Logo DBNL
Bikoerim (1903)

Bikoerim

(1903)–M.H. van Campen–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Japie.

Japie.

Alomme had de vreugde nu plotseling uit. Gelijk 't zwaar, al-overdekkend, vast gesloten aanrukken van dichte gelederen in zwart, blokkig vierkant over blonde akkers, was het aanvaren der zwartige wolken geweest over den wijden, zonverlichten hemel. ‘Of 't ware alleen door hunne zwaarte, hadden ze met hunne donkere stompheid doorgedrùkt alle de bleek-gulden zonnegazen van 't nog zomersche najaar, alle de zonnebuisjes, zich naar onder verbreedend, waarin het voortgolfde van licht-atoompjes, zich uitstortend tot plasjes, in droppeltjes, op de bladeren, de huizen, de steenen en het stille water van de gracht, daar ze wiebelden als waar’ er 'n zilverpoeiertje gestrooid, nu zich dichtend tot blinkende vlakken, dan plots gedeeld in huppelende sterretjes en puntjes. De verdroevende overhuiving was eensklaps gekomen voor een dadelijk-geweldig-gerezen wind. 't Was 'n verschrikkende somber-wording, gelijk wanneer men plots een dag-landschap door zwarte glazen ziet.

Daarna, de wind als in een storting henen, stonden de wolk-duinen, hoog-overheerschend de bouwsels, onverwrikbaar-stil, aaneengeschouderd; over-tusschen de neerbochtende en opstrevende valleien nevelen als opgekruld zeeschuim, van waterige schijnen gelig belicht, gestold. De huizen, hun licht-lach nu kwijt, verstroefd leken in dofdroef vreezen. Maar de toren, klaar en koel tegen de duistere luchten, stond slank en martiaal in zijne grijze, harde rusting het geweld te wachten op den hoogen kop.

In 't pakhuis, waar de twee aan het dicht-timmeren van de kisten waren, die weg moesten met den trein van halfzeven, was 't geweest als onderschepte eensklaps iets het licht, dat door de poort viel. Zij hadden zich omgekeerd in 'n verbazing: God, wat 'n weer, wat zeg je me dáárvan! En Piet had gezegd: ‘Da' wordt me 'n sabbessie voor je op die manier.’ Japie had niets geantwoord, denk-mopperend, dat je dat toch maar week-in-week-uit had, of 't zoo most zijn, de gojim hadde altijd mooi weer op Zondag... maar affijn... hij had toch vrij... Doch nu zich vervelend, alleen in den zijgang waar, achter, de stapels duisternis opgetast lagen, riep hij, moeite doende zich verstaanbaar te maken: ‘Verdomd as 'k rech zien kan in die kist.’

‘Dan mot je 't ruike... kéirel.’ Hoofd en bovenlichaam in z'n kist gebukt hoorde Japie de afschepende antwoordstem maar flauw. Zijn kort, dik lijf van stevig joggie hing, in tweeën gevouwen,

over den rand, de beenen schommelend voor de buitenzij, nu en dan even tikkend met de laars-punten tegen 't hout, of de voeten achteruit-omhoog buigend wen het bovenlijf dieper de kist in reikte, terwijl de handen woelden op den tast in 't stroo en de porceleinen poppen omwikkelden. Het einde van den hard-leeren broekriem stak stijf omhoog uit den oud-koperen gesp, die in de vuil-vale schijnen, sijpelend door het getralied boogvenstertje, als beslagen geelde. Telkens treiterend door de strootjes, die hij dan driftig neersloeg, in neus en ooren gekiteld, voelde hij nu al zwaarder worden het hoofd van ingeloopen bloed, tè zwaar dan dat hij 't langer kon harden; zijne wangen leken 'm weggezakt en opgezwollen naar de koonen, en zijn oogen voel-zag hij bloederig en suf-kijkend als die van een dronkeman. Met hand-duwen en zwaaien van de beenen werkte hij zich omhoog, sprong-daalde met de voeten op den vloer, en, na in 'n paar ademstooten te hebben uitgehijgd, vraag-schreeuwde hij, in 'n verlangen om even te teuteren, naar binnen: ‘Wat hei je daar gezeg, Piet? 'k ken je niet verstaan, as 'k in die kist leg.’ En starend op den bodem, de mond open, stond hij op 't antwoord te wachten. ‘Da' je 't dan maar ruike mot as je 't nie' sien ken,’ zei Piet, breed-nadrukkelijk-sprekend in 'n door-gewoonte-verflauwd gewaarwordinkje van schik, dat-ie 'm dat expres nog es vroeg.

‘Och verrek nou,’ bromde Japie, even-glimlachend en half-onbewust nabootsend 't accent

van den ander, dat hij wel aardig: zoo manlijk en stevig vond: ‘Da'voor mot 'k 'm nog es vrage.’ En hij keerde zich naar de schragen aan z'n rechterzijde, nam er 'n paar stolpjes, dof en grijzig van stof, af. Maar midden het weder-omkeeren, bleef hij plots stilstaan, dacht even, zei toen, als verlof-vragend aan den ander: ‘Zeg 'k steek 't licht op, 'k kan geen flikker meer zien.’

‘Bê je bedonderd, je blijft d'r mit je poote van af, wou je d'r nou al heelegaar winter van make.’

‘Nô maar 'k ga nou an de stollepies, as d'r nou een na de verdommenis gaat’... zeurde hij, peins-kijkend, en, al wachtend, de bovenlip bewrijvend.

‘Hé?... Nou... Weet je wat, laat die kist dan maar staan, k'm hier, ken je me helpe de merreke d'r opzette, breng de verf maar mee, die staat d'r in 't hoekie, achter 't leertje.’ Japie schoof gewillig de stolpjes weer op hun plaats en liep naar 't einde van den gang, waar de schaduwen hem gansch overschoven, de mat-gelende riemgesp en de zijranden van 't witte boezelaar het laatst zichtbaar.

‘'k Voel niks.’

‘Och-heere-jésis-nog-'n-toe, in 't hoékie, achter 't léértje, seg 'k je... as je mit je hand tusschen de sporte voelt... heije-n-'t?...

‘Ja... òch, verdòmme, d'r grijp 'k net in de verf.’ Diep-ademhalend stond hij op, kwam weer in 't lichtere, den verfpot in de linkerhand, de rechter bekijkend, dan afwisschend aan z'n broekspijp.

‘Da' mot je nie om gefe, as de Heere ons oordeelt sijn we allegaar swart va' de sonde. K'm nou, as je nog lang teutert ke'je-n-'m wel smeere.’ En hij haalde z'n horloge uit, liep naar de poort om te zien. Ietwat voorovergebogen z'n blondbruin hoofd boven de breede, middelmatig-groote, stoere gestalte, stond hij jong-krachtig en nog-een-lang-leven-voor-zich-hebbend in den angstigen, stervenden dag. Japie sjok-trad middelerwijl ontevreden-kijkend uit den zijgang. ‘Wat zal je dááran liege as 't al zoo laat is,’ verweet hij spijtig op 'n toon van was-'t-maar-waar. ‘Sóó,’ zei Piet, lichtelijk uitdagend, wijl hij zich omkeerde en weer naar de kisten liep, ‘wa' denk jij dan hoe laat of 't is?’

‘Effetjes vier.’

‘Op je hart... doe d'r nog maar 'n uur op.’

‘Ja, je méént 't...’ En met plots opgevroolijkt gezicht keek hij den ander vast aan: Verneukte-ie 'm niet? Maar Piet z'n wenkbrauwen optrekkend, zoodat zijne oogen even zich verwijdden, zei boos: ‘Daar, kijk dan zelf verswarste nar,’ en hij hield 'm 't horloge voor.

‘Addènòm.’ Hij glimlachte van pret-verrassing. ‘Over vijve, over vijve’.... Dan met 'n smak den verfpot op de dichtstbije kist zettend, heesch hij zich, de handen steunend op den rand, telkens omhoog en sprong naar beneden, onderwijl schokafgebroken zingend: ‘Nou gane we na huis en late jou strekke... nou gane we... na huis... ho, ho’... Maar de ander zei voldaantjes en met

begrijplachend gezicht naar buiten kijkend: ‘Wacht maar 'n beetje, je krijgt daar nèt de bui op je kop.’ En 't Joodsch jargon gebrekkiglijk imiteerend: ‘Je magge wel oppasse, Japieleeb, asdatte je nie de gebensde kurresaussemàngele en vijge laat nat worre, en die fijne zoep, doe maar de rame dich, anders spat d'r nog watte in,... maar dàt bezweer 'k je asdatte je me nie gane mit je nieuwe pakkie in die rege, en jij ook Saretje met je witte bloeze... de deite groeie me nie op me rug... às je 't lef het, sal 'k je a pats gefe van over Simme en over Jossef.’

‘Hoe sterref je me af voor van avond,’ zei Japie, vriendelijk-opgeruimd weder-schertsend, terwijl hij zich weer even opheesch en neersprong. Dan, in eene loome draling, keken beiden zwijgend met gelaten flauw-beglimlacht van 't even-in-herinnering-weer-genieten-hunner-gezegden naar het buitene. Enkele droppen begonnen te vallen als korreltjes uit een zeeft, die langzaam bewogen wordt. 't Leek de aanvang eener wee-ontslaking, die niet langer vertragen kòn en toch nog niet volledig gebeurde. De luchten verdonkerden hunne dreiging, in opperste spanning scheen alles te sidderen-voor-'t-baren, en sidderde, roerloos staand, toch niet... De gezichten der beide kijkers verstrakten zich in 't medeleven en ernstig zei Piet zonder zich omtewenden: ‘Daar komt 't... wat 'n weer.’ Maar voor Japie was dat stemgeluid voldoende, om 't angst-wachten zijner aandacht te onteffenen, en glimlachend tegen eigen vroolijke gedachten:

‘Kan mijn wat verdomme, is 't morge niet mooi, zal 't Zondag mooi zijn.’ Piet, opademend, keerde zich om, zei: ‘Nou... vooruit nou maar, help me maar effe omgooie... meer na vore.’ Toen gingen ze beiden duwen, de beenen achteruit schrap zettend, en, wijl Japie, die terzijde stond, even deinsde, viel telkenmale de kist, met 't dan boven komend vlak schurend tegen Piets handen, dofploffend op den grond. ‘Siesoo, geef nou m'r de verf, dan salle we 'm effe schildere.’ Japie reikte 'm den pot aan, ging dan, op den kistrand steunend, toekijken hoe de ander de merken schilderde met mooie schrijf- en drukletters, hier wat aandikkend, daar zorgzaam 'n dun lijntje trekkend, nu en dan indoopend den kwast en 'm even tegen de binnenzij van den pot latende afdruipen. Al werkend schenen er wel gedachten in hem optekomen, die niet met 't werk in verband stonden: hij had 'n paar maal 'n nauwelijks-merkbaar afkeurend knikken, 'n overwegend en nadenkend optrekken der wenkbrauwen, even den mond openend als ging hij spreken, sloot hij 'm weer. Eindelijk, al besluitend, kwam 'n aarzel-glimlachje op z'n gezicht, in 'n uitdrukken van verstand èn verlegenheid. ‘Seg, jog, 'k maak nou geen gekkigheid, waarom bin je nou eiggelik hier gekomme?’

‘Waarom of 'k hiér bin gekomme!... nou om het vàk te leere... om erges ìntekomme... vader zei da'k nou wat most gaan zien te verdiene.’

‘Wat leer je dan hier, seg?’

‘Zeg, wil je mijn verneuke... wat of 'k léér... 't vàk leer 'k.’

‘Sóó, stòmme éénd, wat is 't vak dan, 't afstoffe va' de poppe en de stollepies en hout te hakke voor die ouë lintworm 'r fornuis?’

‘Nou, dat mot je nou niet zegge,’ zei Japie boos-van-schaamte. En nu begeerig aan te toonen hoe graag ze 'm in de zaak wilden houen en wat 'n invloed z'n vader hier had: ‘Je mot niet vergete, da'k ook op sjabbes niet hoef te komme, dat het vader wat 'n moeite gekos en de baas hêt 't toch maar gedaan.’

‘Jonge, jonge,’ zei Piet ironisch, ‘en hoeveel cente krijg je nou wel tegeswoordig?’

‘Toch al 'n daalder in de week,’ weifelde Japie, niet wetend of hij al dan niet trotsch mocht zijn op dat bedrag.

‘'n Hééle daalder?’ vroeg Piet, ‘'n hééle daalder, niet? je seit toch wel 'n hééle daalder... wel gofferdomme, 'n hééle daalder, jonge, jonge.’

‘Ja,’ zei Japie naïef-doende, wijl hij zijn gezicht voelde heet worden van 'n blos: hij zag wel...

‘En mot je nooit teruggefe van 'n bankie of 'n tientje?’

‘Zeg, hei je niemand anders te bedondere,’ keef hij nu overdreven-mans om zijne verlegen heid te overschreeuwen.

‘Niet?... Nou maar dan mot je 'm toch es wàt gefe soo'n siekte of soo ies, weet je, as bedankie.’

Japie zweeg, plukte aan de splinters van de kist.

‘Nou, da's die klaar, nou nommertje twee en drie, soo schiete we op, help me maar weer effe omgooie... daar is de pot, set die eers op de

vloer.’ Japie blij, dat 't gesprek zoo onderbroken werd, nam gauw den pot aan, hielp ijverig de andere kist voortkantelen. Aanvankelijk versomberd door iets in Piets woorden, dat hem nog niet helder-begrijpelijk was maar dat hij toch zeer kwetsend voor zich-zelf voelde, kreeg hij nu, in 'n behoefte dat weg te redeneeren, de opvroolijkende en vertroostende gedachte: ‘Nô, wat [...]e reuzegoi, waas'r viel van z'n gezond wat-ie schmoest... do, verstopt gemouch.’

Maar de ander, wijl hij de lijntjes trok, scheen weer in eene weifeling te vervallen. Ontevreden en boos-geringschattend knipte hij met de oogen, leek zich-zelf te bedwingen. Dan, eindelijk klaar, smeet hij met 'n nijdigen kwak den kwast in de verf. ‘Nou mot 'k je toch nog wa' segge, jog, en da' mot je me nie' kwalik neme.’ En Japies meerderheidsglimlachje niet begrijpend: ‘Nee, 'k verneuk je niet, in ernst... En kijk es, je mot ook nooit va' me denke, da' 'k da' nou seg omdat je 'n jood bint, we sijn allegaar maar uitgesoge werk-mensche, en och... wat da' betref, 'k heb maling an de heele keet, de ràbbies en de dóminees en de pastóórs, maar 'k wou je dan m'r segge jog... sie je jullie joggies verpèste de boel... voor 'n appel en 'n ei, je mag wel segge voor 'n stinkindige haring, doen jullie alles... je krijg da' dadelik op je brood as je om opslag komt of voor wat ook, wàt ook: 'k kan soo'n boel krijge, die 't gráág wille leere... Wa' hebbe we daar nou voor 'n week of vijf geen gedonder gehad om dat over-

werk betaald te krijge, de heele organisasie most d'r bij te pas... En dan soo'n jog als jij, hij het je soo in s'n màch, je ken nerges anders terech as je niet op sabbes wil, en dat wéét-ie soo, en dan suigt-ie je uit al is-ie ook 'n jood. Want vooreerstens maalt-ie 'r self geen bliksem om en dan... och jog, geloof me, de jode en de christe, die staan dáárin precies gelijk, se suige en se perse en of da' nou 'n jode of 'n christe citroen is... Och ga nou deur... Vraag 'm maar es om opslag, sal je 'n bek hoore... Maar toch zal je dat motte doen, want daar wou 'k nou maar op neerkomme, je werk voor een schandloon jog... 't Gáát niet... Je bint nog soo jong, sal je segge, maar 'k mot 't je toch sègge... je besorgt d'r ons 'n hoop schaai mee op de lange baan.’ Japie lachte niet meer, had 'n plotselinge benauwdheid, 'n ademstokken door al dat vreemde, beangstigende, dat hij nu plotseling, nog onduidelijk dooreenwarrelend, opdoemen zag; toch even-oplichtend in zijn hoofd, 'n behaaglijk zich-gewichtig-voelen, maar ofschoon dit gewaarwordinkje van trotsch in 't angstsentiment bleef bestaan vervaagde het onmiddellijk, werd bijna geheel uit het bewustzijn weggedrukt. En bijna stamelend zei hij, gauw eene reddende gedachte grijpend: ‘'k Mag toch niks zegge zonder me vader, zou 'k aardig op me bliksem krijge.’

‘Dat mot jíj wete, da' sijn míjn sake niet, maar sie je, we hebbe d'r al làng over gedach en we hebbe d'r over gepráát... je bint d'r nou al anderhalf jaar bij en wat, wàt heb je nou... Dàt gaat

niet.’ Dan naar den grond ziende, speurend-vlogen zijne gedachten over hetgeen hij gezegd had en, weer den blik heffend, keek hij tersluiks Japie in 't beteuterd gezicht, sjokte langzaam naar den hoek aan de voorzijde en reed de kar, 'r met 'n paar rukken tusschen deurpost en kisten sturend, de poort uit. Weer teruggekomen, zei hij, bekijkend de kisten en nadenkend-staande, de linkerhand op de heup en met de rechter zich het baard-ruwe gezicht krauwend, dat-ie niet geloofde, dat ze met z'n tweeën die krenge op de kar konne tillen en dat ze ze maar effe d'r op moste híjschen, dat was beter, dan je 'n breuk te overlegge. En loopend naar 't hijschgetouw, dat uit een gat in de zoldering neerlijnde en gecirkeld op den vloer lag, zei hij Japie van de haken onder de dwarslatten te zetten, dan zou hij ze wel ophijschen en ze houen tot Jaap ze op de kar geduwd had. ‘Maar pas op, da' se je mit de punte geen opneuker verkoope in de lies of tege de buik, da' sijn kwaaie plaasse, jog, en da's de heele stinkrommel nie' waard.’ Japie, die hem nu en dan, wijl hij sprak, met niet-zienden-blik had aangekeken, thans het in-nadenken-voorovergebogen hoofd opschokkend, kreeg 'n langen stok met ijzeren haak van de muur en liep naar de poort. Maar nu, voor het buitene had hij 'n aarzeling: Verdomme wat 'n weer. Doch z'n pet vaster op 't hoofd drukkend ging hij toch. Neer stortte de regen in dikke, grijzige stralen, de droppels nu en dan opschitterend als luchtblazen in met water gevulde glazen

buizen, en de wind gierde in hollende opvaarten aan, telkens weer plots-deinzend, dat in de korte stilte het rustend neertikken van den regen en het rollend gorgel-gerommel van afloopende gooten als zacht klonk en gedempt. Maar dan dadelijk bulderde de storm weer aan, óverdònderend met zijn geluid, in een geweld-schokken de boomen ombuigend en klap-wikkelend in de van-een-gescheurde, door-elkaar-gewarrelde, opgezwiepte regenflarden. Japie, omhoog-kijkend met verblinde oogen, zocht met z'n stok de dunne lijn te grijpen, die, vastgehecht aan 'n kram op de eerste verdieping, met 't andere eind was geknoopt aan den haak van 't hijschgetouw, even uit de balkholte reikend. Maar hij miste, knakte het naar boven kijkend hoofd, overstelpt, weer omlaag, moest even wachten om op adem te komen. Een rukwind sleurde z'n pet bijna mee, hij greep 'r juist bijtijds, en, zijne linkerhand nu op 't hoofd gedrukt houdend, zag hij weer omhoog, kreeg eindelijk de lijn te pakken. Piepend en krijschend rolde het hijschgetouw naar beneden, tot 't ijzer met 'n kort klikklakken op de beplaste steenen daalde. Dan trok hij 't touw naar binnen, hing den ring met de beide schinkelhaken eraan. In elke hand een nemend, deed hij 'n paar pas naar de kisten, sloeg de ijzers vast onder de zijhouten. ‘Hale,’ zei hij als-toonloos, met routine-stem. Piet, afwachtend toegezien hebbend, begon al op 'tzelfde oogenblik te hijschen. Bij 't ruk-dalen van 't touw vluchtig-leek 't aantasten der handen eene opklim-

ming. 't Bovenlichaam boog telkens aan de zijde der neergaande hand sterk uit, terwijl de knieën bij 't omlaag-trekken puilden, dan strakkend zich weer wen de vrije hand zich om-te-grijpen-verhief. Na enkele halen hing de kist op genoegzame hoogte. En Japie, de beenen schrap zettend, de uitgespreide handen aan de reik-armen ertegen vlakkend, gelijk een worstelaar tegen de schouders zijner wederpartij, stuwde 'm tot boven de kar. ‘Viere,’ riep hij hijgend van inspanning. Langzaam schokte 't touw 'n eindje door Piets handen omhoog, als losgerukt uit de omknelling. Met 'n korte, doffe dreuning neer-blokte de kist op de kar. Dan liep Japie gauw onder de overstelpende bui naar binnen, nam met 'n ruk z'n leeren pet af en zwaaide 'm even in 't rond. De droppeltjes, verstuivend, blonken een oogenblik in de schemering. Haastig ging hij weer aan 't werk en als de derde kist was opgeladen, zei-ie, morrig-gestemd door Piets woorden: ‘We magge nog van 'n màzzel spreke, dat der geen vier benne, anders had je nog 'n heel ander gedonder... hij mag wel es 'n langere kar koope.’

‘Nou motte de mandjes mit de vaassies d'r nog op. Geef jij se me maar effe an, sal ik se d'r opsette.’ Japie, begeerig klaar te zijn, bracht ze hem vlug. De ander, ze op de kisten gezet hebbend, knoopte 'n touw door den ring aan het vooreinde der kar, dan, behendig op 't vrije randje springend, reeg hij 't, met de eene hand zich vasthoudend aan de latten, met de andere door

de hengsels der mandjes, sjorde 't nog eens vast aan, sprong, de lijn losjes houdend, op den grond en bond ze om 't handvatsel. Vervolgens wierpen ze 't regenzeil, elk 't aan 'n eind vasthoudend, over de vracht en maakten 't met touwtjes door de koperen oogen gehaald, vast aan de haakjes. En nadat Piet nog eens alles had nagezien en ook geprobeerd had of de kar niet dompen zou, door 'r aan de hand-zijde even optelichten, ging hij naar binnen en zei Japie, die intusschen het hijschgetouw omhoog rolde, van naar 't kantoor te gaan, om te zeggen, dat-ie klaar was en de papieren moest hebben. ‘En dan vraag je maar meteen of je uit ken snije, 't is toch op slag.’ Terwijl Japie naar achter ging, trok hij zijn pijjakker aan en maakte z'n petriempje los, stond dan, tegen den muur leunend, te wachten. Na 'n poosje hoorde hij hem terugkomen en zag al wel, toen hij uit 't diep-zwarte trad, aan zijne voorovergebogen houding en langzaam loopen, dat 'm iets schortte, maar wen hij, naderbij gekomen, overgrauwd werd door 't grijzige licht, merkte-ie dat de jongen schreide en stadig met de linkerhand de oogen wischte. Piet, z'n pet afgenomen hebbend, om de papieren erin te bergen, bleef zoo, verbaasd, staan. ‘Wa's dat, wa' is d'r gebeurd?... sèg keirel.’

‘'k Mot mit je mee... na 't spoor... en na 't Leidsche Plein,’ hakkelde hij snikkend, al maar met z'n hand de oogen bewrijvend.

‘Wa's dat, wa' voor 'n wurm draait s'n eige

nou weer in s'n kop om... sèg... hou tenminste èffetjes op mit dat janke en vertel dan.’

‘Nou-ie zegt... omdat Dirk d'r niet is... en je tegen iez op ken rije mit dat weer... en ongelukke... mot ik voor de kar mit 't touw loope.’

‘Nou en hei je dan je smoel nie' kenne opemake... Had 'm geseid, da' je daarop nie' angenome bint... en da' je van je vader op je bliksem krijg as je nie' thuis bint.’

‘Dat hèb 'k 'm gezeg,’ schreeuwde Japie nu heftiglijk, geïrriteerd door het verwijtend tegenspreken boos op den grond stampend. Dan begon hij weer luider te snikken.

‘Nou, wa' sei-ie toe'?’

‘Nou dat-ie 't wel mit vader in orde zou make,’ en nauwelijks hoorbaar in 't weder ophakkelend snikken: ‘Nô... och... wa' geef dat’...

‘Soo?... 'k seg niet da' je-n't doen mot, heelegaar niet want je bint d'r nie' op angenome... maar sou da' nie' gaan?’

‘Och in orde make!... As 'k vanavond thuis kom slaag me vader me attelemiesse,’ gil-snikte hij, stampvoetend, nu van wanhoop.

‘Nou ga dan nog effe na binne en seg, da' je nie' durf en da' je geen vrete krijg en soo’... raadde Piet, hem meewarig aankijkend.

‘Já, 't ken me niks verdòmme, 'k zal 'm vertèlle,’ zei hij nu in 'n plotselinge woede, en, zich schamend voor zijne tranen, wreef hij driftig de oogen droog, liep naar achter. Piet raapte de op den grond gevallen papieren op, vouwde ze voorzichtig

met zijn knoestige werkmanshanden in z'n pet, drukte die stevig op 't hoofd en gespte 't riempje om de kin. Dan ging hij, de handen op den rug, heen en weer loopen, 't leer van den pijjakker klappend om de beenen. Al sneller werd zijn gang, voortgetoornd door z'n denken: Verdòmme, verdòmme, nou nam-ie de eerste de beste gelegenheid te pakke... As se in de gate krijge, da' se toch op motte dokke, dan make se an al die grappies wel 'n end... Sóólang 't se toch geen cent kos... ja, dan bin je de goeie man... alles is toch wins... òf 'k se wel ken... Pestkoppe... Verrekkelinge... allegaar... soo'n kind... En hoorend Japies stap, keerde hij zich om met 'n ruk. ‘Nou?’... wilde hij vragen maar 't jongentje stormde op 'm af. ‘Hij hêt me geslage, hij hêt me 'n oorvijg gegeve en ik heb rech, ìk heb rech,’ gilde hij in 'n paroxysme van woede en verdriet, ‘en toen hêt-ie me de kamer uitgedonderd, en... en, dat-ie maling an me vader hêt, en da' 'k mee mòst, anders kon 'k mìt me vader na de verdommenis loope... o... o...’ Dan in 't troostelooze op-hem-neergrauwen der reactie, in 't bewustworden zijner machteloosheid, keerde hij zich naar de muur, en z'n hoofd in de daartegen rustende armen verbergend, huilde hij zachtjes in een week medelijden met zich-zelf. Maar Piet stampvoette woedend: ‘Verrekkeling, smeerlap... en nou sal je gòfferdòmme niet mee... wacht m'r effe.’ Japie, plots-oplevend van hoop, snikte nog even uit, zei, terwijl hij de armen liet zakken en zich omkeerde: ‘Maar-ie

hêt geseg, hij zal joú vrage of 'k mee bin gewees.’

‘Laat-ie m'r vrage... Vrúit, trek je jassie m'r an en leg nou nie' langer te sanike, anders hei je-n-'m d'r hier.’ Zelf greep hij, met 'n bruuske beweging 't jasje van den muur, wierp 't Japie toe. En op diens vragend-kijken: ‘V'ruit... Ga nou m'r mee, sal je wel zien... Ga jij m'r voor de kar loope, net of je trekt... as-ie komt kijke, ken-ie da' toch nie rech onderscheie mit z'n kippige pest-ooge.’ En haastig gingen ze de deur uit, Japie nog de tranen drogend met z'n jasmouw. Dan duwden ze 't zwarte wagengevaarte af, dat knarsend te rollen begon over de bezijden uitspattende plassen. De regenval had opgehouden, maar de wind heftigde al-geweldig aan door de als-open-geslagen ruimte. De boomen buigend en wringend hunne zwarte lijven wankten gelijk in-'n-volksmenigte-heen-en-weer-geworpenen-en-gestootenen, die niet kunnen vluchten. De bladeren fladderden overal neer. Aan den hemel eene verbijsterende verwoesting van slagveld-midden-brandende-dorpen. Rood-geel koperden valsche schijnen neer. Verstrooide wolkbenden, eerste vluchtelingen, joegen voort, daarachter, nog aaneengesloten in het wijken, de lange lange rijen, met wagenen en oorlogstuig, vormlooze hoopen opgeladen, gelijk zwarte-legermassa's-gezien-in-duistere-verte, vluchtend door, bij de horizonnen vlammen-doorrossigd, avondland.

Piet en Japie, de duwende gestalten voorovergebogen achter 't zwarte bloksel voelden den

storm 'lijk treinen voorbijvliegen, haalden snel en diep adem in de korte rustpoozen. De kar goed in gang gekomen, ging Japie ervoor loopen, de hand aan 't over 't zeil gespannen koord. Piet aan 't eind der gracht even omkijkend, zag 'n klein figuurtje, voor 't zwart der poort staande, hen naoogen. Hij had 'n flauw, minachtend glimlachje: Dacht 'k 't niet, daar hei je de ouwe... ja séker... ie gaat mee of je sterreft me af. Japie willende aanroepen, bedacht hij, dat 't toch tot niets diende en 't te moeilijk was in den wind. Dan reden ze den hoek om. Op 't eind der straat hield Piet even de kar in. ‘Hola Jaap,’ schreeuwde hij langs de kisten, ‘smeer 'm nou maar, hier de gracht op... hóór... daar hei je 'm net.’

De torenklok begon te spelen, onduidelijk. Nu en dan zilverde 'n klankje door den storm heen, was weg... Even later sprong er weer eentje voorbij, vreem-luidend na 't eerste, de hen verbindende melodie verloren. Het op-en-weg-wippen der schel-toontjes was 'lijk het plots-dooven en dan-weer-oppronken van 'n klein vlammetje in 't donker. ‘Dankie Piet, goeie navend.’ En hij stak hem de hand toe. De wind, als afsnijdend den woord-adem, brak tusschen hen beiden door en Piet de kar weer aanzettend, schreeuwde: ‘Goeie navend, as 'k op reis ga.’ De torenklok nu slaande, bòmde z'n forsche metaal-tromming door het rumoer heen: een man, die spreekt, hoog op estrade, voor 'n vijandig-tierende menigte. Japie, al 't leed vergeten, 'n zonnige blijheid in zich, luisterde

even, liep dan vlug de weg op naar huis. Maar plots bleef hij even staan, z'n gezicht versomberend, terwijl hij naar z'n broekzak tastte: God... nou had-ie door die ruzie geen geld gekrege... nô Maandag... ja Maandag... maar sigare Zondag... nô moeder voorschiete...

 

Augustus 1902.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

datums