerck te soucken. Ende meer andere artikelen zijn ten voornomden daghe uutghelesen, ooc concernerende de schamele, ghebreckelicke huuslieden, bevelende den armmeesters hemlieden onderstandt te doene, ende ooc vande lasarussen ende ende ackerziecken, hemlieden belastende dat zij ommegaen met huerlieder ghecostumeerde habituatien, al int langhe verhaelt inde voornomde publicatie, de welke es conform diverssche ordonnantien, hier voortijts uutghelesen ten tijde vanden keysere Carolus ende Philips, zijnen heer vadere, als int jaer MV^c VI, XV, XXX, XXXII, XXXVII, XLI, XLII, XLIIII, LXI.

Naer de voornomde publicatie zijn ook binnen deser stede ter⁺ plaetsen ghecostumeert uutghelesen noch twee andere ordonnantien vanden Conijnck, onsen gheduchten heere, danof deen verbiedt gheen missiven te senden ande ghone, die uut dese landen, omme de predicatie ende dat danof dependeert, ghebannen zijn; ende indien zulcke brieven innehouden eeneghe tijdinghe, touchierende tregiment van dese Nederlanden, zo zullen zulcke overscrivers ghepuniert werden metter doot, ende omme andere particuliere affairen zullen arbytraerlic ghecorrigiert werden. Tweeste placcaet houdt inne van dat de kennessen⁺ vande schulden, annegaende de ghebannen fugitiven, zo wel in baete als in commere, zullen nu voortan commen voor den provinciaelen Raedt van Vlaenderen, binnen drije maenden tijdts naer de promulgatie, ende dat eenen yeghelic schuldich es tgoet vande voornomde ghebannen ten voorschijne te bringhen, waer dat ghestaen ofte gheleghen es, zonder tselve te moghen behouden ofte occulteren, in wat plaetse dat zij, dwele ooc te kennen moeten gheven die danof de wete hebben, met meer andere artikelen, die alle ghedruct zijn binnen deser stede, tijpis Manilij, ghelijc ooc de voorgaende ordonnantie.

Den XXIIII^en, wesende den avendt van sint Jacops, patroon⁺

+ Ordonnantie waerbij verboden werdt eenen yeghelicken eenich verstandt te houden mette ghebannen, mitgaders eenighe brieven ofte advertissementen van hen te ontfangen ofte aen hen te seynden, op pene van ghehouden te wesen hun medeplichtighe.

+ Ordonnantie waer door gheboden werdt allen den ghenen, die zouden besitten eeneghe roerende ofte onroerende goeden of renten, tochehoort hebbende eenighen ghevanghen, gheexecateert ofte ghebannen gheweest hebbende, dito verclaringhe danof te doene aenden ontfangher generael ofte particulier van den quartiere.

+ Sint Jacop.

[p. 160]

ende beschermer heere vande natie vande Spaignaerden, hebben de zelve, ligghende in garnisoene binnen den nieuwen casteele, afgheschoten, ontrent den VIII hueren savents, sommeghe bussen ende groote engienen.

Den XXV^en, up sint Jacops dach, waren upgherecht ter eeren vanden voornomden feestelicken dach, binnen den voornomden casteele, de twee banieren ende standaerden van onsen Conijnck, ende ten zelven daghe, wesende sondach, heeft men voor de hoochmesse reverentelick ommeghedreghen thelich sacrament vanden aultare, omme den almoghenden Heere te verbidden voor zijn ghebenedijde gratie, dat hij daermede wille verlichten de herten vande conijnghen ende princen, tot pays ende eendrachtecheyt met elcanderen, in een goedt uprecht ende catholijc gheloove vande Roomsche kerke, ende dat midts dien soude moghen cesseren ende uphouden de groote bloedstortinghe, die bij oorloghe ende bij maniere van justitie daghelics ghebuerdt in dese Nederlanden, ghelijc onlancx de tijdinghe ghecommen es binnen deser stede, dat ontrent Groeninghe eenen groote slach ghebuerdt es tusschen de catholijcke ende Duutsche heeren, in welcken slach doot ghebleven es ofte emmers ghevanghen de Grave van Nassauwe, Lodewijc, broeder vanden Prince van⁺ Oraigne, met meer andere heeren. Insghelijcs ontrent Ronse zijn ooc sommeghe overwilleghe vergadert, in bosschen hemlieden houdende. Binnen Hulst heeft men ooc curtelinghe justitie ghedaen van V mans persoonen, belast met huusvrauwe ende vele kinderen. Onder den ghemeenen man regneert ooc grooten twist, haedt, nijdt ende bedroch, waer duere wij alle sullen vergaen, ten sij dat de Heere zijn ooghen van bermherticheyt up ons keere, twelck hij doen zal, indien wij met broederlicke liefde elcandere omhelsen, achterlatende alle partijsschap ende kivinghe, ghelijc up desen dach christelick vermaent hebben de catholijcke predicanten, denuncierende de ghemeene insetenen in alle prochiekerken vande voornoomde supplicatie, de welcke ooc gheschieden zal sommeghe naervolghende sondaghen.

+ De Grave van Nassauwe heeft hem ghesauveert.

[p. 161]

Den XXVIII^en heeft men de huuscateylen, toebehoort hebbende⁺ Clays de Zalerre, apothecaris upde Vischmaert, vercocht bij Jan vanden Poele, ontfangere vande extraordinairen, ghelijc men inde voorgaende weke vercocht heeft de boucken, toebehoort hebbende Clays vanden Steene, f^s Jans, upde Veerle plaetse, alle beede te Bruessele gheexecuteert omme de religie. Ende alzo ooc up andere daghen werden vercocht de huuscateylen vande ghebannen ende gheexecuteerde uut oorsake voorscreven.

Den XXX^en was anden pijlaer van sGravensteen gheaffigiert⁺ een chaerte ofte brief, daerbij te kennen was ghegheven, dat men den IIII^en van Ougst zoude upde groote sale vanden zelven casteele, bij Jan voornomd, uuter name van den Conijnck onsen gheduchten heere, verhueren voor den tijdt van III toecommende jaren, de huusen vande fugitiven, ghecondempneerd uut oorsacken voorscreven, dewelcke waren in ghetaele wel tot XXVII, als de huusen van Jan Commelijn, staende inde Burchstraete, M^rs Reyniers de Peystere, f^s M^rs Martens, Jans / van Luere, Nicasius vander Schuere, predicant vande ghereprobeerde religie, Lievin Heyndricx, Marten Volckaert, Willem vanden Bogaerde, M^r Jan Pyls etc.

Den XXXI^en dagh es binnen deser stede van Antwerpen innebroght⁺ Jan Onghena, die inde keerckbrekinghe met M^r Lievin, zijnen broedere, en Claude Goetghebuer, es gheweest hooft ende capiteyn, zo voorscreven staet bij Cornelis van Campene. De zelve wierdt tHandwerpen ghevanghen zeer corts naer de compste vande Hertoghinne van Parma ende Placentia, gouvernante van dese landen, binnen Antwerpen over een jaer commende in Meye, ende hem vertooghende in scippers habijte, wanende onbekendt te zijne.

+ Vercoopinghe.

+ Verhueringhe.

+ M^r Jan Onghena smorgens inneghebroght.