Dagboek van Cornelis en Philip van Campene, behelzende het verhaal der merkwaardigste gebeurtenissen, voorgevallen te Gent sedert het begin der godsdienstberoerten tot den 5en april 1571

Weedemaendt.

Den eersten, snachts, es weder van Bruessel ghecommen⁺ Maistre del Campo, wesende dijcendach, ten welcken daghe emmers binnen dese weke es gheschiedt eene groote justitie inde stede van Bruessele, wel van XXX persoonen, onder edele ende onedele, ende namelick vande Batenburghers, die langhen tijdt te Vilvoorde ghevanghen gheleghen hebbende, zijn naderhandt ter doot ghebroght, ende dit eensdeels omme den slach, ghebuerdt ontrendt Groeninghe, danof hier vooren gheroerdt es, upden XXIX^en vande voorleden maendt, in welcke bataelge ghebleven es de edele ende hoochgheboren heere den Grave van Arenberghe, die over XXI jaeren ghedient heeft de K. Ma.⁺ Carolus, anno XV^c XLVII, wesende alsdoen een gheselle vanden edelen den Grave van Bueren. De zelve heere Arenberghe heeft ooc ghedient den conijnck van Vranckerijcke jeghens de Hughenoosen; hij was gheestimeert voor een vroom heere, die naer toverlijden vanden Grave van Bueren heeft gouverneur gheweest van Westvrieslandt, Groeninghe ende tlandt van Drenten, daer

+ Wedercompste.

+ Johan van Lignie, graef tot Aremberg, vrijheer tot Barbanson, etc., ridder vander orden Ro. Key. Ma., stadhelder en capiteyn generael over Vrieslandt, Overijssel, Gruningen ende Lingen.

[p. 140]

ontrent gheleghen, die inde laetste emotien van desen Nederlanden heeft altijts ghetrauwe gheweest den Conijnck van Spaignen, onsen gheduchtighen heere, en wiens quaede aventuerie heeft zeer vergramdt den Hertoghe van Alve, zo dat zijn doot ende van andere edelmannen, inden voorseyden slach ghebleven, zal wesen een oorsake van menighen mans doodt, die in acte van vanghenesse ligghen, ende van confiscatien van goede jeghens de ghone, die inneghedaeght zijn, vande edelmannen ende andere. Overzulck de goedinghe vande heeren Prince van Oraignen, Graven van Cuelenborch, Nassauwen ende andere zijn gheconfisquiert, ende zom van huerlieder huusen zullen binnen Bruessele gheraseert werden, namelick van Cuelenborgh, ende ter plaetsen upgherecht werden een colomme, daer huerlieder mesdaet ter eeuwigher ghedijnckenesse ghegraveert zal werden tot huerlieder schande ende confusie, ende dit in diverssche taelen ende spraken. De voornomde Cuelenborgh, met Brederode ende Nassauwe, waren de principaele beroerders inde laetste emotie van dese Nederlanden, zo hier vooren bij Cornelis van Campene ghescreven staet. Ende tconcept van huerlieder conjuratie wierdt eerstmael ghehouden up tvoornomde huus van Cuelenborgh.

⁺ Den III^en, sdaechs ontrent den V hueren, zo zijn uut deser stede vertrocken XII vaengens Spaignaerden, met hemlieden leedende beede de Graven van Egmondt ende Hornes, naer Bruessele, omme van hemlieden ghedaen te werdene naer recht ende redene.

⁺ Ten zelven daghe wierdt ontrent den XI hueren smorghens met een trompet van schepenen vander Kuere weghen uutghelesen een ghebodt, daerbij alle huuslieden es verboden gheen cattheylen ofte huusraedt te veralieneren ofte transporteren buuten ofte binnen deser stede, upden ban ende verbuerte vande zelve cateylen. Dwelck was ghedaen ten upsiene vande XII waeghens Spaignaerden, die, zo voorseyt es, uut deser stede ghegaen zijn, danof de sommeghe huuslieden ofte huusvaders begonst hebben elders huerlieder goedinghe te transporteren

+ Vertreck van Egmondt ende Hornes.

+ Verbodt.

[p. 141]

updat de Spaignaerden, wederomme commende, zouden de zelve nyet moghen ghebruucken, alzo zij van te vooren ghedaen hadden, maer dese practijcque en zal hemlieden niet helpen.

Den IIII^en, voor de noenent, zijn binnen Bruessel ghearriveert⁺ beede de voornomde graven, elck up eenen waghene ligghende, vergheselscipt mette XII vaentgins voornoompt ende met een bende van Spaignaerden te peerde, daerom dat binnen Bruessel ende alle dese Nederlanden een groote weeninghe ende beclagh es gheweest, uut vreese ofte men de voornomde edele heeren ter doot bringhen zoude, omme huerlieder mesdaet vanden jaere LXVI, want zij zeer zijn bemindt, zonderlinghe Egmondt, die, uut edele gheslachte commende, heeft den keyser Carolus, V^e van dien name, ende naderhandt zijnen zone, den Conijnck van Spaignen, Philips, grooten dienst ghedaen in tijden van payse ende oorloghe; hij heeft naer Inghelandt ghesonden gheweest omme thuwelicke van vrau Marie metten voornomden conijnck, naderhandt ghecontracteert; hij heeft een vande principale capiteynen gheweest in die vermaerde victorie ende slach van Sinte Quintin, als de connestabele⁺ ende admirael vande Fransche croone mette principalen edeldom van Vranckerijcke ghevanghen wierden; hij heeft eenen muer ende beschermerheere gheweest voor tlandt van Vlaenderen inden slach, ontrent Dunckercke ende Grevelinghe ghebuerdt,⁺ daer ooc menich edelman van Vranckerijcke ghevanghen ende doot ghebleven es, die tlandt van Vlaenderen waenden te pijlgieren ende rooven, zo zij eensdeels begonst hadden, innenemende Dunckercke, Berghen ende andere circunvoysine plaetsen. De voornomde grave heeft in huwelicke de sustere vanden palsgrave ende cuervorst hertoghe van Beyeren, danof hij heeft X zo XI kinderen; hij heeft tgulden vlies ghehadt vanden keyser; hij es ghestelt gheweest generael gouverneur van Vlaenderen ende Arthoys, ende naer tvertrecken van onsen Conijnck naer Spaignen, heeft met andere drije heeren Prince van Oraigne, Hornes ende Hoochstraete, gheweest principael gouverneur van alle dese Nederlanden, onder sConijncs sustere.

+ Egmondt ende Hornes binnen Bruessel up tBroothuus ande maert gheleyt.

+ De victorie inden slach voor Sinte Quintin, ghebuerdt up sint Laureyns dach 1557.

+ De victorie upde Franchoisen bij Grevelinghe, XIII^en Hoymaent 1558.

[p. 142]

⁺ Den V^en, wesende Sinxenavendt, heeft men in Brabandt criminele justitie ghedaen metten zweerde vande twee voornomde edele heeren, ende huerlieder hoofden ghestelt up twee hooghe staken ofte pertssen, als gheweest hebbende verraders van ons conijncxs patrimoniale Nederlanden, ten exempele van alle andere heeren, so dat dese weke es geweest binnen Bruessele een justitie weke over menich edelman, want boven de voornomde heeren es ooc ghestorfven de Heere van Vijleers, de zone van eenen Adriaen Triest, up Sandt binnen deser stede ghewoont hebbende, met vele andere edele heeren. Daer uute menich edelman zeer beroerdt es gheweest, ende vele hebben hemlieden ghetransporteert vanden hove van Bruessele, ende namelick de Hertoghe van Aerschot, die zeer naer bestaende es den voornomden Egmondt, ghelijc ooc alle andere heeren vanden gulden vliese zijn onderlinghe cousijns ende naer vrienden, als de Prince van Oraigne, Philips van Montmerency, grave van Horne, die metten voornomden Aerschot, den Marquys van Berghen, den Grave van Meghem ende den Grave van Overempden, oom vanden ghone, die nu heere es van Embden, hebben tgulden vlies ontfanghen van onsen Conijnck inde stede van Antwerpen, tjaer XV^c LV, in Laumaendt, danof de sommeghe overleden zijn, als Horne ende Berghen, Oraigne es uut dese Nederlanden ghebannen ende zijn goedt gheconfisquiert; Aerschot es vertrocken; Meghem heeft ooc in groote dangiere gheweest, als Aremberghe ende den derden broedere van Nassauwe, militerende met sConijncs vianden, die inden slach bij Groeninghe versleghen wierden, zo dat de principale hoofden vande edelen van dese Nederlanden, uut oorsake vande nieuwe ongheoorloofde ende seditieuse predicatie, hebben nu eenen ongherepareerlicken val, hemlieden latende verleeden van elcanderen ende tghemeente te veel gheloofs ghevende, ende nu commende inde de totale destructie van huerlieder edeldom, ende menich ghegoedt man met heeren bringhende duer huerlieder autoriteyt ende toelatinghe in dezelve miserie, al eyst dat zom vande voornomde heeren catholijc waren, ghelijc Egmondt,

+ Egmondt ende Hornes onthooft up een schavodt binnen Bruessele, upde maert, wiens biechtvader was de bisscop van IJpre, hemlieden met goede vermaninghe assisterende. Ontrent desen tijdt zijn ooc twee jonghe Heeren van Batenburgh onthooft, die al singhende zijn ter justitie gheleedt gheweest, maer omme dat men beletten zoude het anhooren van huerlieder sanck, hebben de soldaten, present wesende ter assistentie van justitie, huerlieder trommele ghesleghen.

[p. 143]

die zeer catholijckelick ghestorfven es, wiens ziele God moet ghenadich wesen.

Den VI^en, ontrent den avendt, zijn van Bruessele naer dese⁺ stede wedercommen de Spaignaerden, die de voornomde graven gheconvoyeert hadden, over Denremonde tot Bruessele, ende weder keerende, quamen over Aelst, met hemlieden bringhende een groote menichte van hoenderen, die zij van de landslieden ghenomen hadden.

Den VII^en es gheweest den laetsten dach van drije voorgaende⁺ acht daghen, dat Lievin Brakelman, een treffelic coopman van deser stede, ende wijlent schepen gheweest hebbende, ghedachvaert es gheweest bij openbaere uutroepinghe voor schepenhuus, ende bij een placcaet gheaffigiert ande poorte vande zelve, omme te compareren voor den Hertoghe van Alve, te Bruessele residerende, ghecommitteert sConijncs weghe, omme te anhooren zulcken heesch ende anspraeke, als de procureur generael zal willen nemen, maken ende kiezen tzijnen laste, upden ban ende confiscatie van alle zijne goedinghe, welck placcaet was ghestelt in twee talen ende spraken, Franchoys ende Vlaems, ter causen dat de zelve Lievin heeft over twee jaeren groot faveur ende jonste ghedreghen totte nieuwe predicatie, de zelve hantierende ende frequenterende, ende wesende een vande principale hoofden.

Den X^en wierdt bijden onderballiu ende scepenen vander⁺ Kuere gheexamineert inde vanghenesse Dierick Jooris, ter causen vande overjareghe predicatie, ende dese Sinxen weke wierdt ooc up sinte Pieters ghevanghen de brauwere inden Anckere, ooc omme de zelve oorsaken, hoe wel hij noch eens ghevanghen es gheweest ende laten gaen, dwelck diverssche persoonen ghebuerdt es, als eenen Berthelemeeus vande Putte, crudenier, die, naer dien hij van Bruessele was laten gaen, wierdt van nieus te Ghendt ghevanghen; andere, naer deerste dachvaert omme te Bruessele te compareren ende ghecompareert hebbende, hebben noch eens ghedachvaert gheweest, maer aenmerckende de corporele detentie en hebben ten tweede reyse

+ Wedercompste vande soldaten.

+ Lievin Brakelman.

+ Dierick Jooris.

[p. 144]

niet durfven compareren, want vele, die hemlieden ghepresenteert hebben voor de excellentie vanden Hertoghe van Alve, hebben metten halse vuldaen, ghelijc voorscreven es, edele ende onedele. Ende den meerderen deel hemlieden betrauwende up huerlieder onnooselheyt, ende meenende niet mesdaen hebbende, zijn goedts moedts ghecompareert ende metter doot ghepuniert. Andere hebben hemlieden als onnoosel schapen laten vanghen, also de voornomde graven, Backerzeele, ghenaempt Casenbroot, van Brugghe, commissaris van Egmondt binnen Ghendt ende Audenaerde, inde voorseyde predicatie, Strael⁽¹⁾, burghemeester van Antwerpen ten tijde vande zelve predicatie, ende meer andere, die metten zweerde gheexecuteert zijn, uut welcke rigoreuse justitie ghevolght es een groote desolatie. De wapenen vanden voornomden grave werden in sommeghe plaetsen ommeghekeert, tzijnder ende zijns familie onheere ende schande; sijn heerlicheden en behouden den vrijdom niet, die zij hier voortijts hadden, als hij in zijnen fluer was ende triumpherende jeghens de vianden vande Co. Majes., maer nu, eylacen! dien tijdt voor hem ende zijne kinderen, XI ofte XII, wilent glorieus, es in groote benautheden verkeerdt, dwelck es exemple voor alle heeren, hooghe gheseten, dat sij up huerlieder edeldom ende groote oorloossche faicten niet te zeer en betrauwen, maer vreesen Gode ende huerlieder natuerlicke prince ende conijnck onghetrauwe te zijne, ooghemerck nemende up Egmondt ende Hornes; ende die ghetrauwe zijn huerlieder souverayne heeren, die werden met groote ghiften beghift, ghelijc hier voortijts Oraigne, Egmondt, Hornes ende Hoochstraete,⁺ ende nu mijn heere van Noortcaermes, de Grave van Meghem, Berlaymont, Resseghem, Rues⁽²⁾ ende diverssche andere, die niet gheweest en hebben inden raedt vande voornomde vier heeren met huerlieder gheallieerde, maer hebben naer huerlieder uuterste vermoghen altijdts wederstaen de concepten vande Guens, handverdende zonder eeneghe exceptie ofte dissimulatie

(1) Van Straelen.

+ Noortcaermes met een eruussade beghift.

(2) De Graaf van Reulx.

[p. 145]

de wapenen jeghens de beroerders vande ghemeene ruste ende welvaert van desen Nederlanden, ghelijc zij noch hedent sdaeghs doen, als Meghem ende Arenberghe, die nu onlancx glorieuselick voor zijnen prince ghestorfven es, zo voorscreven es, inden slach ontrent Groeninghe ghebuerdt, daer ooc versleghen es gheweest den broedere van mijn heere van Ruens, metgaders alle de Walen, welck verlies werdt toeghescreven de haesteghe Spaignaerden, die onvoorsienelick inde vianden ghesleghen hebben.

Den XI^en zijn binnen Audenaerde vier mannen en een vrauwe⁺ metter doodt ghepuniert gheweest, ter causen vande overjareghe beeldesturminghe ende predicatie, ende daer waren noch vier andere totter punitie ghedestineert vande doot, maer zij zijn wech gheloopen. Insghelijcs binnen dese Sinxen weke zijn ooc gheexcuteert gheweest drije van Ronse, die hier binnen sGravensteen ghevanghen gheleghen hebben, ende buten deser stede metter doodt ghestraft, uut oorsaken dat zij den cypier van Ronsen inde halfvasten weke lestleden vermoort hadden, ende alzo hebbende hemlieden ghesalveert, danof de eene was ghenaempt Jan Moreyt, een huusvrauwe hebbende tot Ronce ende bode wesende van Embden, die ghevanghen wierdt bij eenen Spaignaert, ende in vanghenesse van sGravensteen gherecommandeert, ten upsiene van sommeghe dieverien, bij hem bedreven, ende brieven vande Guens met nieuwe tijdinghen overghedreghen hebbende, ende naderhandt bevonden dat hij de keesse ghehouden hadde als de voornomde cypier vermoordt wierdt, daeromme hij ooc ghecondemneert was, dat men zijn rechte handt afcappen zoude voor de capitale executie, ende wierdt de dese ghevoert naer Ronse, ende aldaer gheexecuteert, zo ic verstaen hebbe.

Den XII^en es van Bruessele naer Ghendt ghecommen de⁺ president van Vlaenderen, die te Bruessele gheresideert heeft ontrent IX maenden tijdts, hebbende daghelics voor zijn sallaris VIII guldens, ten XL g. den gulden, die met sommeghe andere raedslieden uut diverssche provinciale raden ghecoren, ghebesougniert heeft inde affairen van dese Nederlanden, ter causen

+ Justitie.

+ Wedercompste vanden president.

[p. 146]

van de laetste commotie ende beeldesturminghe, nemaer inden zelven nieuwen raedt zijn ghebleven sommeghe andere, als mer Jacop Hesselt ende M^r Jan de la Porta, advocaedt fiscael vanden Raedt in Vlaenderen gheordonneert.

⁺ Den XV^en heeft men tot Sotteghem ghehouden thuutvaert van wijlent den Grave van Egmondt, met cleender solempniteyt, daer hij ooc begraven es, maer niet met zulcke pomperie, ghelijc hadde gheweest indien hij in zijn eerlicken staet van gouvernuerschip ghestorfven waere, hebbende diverssche heerlicheden, ende ghebruuckende de namen van dien, als grave van Egmondt, prince van Gavere, heere van tlandt van Rotsselaere, dwelc es Nienove met zijne toebehoorten, heere van Armentieres, Sotteghem ende meer andere prochien.

⁺ Den XVII^en, wesende sacraments dach, heeft men binnen dese stede in alle de prochien zeer solempneerlick ommeghedreghen thelich lichaem Christi, de straten alomme verciert zijnde met meyen ende ghecroontselen, schoonder dan in voorleden jaeren gheweest heeft; daertoe de Spaignaerden een groote oorsake gheweest hebben, die ooc ten diverssche stonden ende plaetsen hebben huerlieder handbussen afgheschoten, mackende groot ghetier, zonderlinghe up de plaetsen, daer zij de waeke ghehouden hebben, als ontrent de poorten ende upde maerten. Ten zelven daghe hebben zij in tnieu casteel upgherecht, naer costume vande hooghe feestelicke daghen, sConijncxs bannieren, ende hemlieden es verboden metten trommelslach buten ofte binnen te gane inde criekerien vande huuslieden, want zij alreede begonst hebben met menichte in sommeghe loochtinghen te loopene, doende de goede lieden groote schaede.

⁺ Den XVIII^en ende andere naervolghende daghen dese octave ghedurende, heeft broeder Jan vander Haghen, preecheere, uutgheleyt, smorghens ten VII hueren, thelich Evangelie van sint Jans, in tsesde capitele, beghinnende van daer hij tvoorleden jaer ghelaten hadde, daer Christus spreect: ‘Mijn vlees es warachtich een spijse.’ Ten zelven daghe zijn sommeghe cleene diefkins ghegheesselt gheweest vander stede weghe, ende ontrent

+ Egmondts huutvaert.

+ Sacraments dach.

+ Predicatie.

[p. 147]

de noenent heeft men met een trompet uutghelesen zeker voorghebodt, touchierende de accijsen deser stede, vande grane, boonen ende erweten, dewelcke zijn vermeerdert gheweest, zo dat up elcken sack ghestelt es voor accijse eenen groote Vlaems, daer men maer en pleeght te gheven III miten.

Den XIX^en zijn sommeghe malefactuers bij der stede verwesen⁺ ter galeyen.

Den XX^en heeft smorghens ten VI hueren binnen sint Jacops⁺ kercke ghepreect de voornoomde Jesuyt, uutlegghende tEvangelie van dien sondaghe, bescreven bij sinte Luuc, in zijn XVI^en capitele, vanden rijcken vrecke ende den aermen Lazarus. Ten zelven daghe heeft naer costume processie gheweest van thelich bloedt vande Augustinen, ten welcken upsiene hebben de insetenen zeer schoone ghecroont, met diverssche autaren in vele plaetsen ghestelt, zonderlinghe in de Langhe Munte, ooc voor de huusen vande ghone, die over twee jaren vianden waren vande catholijcke kercke.

Den XXI^en ende naervolghende daghen, smorghens ten⁺ VII hueren, heeft de voornomde Jesuyt, die hier binnen deser stede es commen wonen in thuus van mijnen heere van Oomberghe, staende ande Veemaert, ghepredict, nemende voor zijn theme ende propositie de leeringhe Pauli totte Romeynen, an twaelfste capitele, daer hij vermaent nyet te willen hooch wijs wesen, dwelck hij ghevought heeft totte lieden van desen tijde, ende daer naer heeft (hij) begonst uut te legghen de epistele van sinte Pauwels, inden eersten brief an telfste capitele, dewelcke dese octave ghedurende werdt ghelesen inden dienst vande messe van thoochwerdich sacrament lichaem Christi. Ende de voornomde predicant heeft gherecommandeert de reparatie vande kercke, die⁺ totter fabrijcke zeer letter ghegoedt es, ende ten waere de dueght vande goede lieden zoude moeten ongherepareert blijven, zonderlinghe ghemerct de groote destructie, upde voornomde kercke ghedaen over twee jaeren bijde beeldebrekers. Dus gaf te kennen, dat sommeghe vande notabele parochianen souden sachternoens, ten een huere, commen voor de duere vande

+ Justitie.

+ Predicatie.

+ Predicatie.

+ Reparatie van kercken.

[p. 148]

goede lieden, omme huerlieder dueght ende goede jonste, dwelck zal gheemployeert werden tot vermakinghe vande kercke, midts dat ooc de Hertoghe van Alve met een placcaet bevolen heeft over langhen tijdt, dat men alle de kercken, zonderlinghe vande prochien, stellen zoude in zulck eenen staet, als de zelve waren voor de beeldesturminghe, binnen drije maenden, ter welcker oorsaken zijn de prochiekercken binnen deser stede zeer gherepareert, ende in sommeghe plaetsen met autaren, beelden, doxalen ende anderssins, schoondere ende costelickere dan de zelve en waren over twee jaren tijdts voor de kerckbrekinghe, duer de aelmoesen vande insetenen. Insghelijcs hebben huerlieder behoorlick debvoir ghedaen de cloosters, bijsondere de vier biddende orden, die ooc anden voornomden hertoghe, residerende te Bruessele, hebben ghesupplieert ende ghiften gheobtineert, tot onderhoudinghe van huerlieder cloosters, ende ooc van andere particuliere gheestelicke ende weerlicke heeren, als abten ende edelmannen, die in diverssche cloosters ghegheven hebben tot vermaken vande aultaren, ghelaesveinsters ende andere noodsakelicke reparatien.

⁺ Den XXIII^en, wesende sint Jans avent, zijn uut deser stede vertrocken de Spaensche soldaten, die hier ontrent X maenden tijdts gheleghen hebben ten groote coste vande stede ende insetene van dien, want de stede heeft moeten Maistre del Campo voorsien thuerlieder coste van lijwaet ende berrinchout, alzo vele alst hem belieft heeft. Omme dit vertrecken es binnen deser stede gheweest een groote blijsscap onder de huuslieden, zonderlinghe die overwillighe soldaten ghehadt hebben, ende sommeghe jonghe meysens ende ooc ghehuwde vrauwen, die huerlieder onbequaeme liefde up hemlieden ghesleghen hebben, zijn zeer bedrouft gheweest, ghemerct dat zij van hemlieden hebben moeten scheeden, ende niet moghen navolghen, want tes verboden, dat gheen vrauwen van deser stede moghen volghen; ende alzo vele van hemlieden waren in een scip ghetreden, meenende mede naer Mechelen (daer de soldaten over Denremonde trocken) te varen, zijn uute scepe ghesmeten, hoe

+ Tvertrecken vande soldaten naer Mechelen, Lyre, sHertoghenbosch ende Groeninghe.

[p. 149]

wel andere knechten van deser stede zijn hemlieden ghevolght omme hemlieden te dienen. Eeneghe vande bende vande Spaignaerden, ghewoont hebbende in dAuburch, Ledertauwersgracht ende daer ontrent, zijn naer tnieu casteel ghetrocken omme daer te wonen, ende hebben mede ghevoert met waghens den huusraedt, bedden, chaergen, coetsen, lijdecanten, teenewerck ende eerewerck, stoelen ende bancken, ten groote verdriete vande goede lieden, daer zij ghelogiert hebben.

Ten zelven daghe, voor den X hueren, heeft men inden⁺ Raedt van Vlaenderen uut ghelesen de confirmatie vanden Conijnck onsen heere, vande ordonnantie van zijnen heer vader Chaerle den V^en, keyser van Roome, ter extirpatie vande secten ende sectarissen, heretycquen, ter onderhoudinghe van onsen heleghen gheloove in desc landen. De confirmatie wesende vanden jaere XV^c LVI, ende de ordonnantie vanden jaere L, midts dat de zelve ordonnantie ghebiedt zulcx te publieren sint Jans avent ende kerssavent; insghelijcs wiert dese confirmatie ende ordonnantie uutghelesen voor die vanden Audenburch an sGravensteen.

Den XXIIII^en heeft de voornomde Jesuyt smorghens uutgheleyt⁺ thelich evangelie van dien daghe, mencionerende vande miraculeuse gheboorte sint Jans den doopere, voorlooper Christi, bescreven in teerste capitele van sinte Luuc, ende daernaer van thoochwerdich sacrament.

Den XXV^en zijn diverssche briefkins gheplact voor sGravensteen,⁺ sint Jans ende andere openbare plaetsen deser stede, daerbij eenen yeghelicken gheadverteert es vande wekemaert, die van Lokere, in tlandt van Waes, verboden up confiscatie vande goedinghe, die men ter zelver wekemaert bringhen zoude, ende dit uut craghte van zeker diffinitive sententie, bijdie van Denremonde inden grooten Raedt van Mechelen gheobtineert ende ter executie gheleyt bij eenen duerwaerdere, Bave ghenaempt, de zelve briefkins onderteeckendt hebbende.

Den XXVIII es de Hertoghe van Alve ghearriveert binnen⁺ Antwerpen, ende de Spaignaerden zijn van Mechelen ghereyst

+ Ordonnantie vernieut in dit jaer ende van nieus ghedruct typis Manily, omme textirperen die secten ende errement jeghens thelich kersten gheloove der heligher kercke.

+ Predicatie.

+ Lokere.

+ Duuc de Alve.

[p. 150]

naer sHertoghenbos, over de Kempensche heyde, naer dien zij sommeghe daghen aldaer gheleghen hadden binnen Mechelen.

⁺ Den XXX^en zijn sommeghe Spaensche vrauwen van Mechelen naer Ghendt ghekeert, nemende huerlieder logijst binnen deser stede, ende sommeghe binnen den nieuwen casteele, daer nu ter tijdt over capiteyn es eenen Spaignaert, ghenaempt Salinas, die sichtent de incomste vande Graven van Egmont ende Hornes tot nu toe daer ghepresideert heeft, convoyerende de zelve heeren tot Bruessel, ende wesende up schavodt, als zij onthoofd wierden, ende daer naer wederomme commende naer tnieu casteel van deser stede.

⁺ Ten zelven daghe es inden Raedt van Vlaenderen ghepublieert van sConijncs weghen een ordonnantie, verbiedende alle wagheneers huerlieder waghens te stellen in eeneghe zijdtstraeten ofte up uutcanten vande plaetsen, daer zij de lieden anghenomen hebben te voeren, maer zijn ghehouden huerlieder waghens te bringhen totte ghecostumeerde plaetsen, zonder de selve te moghen verberghen, up de verbuerte van X Carolus gulden, telcke reyse als zij tselve presumeren te doene. Voorts es hemlieden belast, dat zij den Hertoghe van Alve, de heeren vande orden ende die ten dienste vanden hove zijn, te dienen met waghen ende peerden, upden sallaris voor elck peerdt te ontfaene IX stuvers, ende nyet meer, up ghelijcke boete. Dese ordonnantie es uutghelesen ter causen, dat de voerlieden hemlieden te soucken maken, als thof huerlieder dienst van noode heeft in tvertrecken.

+ Wedercompste vande vrauwen.

+ Vande waegheneers ende voerlieden, hoe dat zij zijn ghehouden hare waghens te stellen ter ghewoonlicke plaetsen, ende die vanden hove te dienene ende voerene up zeker loon, ghelijck dordonnantie was ghegheven tAntwerpen, den 4 van Septembre 1548 bijden keyser.