Logo DBNL
Bikoerim (1903)

Bikoerim

(1903)–M.H. van Campen–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

De Verloofden.

De Verloofden.

Arie zat, peinzend, voor de tafel, keek, zonder te zien, met eenigszins dichtgeknepen oogen in het zachte licht der met 'n porceleinen kap gedekte, voor hem staande petroleumlamp. Eene rossige haarvlok, die zijn, schijnbaar vluchtend, voorhoofd overluifelde, raakte bijna het heete glas. Doch hij merkte er niets van, zijn blauwe droomersoogen staarden maar... veronbewegelijkt door het gedachten-bewegen: gottegot, wat was-ie toch 'n stomme ezel... en hij wou toch zoo graag ook wat beteekenen... Jawel, wil maar als je zoo'n stomkop bent!... Daar had je ook al de ongelijkheid... En hij dee toch zóó z'n best... Bijvoorbeeld: als-ie nou zoo'n troep fransche woorden van buiten moest leeren, dan drááide z'n hoofd 'm om, en dán moesten ze 't 'm door elkaar vragen, noú, dan waren ze an 't goeie kantoor... Werd 't in eens léég in z'n hoofd... léég... En als-ie dan opkeek naar 't plafond of neerkeek op 't vloerzeil, dan was 't wel net of-ie door de verlegenheid en de angst scherper alles zag, want-ie

merkte dan bijvoorbeeld, dat 'r 'n dooie vlieg tegen 't wit stukadoorswerk zat of dat 'r 'n klein, zwart draadje lee naast zijn voeten op een van de groene ruiten van 't vloerzeil... en hij ging dan daarover denken... idioot... alsof 't iets heel gewichtigs was... Maar dan kwam weer plotseling als met 'n ruk de gedachte aan die fransche woorden en merkte-ie dat-ie 'r niks meer van wist... z'n hoofd één ledig was... nee toch niet heelemaal... 't Was of d'r iets in roezemoesde... Je kon 't waarachies niet beter vergelijken dan met 'n blad wit papier, waarop niet één leesbaar woord stond, maar vól van zich druk bewegende zigzaglijntjes. O, zoo druk, alsof ze iets zochten... zochten, en elkaar achterna liepen en over elkaar heensprongen... 't Was ongelukkig... En als-ie dan z'n aanstaande zwager, met wie hij leerde, aankeek, dan voelde-ie, dat die in zich-zelf dacht: wat is die jongen 'n ezel, met zoo'n hoofd kan je muren inslaan!... Die had medelijden met 'm, dat kon-ie an alles merken, ofschoon-ie 'm dikwijls uitschold om z'n stommiteiten... maar dat dee-ie dan expres om 'm niet te laten merken, dát-ie medelijden met 'm had, want 't was 'n beste flip... Maar hij wist 't tóch... 't Is beroerd als de menschen medelijden met je hebben... En als-ie zich nou heelemaal niet ontwikkelde... nóu... wat dán? Dan was-ie zoo'n ongelukssnijer, die 'n steentje kon maken en daarmee uit... Zoo'n stuk vee, dat niet meetelt, dat d'r goed voor is, om in 't ootje te worden genomen, maar dat maar dadelijk z'n bek moest

houen, als de jongens 't hebben over de Partij en over de Bond en over coöperatie en al die dingen, waaran-ie zoo graag zou willen meehelpen... och zoo graag... Nou ja, je hoeft nou ook allemaal geen generaals te zijn en ze wisten d'r geen van alle zoo erg veel van, maar weet je: die hadden d'r tenminste slag van om te doen alsóf ze d'r iets van wisten... Maar dat wilde hij niet... Waarvoor je grooter voor te doen dan je bent?... Ga d'r 'n broodje bij de bakker voor halen!... Nou ja, doe me 'n plezier... 'n mensch hoeft toch zichzelf niet voor de mal te houen... hij liet 't nou ook niet, omdat-ie zoo'n heilig boontje was, maar-ie was 'r te verstandig voor, já, dáár was-ie te verstandig voor, want 't is niet lekker zoo op je vingers getikt te worden en met 'n mond-vol-tanden te zitten en 'n kop-als-vuur... Gottegot, wat was de wereld toch 'n rare boel... je had d'r zooveel van die schreeuwers, overal... Verlede z'n dokter nog... Zou je zegge: 'n dòkter!... was met 'm gaan praten over de nieuwe ideeën... Nou, díe vond maar alles goed zooals 't was... en met 'n praats!... En hij wist d'r niks van, absoluut niks, je kon zuiver zien, hij praatte maar wat, voornaampies-zeker, omdat-ie ‘de dokter’ was... Nee, waarachies, hij was de eenige ezel niet... 't Geeft je 'n heele opluchting, als je ziet, dat d'r van die lui ook bij zúlke menschen zitten... je voelt je dan zoo klein niet meer... Bliksem!... Zoo of zoo was-ie met z'n hoofd tegen de gloeiende kap terecht gekomme...

Was Jaap nou nog niet klaar met dat corrigeeren van die thema's?... Effe zoo onder de kaprand kijken... Zoo kon-ie net z'n hand zien met 't blauwe potlood... Jonge, jonge, wat schrapte-ie weer... hij was wat te wachten... Ja, die speelde soms tegen 'm op alsof-ie 'n kind van 'n jaar of tien voor had, maar wat je van 'n ander hinderde, dat hinderde je van hém níet... 't Was zoo'n goeie vent en hij meende d'r toch niks van, van al z'n spektakel... Maar-ie kon d'r soms zóó'n ernstig smoel bij zetten, om je d'r in te laten loopen, dat je tóch kwaad werd... Vreemd als je zoo'n hand alleen zag... aardig om nou uit die bewegingen op te maken wat Jaap nou dacht... Poeh! wat dee-ie driftig... Daar aanstonds zou nou hand en potlood met 'n ruk in de hoogte gaan en kwam-ie zelf achter de lamp van daan, en dan kreeg je 'n paar go'dome's of zoo iets, dat de kamer d'r van dreunde...

Uit het keukentje achter de kamer lauwden zeepsop-geuren, kwam 'n geklikklak van 't vaatwerk, waarop het middagmaal was gebruikt, en dat nu werd schoongemaakt door zijne verloofde, en hij dacht verder: Jonge, jonge, wat waren ze toch allemaal-met-mekaar 'n armeluiszootje. Je kon d'r nou wel om lache en pret mee make als je op de winkel was, en 't was goed ook dat je dat kon... Maar zat je thuis in je eentje en dacht je na, dan lachte je niet meer... Hoe lang was-ie nou al geëngageerd?... Nou... bepaald toch al 'n twee jaar... ja, met Maart was 't twee jaar...

En 't werd als-maar slechter... Waarom ze nou nog geëngageerd bleven, dat wist-ie waarachies zelf niet en zij evenmin... Trouwen... nóu... je kon net zoo goed in 't water springen... maar ze waren nog betrekkelijk jong... 't Kón toch veranderen... Je bleef nog altijd hopen... 't Was toch waarachies niks overdrevens wat ze verlangden... Was 't dan ook geen schande, dat 'n werkman-met-handen-an-z'n-lijf, en vlug, geen cent kon verdienen en zoo in 't land moest loopen... Toen-ie zich geëngageerd had was 't beter, gotja, geen vergelijk. Maar nou... 't was de pottebank in... Ze scheen haast klaar te zijn met 't vatewassche... dan konne ze daar 'n loopie gaan maken... En Jaap, waar hield die nou?... O, aan 't laatste blad... Nou kon-ie zich in postuur zetten...

Zijne verloofde kwam binnen, op haar linkerarm 'n stapel borden, met de rechter de op 'n kier staande deur openduwend. Haar verhit gezicht, als door den waterdamp nog omwademd, onder het blonde door vochtaanslag beglinsterde haar, wendde zich even, ontevreden-kijkend, naar de tafel. De zeepsopgeur nu scherper door de kamer drong als wolkte hij op van den hel-witten stapel glans-steen en de erom klammende roode wasch-handen.

‘Bê je klaar d'r mee?’ vroeg hij, loom-opstaande en, met zijn droomersoogen, haar vragend aanziende.

‘Nou... jij bint toch nog bezig,’ zei ze met 'n knikje van haar blonde hoofd naar de tafel.

‘Nee, 'k g'loof, hij is d'r al, niet schobbert?’

‘Ja... overmaken, hoor, d'r zitten weer meer fouten dan woorden in... Je neemt me toch niet kwalijk: je lijkt wel 'n héél klèin beetje op 'n heele gróóte ezel.’

‘Nou, ja, dat weet-ie nou al lang,’ zei 't meisje, blij, dat ze eens aanleiding had hare ergernis te luchten over al dat onpractische geleer:... 't bracht toch geen cent in... nou zál je zoo'n beetje 'n vreemde taal kenne plappere... nô! En, daar ze moeizaam den stapel in de kast duwde, eenigszins kortademig sprekend: ‘Of-ie nou fransch kent of-ie kent 't niet, als je geen geld hebt, hé je geen geld... Hoeveel krijg jíj 'r voor per kraat, voor je mooie fransch?’

‘'k Weet 't niet, 't staat nog niet in 't bondstarief,’ grappigde hij.

‘Kibbele jullie nou niet... wandel je met ons mee, Jaap.’ vroeg Arie.

‘Ja, maar niet lang, 'k moet naar vergadering.’ ‘Nô nee! had 'k 't niet gedacht... hij moet weer na' vergadering... jullie hebt geen andere zorg,’ snibbigde 't meisje. ‘Dat je niet gek word van al dat gevergader en gezanik, dàt begrijp 'k niet.’

‘Het individu alleen kan níks,’ beweerde Arie, voorzichtig-langzaam sprekend, om niet iets geks te zeggen, zijne verwijde oogen starend naar iets vers... naar die avond in Januari, toen die spreker dat zoo goed had gezegd... die had dat zoo verduiveld goed uitgedrukt... hoe was dat nog weer?... O, ja! En nu hij 't had, heel snel ver-

volgend, 't eruit gooiend vóór hij 't weer kwijt werd: ‘De massa, de vereende krachten, die moeten 't...’

‘Hou nou maar je mond!’ viel Jaap hem in de rede, afblufferig. ‘Had je thema maar beter gemaakt... de mássa!... verbeel je je soms, dat de massa zich d'r voor te doen zal maken, dat jij trouwen kan?... Hoor me daar es an: individu... massa... vereende krachten... U zégt, meneer?!... Als je 'm zoo hoorde zou je niet zeggen, dat-ie zoo'n eend was!’

Arie lachte, láchte, zijne blauwe droomersoogen nu geheel betraand van 't lachen, zijn mond vreeselijk wijd onder zijn te langen neus; als immer bij dergelijke uitvallen erg in z'n schik. Vaag voelde hij, onder dien ruw-schertsenden toon van zijn zwager, een genegenheid van verbitterden mensch, die 't maar steeds voor anderen én zich-zelf verbergen wil, dat hij van anderen houdt. En juist wijl hij 't zoo vaag slechts gevoelde en zijn verstand die vreemd-verholen sympathie niet had kunnen ontleden, deed ze hem als iets vereerends aan: Die jongen was toch meer dan zij allemaal bij mekaar... je kon niet wijs uit 'm worden... hij had 'n kóp, hóór... je voelde dat d'r iets in 'm was, wat in jou niet zat, waarvan je heelemaal geen begrip had en daarom kon je nóóit recht wijs uit 'm worden, maar hij uit jou wel... àsjeblief! ‘Je hebt 'n broer, Fie,’ lach-hikte hij nu. ‘als je d'r zoo eentje hebt dan bin-je d'r niet zónder... nóu... zal je zien: daar anstonds begint-ie weer met jou.’

‘Nee,’ zei Jaap, ‘'k begin met niemand, maar dat wil ik jullie nog wel zeggen: jullie huwelijk had al lang áf moeten zijn, zíj moest 't laten afgaan, omdat je zoo'n eend bent en jíj, omdat je an zoo'n onverstandige vrouw, die jou wil hebben toch niks hebt, én jullie kunt toch nooit trouwen... mét of zónder fransch.’ Ditmaal lachte Arie niet. Zijne blauwe, diepliggende oogen, onder het dikke voorhoofdsbeen, keken plotseling pijnlijk-peinzend en heel z'n gezicht: de geopende mond en de lange, rechte neus en 't smalle voorhoofd onder 't diep-ingegroeide hoofdhaar, dat als 'n luifel vooruitstak, had nu iets kameelachtig-doms, scherper uitkomend door de pijnlijke uitdrukking van het willen-begrijpen onder 't moeizame denken. Langzaam bewoog hij zijne eeltbultige diamant-snijdershanden voor het gelaat, uitspreidend de lange vingers 'lijk het geraamte van een waaier, onbewust allerlei grijpbewegingen makend, als om vasttehouden de vluchtige gedachte, de gedachte, die niet staan bleef om zich van alle kanten te laten bekijken, maar wég was, eer hij 't wist, hem ontglipte: Vreemd is 't, beroerd, als daar zoo inééns, brutaal-weg, uit 'n ander z'n mond komt rollen zoo'n waarheid, die je niet wilt kennen en die je verjaagt met 'n harde lach en met effe-hoog-op-spreken of met 't zingen van 'n deuntje, als-ie zoo effe in je-zelf naar boven komt... als je 'm van 'n ander hoort, dan is 't je net of je nou veel duidelijker ziet dat 't zoo is, en je kan d'r dan gewoon-weg niks tegen-inbrengen... Nee maar,

nou leek-ie wel gek!... kende-ie Jaap nou nóg niet?... Met die jonge kon je toch nooit 'n ernstig woord spreken... die maakte met alles 'n pretje... Kijk 'm daar nou zitte lache... En daar stond hij nou nog wel beteuterd van... Hij werd toch nooit wijzer, liep d'r elk oogenblik in, liet zich beduwelen zooveel ze maar wilden... Nee, maar dat was 't niet... waar wou-ie nou nog weer over denken!... O, ja! over z'n huwelijk: waarom of daar wel niks van zou komme... ja juist... nou! en áls híj dat nou in pret zei... op stuk van zaak bleef 't toch maar ernst, daar kon je donder op zegge... Affijn, d'r kon 'm te minste niemand verwijten, dat-ie z'n best niet dee... hij blokte en blokte... je kon niet weten d'r kón es iets geschikts komme: een of ander baantje en dan was-ie te minste klaar... As je 't naging: gottegot! nou moest-ie nog op z'n vierentwintigste jaar na' iets anders zoeken... Nou kén je je vak... nou, zég d'r nou wat van... Nee, maar hij was ook te laat begonnen met zich op iets toe te legge... Maar je kop draait je ook om bij al dat gezanik, dat je soms hebt... Moet je 'n vader hebbe, die de kaapsche-tijd had meegemaakt en d'r niks meer van over had dan de herinnering, die zei doodeenvoudig, dat je loog als je na 'n heele week werk met zes gulden na' huis kwam... Jawél, hij wou hém wel eris op 'n winkel zien zitten an dát goed... Wat beroerd was de boel toch ingericht: Jaap spotte dikwijls: hij deugde alleen voor snijer, was zelfs 'n snijers-

genie, maar voor iets anders was-ie te stom... óók goed! Maar waarom was 'r dan geen plaats voor 'm in de wereld, als-ie toch z'n werk, wat-ie geleerd had, goed dee... als de beste...

En eensklaps had hij nu weer dien fellen haat tegen, die groote woede over de maatschappelijke orde van zijn tijd, die hem bond, hem niet liet werken, hem tot 'n overtollig iets maakte en 'm zijn deel aan het leven onthield. En die orde belichaamde zich voor hem in een klasse, welke hij zag in zijn haat-verbeelden als een monster, dat hem treiterde, 'm uitjouwde: klein mannetje met je groote wil en je drift... ik máál wat om je!... spartel zoo niet, ik heb je goed vast, daar lig je!...

En hij, met z'n arme hoofd, waarin de gedachten dooreenwarrelden, soms tezamen naar voren stormden en tierden en kreten, dan weer plotseling wégvielen, vervluchtigden, een blank, een ledig achterlieten, hij had nu weer geheel vergeten, dat z'n zwager maar geschertst had, en dat hij ‘er niet in mocht loopen,’ en hij snauwde, eensklaps uitbarstend: ‘Spot d'r maar mee... je bent net zoo'n arme rot als ik... Doe maar net of je d'r buiten staat, wor géén lid van de Partij... Verbeel je je soms 'n meneer te zijn... Wat zal je dááran liege!... Als je 't dan zoo'n mooie boel vind... noú... waarom verdien jíj dan niks?... Je bint toch zoo'n piet!’

Maar Jaap antwoordde niet, zat kalmpjes z'n sigaar te rooken, glimlachte, zag den ander even aan met het kalm-wachtend, gedistingeerd studie-

gezicht van 'n geleerde, die bezig is proeven te nemen: Als je 't wou kon je die jongen elk oogenblik z'n binnenst buiten keeren... vaatje buskruit... 't Was toch jammer, dood-jammer, dat-ie zoo niks geen kop had... Op stuk van zaak toch 'n érg óngelukkig mensch...

En als van zelf ging hij nu denken over z'n eigen persoonlijkheid, vergeleek. En hij had 'n flauw glimlachje van zich-gelukkig-voelen in zijne superioriteit en rijken aanleg. Maar dadelijk daarna als een spot-verkillen over zijn gesloten-intelligent gelaat gleed, eene zelf-bespotting, die, dra verweekelijkt tot 'n moedeloos-verachten, uittreurde in een wenkbrauw-trekken boven de nu strak-geloken oogen: Wat dee 't d'r ook toe of je kop hebt of niet... 't blijft alles toch 'tzelfde... De omstandigheden, 't geluk, dàt is 't... anders niks... Hij zat daar toch maar midden in 'n wereld, die de zijne niet was, speelde de bon-vivant, de grof-d'r-op-los-lever, alleen maar om zelf niet te weten wie-d-ie was... Zoo ging z'n jeugd voorbij... 'n Beetje literatuur, muziek en dat, nu en dan, evetjes-voelen, dat-ie iets in zich had... iets superieurs... dat-ie kon laten uitschitteren, áls-ie eens zou willen... dat was wel z'n eigen, heel diep verborgen, geniet- en kern-leven... Maar wié zal dat dan ook maar zoo blootleggen op de straat... zonder eenig doel... Wie zal zich laten belachen door al die menschen... Hij niet!... Hij geloofde nou wel, dat-ie 't wel es 'n beetje te ver dreef: hij speelde té erg de cynicus, die

alles minnetjes en alles belachelijk en niks beter vond dan zelf maar zooveel te genieten als 't kon en de anderen te laten stikken... Maar, o! doe dat ereis niet... Dat is immers de muur, die je om je zelf trekt... Elken dag moest je je opnieuw vermoorden... Pas op als je 't níet dee... Dan drong het leven op je aan in al z'n verschrikkelijkheid... want 't leven wàs zoo verschrikkelijk... van al die menschen om 'm heen... Dan was er geen redding voor je, dan móest je 't ondergaan met al de kracht van je voelvermogen... Nee, dát wou-ie niet, want dan zou-ie geen gelukkig oogenblik meer hebben. Zou-ie d'r eeuwig-en-immer an móeten denken en dan zou-ie zich onmogelijk maken, onder die menschies. Want hij kon d'r niet over mijmeren zooals de anderen: klagend-zeurend onder 't behagelijk knauwen op hun sigaar en 't drinken van hun koppie koffie en 't tersluiks-kijken op elkaars bakken of de een niet 'n steentje meer had afgemaakt dan de ander... Groote God! hij zou d'r waarachies niet gezelligies over kunnen praten met pret-woordjes en voetstootjes en knikjes van kwaadsprekende, spitskinnige ouwe wijffies, maar hij zou 'r onder lijden, om huilen, zooals zij misschien, héél misschien bij 't sterven van vrouw of kind... En dat mócht niet... Dan zouen immers de menschen op hun voorhoofd wijzen: dat-ie rijp was voor Meerenberg!... Kalmpies, bedaard blijven, dan maar liever in Godsnaam over je gevoel heen kijken, alsof 't niet bestond... zoolang 't ging... en 't

neerdrukken, wég, als 't bovenkwam... 't Café-leven over je heen laten walmen en krijschen met stemmen, dik, en lichten, fel, en klaterende kleuren, en vroolijk zijn... O! de vuile leugen, die hij-zelf was, als-ie daar zat pret te maken met de jonges, met z'n ellebogen op de tafel, z'n gezicht, loomslaperig-hangend over z'n pot bier... hij wist zoo goed hoe-d-ie dan d'r uitzag: jolige vent, uitgefuifde meiden-liefhebber... Of als-ie daar met z'n gehuicheld suf-goedig smoel zat te luisteren naar hun breed-uit ge-be-re-de-neer... báh! báh! O, z'n innerlijke woede en z'n lust om ze es óp te schúdden uit hun niet en te doorsláán met zijn gevoel... Z'n lijden, z'n walging, als-ie ze daar hoorde praten, nabauwend wat ze ergens gehoord hadden met gek-wijze gebaartjes, in dié omgeving, over de hoogste dingen van 't leven, onder-de-hand knipoogies makend tegen de buffet-juffrouw met 'r geverfd, veil-lachend bakkes; of, behagelijk, ruw-guitig-lijzigend: ‘Wat hèt dat mensch 'n borste, jonge, jonge,’ of plotseling met zoo'n ernst: ‘Wat 'n consumptie, 't is zonde van 't geld, ze schijne d'r wel in gepist te hebbe.’ En dán ging 't weer door over het allerinnigste en allergewichtigste... Je kon zoo zien, ze wisten niet beter... En hoe ze dan keken, als 't 'm es 'n enkel keer té machtig werd en-ie ze in de maling nam, zich toch nog altijd meester, en koel-geestig doende...

Dan zagen ze 'm zoo goedig-geduldig an, in hun verwonderde oogen 'n uitdrukking van half-

begrijpen: ga je gang maar ventje, we worre niet kwaad, je meent 't toch zoo erg niet... En dan werd 't eerst ellendig voor hem: kreeg hij meêlij met ze om dat tragische van hun maar half bewuste zijn en walgde-ie van zich-zelf: Hij die zich-zelf verkrachtte... wat wás-ie en wat déé-ie en wat dúrfde-ie? Hij, de slaaf van z'n egoïstisch verlangen naar 'n lollig leventje... En toch hij wilde niet anders, nee, nooit, nooit zou-ie anders willen... Maar o! wat beroerd je zoo te voelen als 'n man die langzaam zinkt, én te weten, dat je de kracht hebt een steun te grijpen en weer te rijzen, en 't toch niet te kúnnen doen, niet te wíllen doen... Ja, wie weet... wát was 't: niet kunnen of niet willen?... Vooruit maar! maar mee naar omlaag... Wat dee 't d'r ook toe!... Maar toch, hij leefde toch niet heelemaal nutteloos, hij gaf hun les, als 't te pas kwam en nam ook deel an de vakbeweging... O ja! hij moest zich nou nog op de koop toe wijs gaan maken, dat-ie wat waard was voor de maatschappij... Och, hang je nou, lamling, klein ventje!...

En door zijne herinneringen als verzwakt, en vol van een ziekelijk-weeken weemoed, had hij nu eene gevoelsoverstelping, daar hij opkeek naar zijn zwager: arme domme mensch, die zoo graag wou en niet kon... Kijk hoe-ie daar nou stond met z'n goedig, onnoozel gezicht, zich er langzamerhand van bewust wordend, dat-ie zich even boos had gemaakt om niet, flauw glimlachend om z'n eigen onnoozelheid... 't Was om d'r ziek-van-

medelijden van te worden, als je zag hoe al die menschen 't overmachtige leven wilden dwingen hun hun deel te geven en ze maar niet ophielden te gelooven, dat ze 't nog wel es krijgen zouden en de tijen toch eens móesten veranderen, zich al maar vastklampend aan 't denkbeeld van ook getrouwd te zijn en 'n ‘eigen huishouden’ te hebben, onbewust-walgend van hun onvruchtbaar en leeg vrijgezellen-bestaan; en hoe zij met oogen, wijd-open van naïeve verwondering en beginnende boosheid aanzagen het leven, dat 't hun, kalmweg, niet toestond, zooals kinderen 'n moeder aanzien, die hun 't speelgoed afneemt; eerst verbaasd: waarom wil moeder niet dat ze dat hebben... dan boosjes-schreiend, wijl zij de noodzakelijkheid der weigering niet inzien... Arme groote kinderen, óók om hun echt-jong-menschelijk verlangen om te simuleeren, om hun begeerte zich ‘groot te houen’ voor elkaar, ophangend mooi geborduurde gordijntjes om het schamel binnenkamersche van hun werkelijk zijn niet te laten zien... Och hun klein gedoe, om welks kleinheid je kon huilen... Als ze 's avonds, op de wandel, elkaar ontmoetten, vooral de jonggetrouwde lui, de mannen in hun goeie jassen, de vrouwen met hun goedkoop-opgedirkte japonnetjes en hoeden-met-veeren à la Hirsch, laat-avond bij het nachtlicht geknutseld, dan had je daar 'n allerliefst gekeuvel van wederzijds bewonderen, alsof ze heelemaal geen zorg hadden, en niet wandelden om 't lamplicht te sparen en bij hun thuiskomst niet weemoedig lachen

zouen om de jammerlijke comedie, die ze straks hadden gespeeld... Maar de mannen, die deeën toch 'n beetje anders... Door hun samenzijn op winkels meer van elkaars omstandigheden afwetend dan de vrouwen wel bekend was, zich wel wat schamend over dat verstoppertje-spelen, dat ze nutteloos wisten, begonnen ze dan meestal een eenigszins ernstiger gesprek, 'n beetje klagend, maar zóó, dat je meenen zou, dat zij 't nog zoo erg niet hadden... O, nee!... natuúrlijk niet... 't Was zoo'n glimlachend-bluffend-klagen waar je niet de echte, diepe stem van hun zwaar zielsverdriet uit hoorde maar het zeurig-schertsend-lamenteerend geluidje van 'n schatrijk beursman, wie 't die dag niet zoo was meegeloopen als-ie wel had gedacht... En hadden ze elkaar verlaten, dan kwam 't kwaadsprekend-napleiten, dan glimlachten niet meer, maar strakten zich de gezichten, bepraatten ze lang-en-breed hoe of 't gódsménschemógelik was dat die menschen dát doen konden en dáármee rond konden komen, en zeurden ze nog 'n beetje en kwamen tot de conclusie dat andermans boeken zijn duister te lezen, en liepen zwijgend verder, al maar d'r over peinzend, ‘dat die menschen dan toch nog wat geld van zich-zelf moesten hebben’ en hoe ze dan d'r an waren gekomme... Zoo bedotte de een de' ander... Klein, kléin-wriemelend gedoe... vooral als je daarachter zag opdoemen hun grauwe leven, dat hun werkelijke leven was, dat samenstel van teleurgesteld hopen en binnenkamersch ver-

twijfelen en nachtelijk zorgen, dat, onafwendbaar zich uitbreidde, hen omwikkelde, niet losliet... Het belachte wat hun opgedirkt, geverfd en geblanket schijn-leven, saamgeflanst, om elkaar voor de mal te houen... Nee, het beláchte hen niet, hun grauwe leven láchte niet, maar het was om en tusschen hunne geaffecteerde gezichten, en hun schertsende stemmetjes klonken er vreemd in, en de fleurige strikjes, waarmee ze hun leed bekleurden, leken kinderachtig-geknoeid en dwaas-onmachtig-opdringerig, gelijk kunstlichten ontstoken op de straten in den valen, hen wégdrukkenden schemer, afzijgend van den al-ál-over-koep'lenden grijzen hemel, van waaronder geen ontkomen is... O! O! O! Wat was-ie 'n gek!... Daar had je 't weer, daar kwam 't weer boven, dat weeke in 'm, wég, wég d'r mee, d'r is toch niks an te doen... hij werd d'r waarachies nog dichterlijk ook van... Pótdome, dié is goed!

Maar een gilletje van zijn zuster schrik-door-priemde plotseling z'n denken, deed hem 'lijk een ontwakende, diep-ademhalend, als verwilderdvragend opzien. Zij had zich bij 't steken van 'n broche op 'r keurs in 'n vinger geprikt, en daar ze wist, dat je van zoo'n prik met 'n koperen speld bloedvergiftiging kon krijgen en je daar in de laatste tijd zoo allemachies-veel van hoorde, kneep zij den vinger nu uit alle macht, haar frisch gezichtje bloedrood van inspanning, de lippen, binnenwaarts omgebogen op elkaar geperst.

‘Bloeit 't?’ vroeg Arie, en hij nam 'r hand

voorzichtig in de zijne, bekeek 't kleine, roode vlekje, zei luchtig: ‘Och, da's niks, geef hier, laat mijn 't d'r effe opsteke, je bint ook zoo wild!’

Zij, steeds nog haar vinger angstig-bekijkend, liet hem begaan, haar 'r manteltje aangeven, dat hij geduldig vasthield, hier en daar, al wachtend, 'n pluisje afnemend, met z'n doening van man, die d'r weet, dat je niet zoo makkelijk an je plunje komt. Maar ze scheen er nog niet gerust op te zijn, dat de vinger genoeg gebloed had, en kneep en drukte...

‘Kom Fie, wees nou toch zoo gek niet... van 'n speldeprik zoo'n drukkie te make!’ zei hij eindelijk, ietwat knorrig. ‘Hier... nee, je gaat verkeerd, hiér is 't armsgat... úpsa! Effe de poffe d'r onder stoppe?’ En merkend dat ze glimlachte: ‘O, heeten 't geen poffe?... Nou wát 't dan zijn.’

Zij hadden beiden, in hunne manier van doen, een bezadigdheid van sedert lang getrouwde lui, die weten wat er in de wereld te koop is en wier, zich wellicht vroeger in zoete woordjes en gestolen zoentjes geuit hebbende liefde, door de inwerking van al hetgeen zij ondervonden hebben, veranderd is in een bedaardjes-van-elkaar-houden van praktische menschjes, die, omdat ze elkander zoo goed kennen, 'n goeien kijk hebben op elkaars aangelegenheden en maar altijd verstandigjes daarover praten. Vaak samen berekenend met hoeveel per week ze 't wel zouden kunnen ‘doen’, als de tijen nou toch ereis beter werden en je aan

trouwen kon denken - 't zou toch zóó niet blijven - dan weer plannend hóe ze hun huishoudentje zouen inrichten; soms op 'n verkooping, 'n kast, stoelen, 'n tafel of iets dergelijks koopend, wanneer ze 't er goed over eens waren, dat 't nergens voor minder geld te krijgen was, ‘'n spótkoopie!’ en ‘'t nog geregeld nieuw leek’ - want je moet niet van die halfsleetsche vodden hebbe: die loope alléén - bevielen ze elkaar hoe langer hoe beter, hij, 'n enkel keer, in 'n bui van jongensachtige verliefdheid, die nog wel eens boven kwam in zijne droomersnatuur vol vaaggevoelde jeugd-verlangens, 't zakelijk gesprek een weinig opvroolijkend door 'n ondeugend toespelinkje op de waarschijnlijk niet uitblijvende kinderen, die al hunne mooie berekeningen in de war zouden sturen. Dit was wel 't eenige pretje van dien aard, dat hij zich veroorloofde. Zijne zinnelijkheid elders bevredigend, steeds tamelijk los geleefd hebbend, gevoelde hij niet de minste lust, dubbelzinnige dingetjes te zeggen. En in eene begeerte om toch vooral te toonen, dat hij een ‘bewust-arbeider’ was, bewees hij zelfs zijne verloofde een ietwat overdreven eerbied. Gelijk wel vaak een, die dikwijls geplaagd en bespot wordt, verstroeft, zich in zich-zelf terugtrekt en trotscher doet dan hij aanvankelijk geneigd was, zoo hij, die meende te zijn een door de maatschappij geminachte, nu mooier poogde te leven dan in zijn aard lag: De kapitalisten moesten zien, dat ze niet meer die slampampels van vroeger waren en

dat ze eigenwaarde hadden en wel bliksemsgoed wisten dat ze ménschen waren, zoo fatsoenlijk als zij durfden denken... noú!

Zij, met 'r nuchteren blik van praktisch persoontje, dat ook al moest meêwerken om den mond open te houden, beu van haar dag-an-dag-zitten-prikken, bevreesd voor 't 'n-ouwejongejuffrouw-worden, en zich-zelf reeds, in 'r pessimistische oogenblikken, ziende zitten, diep-in-de-dertig, nog altijd op zoo'n naaiwinkel, met 'n troep van die jonge katjes om 'r heen, die 'r in de maling namen omdat ze zoo'n ‘veteraan’ was, en wier geschreeuw en gelach en gezing ze dan niet zou kunnen verdragen - gut, ze had d'r zooveel van die ouwe meiden bijgewoond! - zij had 'm wat graaag genomen toen-ie om 'r gekomen was, asjeblief! 't Was 'n meevallertje geweest, dat wás 't, want in haar wereld-wijsheid had zij immer gedacht, dat meisjes-zonder-'n-cent d'r maar op moeten rekenen nooit te trouwen. En nou was 't toch gebeurd. Zij had 'n lekkere gewaarwording van trotsche zelf-voldoening en óók van opluchting omdat die naaiwinkel-hantise nu wég was. Als zeer kalm en niet-sensueel persoontje, geheel vrij van ‘romantische jonge-meisjes-ideeën,’ was ze er al zeer mee tevreden, dat-ie 'n ‘fatsoenlijk’ voorkomen had, en kwam 't haar geen oogenblik in de gedachte hem eenigszins anders te wenschen dan hij was: met 'n ietwat knapper gezicht of verliefder en minder koud-eerbiedig. En daar zij onder zijn droomersuiterlijk de aanwezigheid van

een hardnekkig-vasthoudend karakter raadde, dat door tegenwerking des te sterker tot het doordrijven van eigen meeningen geprikkeld werd, paste ze wel op hem te dwarsboomen in 't uiten van zijne politieke overtuiging, waarover hij in één enthousiasme van-den-morgen-tot-den-avond-sprak, getroostte ze zich zelfs, met hem, 's avonds naar vergaderingen te gaan, waar zij geduldigjes naast hem zat, schijnbaar luisterend naar den redenaar, maar inderdaad op 'r dooie gemak bepeinzend al de plannetjes, die ze had om 'm vooruit te helpen en aldus hun huwelijk te bespoedigen; soms, op 'n verrukt-vragenden blik van hem: of ze 't niet mooi vond, opgetogen-bevestigend-knikkend, of van ter zijde bespiedend met 'n gevoel: half-vroolijkheid-half-medelijden, hoe, onder het ingespannen pogen om den redenaar te volgen, zijn goedig-dom gezicht pijnlijk vertrok als dat van iemand, die hevige hoofdpijn heeft, dan zich weer ontspande tot 'n spoedig vervluchtigend glimlachje van voldoening en genieten, als-ie 't begrepen had, en hoe hij dan onbewust instemmendknikte als om den spreker zijn tevredenheid te betuigen. Maar ze moest 'm wel eens even storen, 'm aan z'n mouw trekken: wanneer zijn' handen die waaiervormige beweging maakten, naar iets schenen te grijpen: naar de vluchtende gedachte... bevreesd als ze was, dat de menschen er om zouen lachen. En hij dan opkijkend, eerst niet wetend wat ze bedoelde, snapte 't eindelijk, verlegen-lachte, vouwde de handen samen op zijn knieën... Jawél,

'm zoo wat toe te geven, dát was wel, meende ze, de goeie manier om meer invloed op 'm te krijgen en 'm d'r langzamerhand toe te brengen meer an z'n eigenbelang te denken... Soms zei ze dan ook wel zoo iets, als straks over zijn fransche-taal-les, dat in-eens blootlei 'r geheele klein-praktische denkwijze: Nou ja, wat gaf dat ook of je talen kende... je kon d'r de straten mee beleggen met correspondentjes en boekhouertjes... d'r ware d'r volop van, die voor 'n paar honderd gulden per jaar hun vingers króm schreven... Probéér maar es op 'n kantoor te komme... en àls je d'r nou kwam... noú... wat dan nog?... Nee, daar was niks mee te meer... Hij moest iets hebben, waarmee-ie dádelijk wat kon verdienen... Wat had je dááraan... En mischien eerst nog volontair spelen ook... Nou!...

Nadat ze nu, peuterend met 'n haarspeld, er in geslaagd was haar linker handschoen dicht te knoopen, 'm wringend om 'r uitzwellend polsvleesch, en 'm driftig weer had uitgetrokken, omdat 't haar inviel, dat ze al eens gewasschen waren met benzine, en ze dus toch niet de rechter kon aandoen op 't wondje - daar kon je eerst recht bloedvergiftiging van krijgen - en ze toch óók niet met één handschoen kon loopen as 'n heer - en nadat Jaap had verzekerd, dat hij de lamp wel zou ‘uitdoen,’ als ze de boventrap, die zoo'n beroerde draai had, voorbij waren, omdat-ie Arie, die d'r nog maar niet goed op gewend was, 't kamerschijnsel wou laten, gingen ze naar beneden,

maar ze hadden de voordeur nog niet bereikt of Jaap was al weer bij hen... Nou, die had ook niet lang noodig om z'n toilet te maken... maar-ie zag me d'r ook na' uit... altijd met de kraag van z'n overjas in de hoogte en z'n handen begraven in z'n zakken en z'n hoed diep in z'n kop... rare snoeshaan... die kon 't nou heelemaal niet schelen hoe-d-ie d'r uitzag...

Maar buiten bleven zij even, als verwonderd, staan, diep-ademhalend, vreemd-heerlijk omvangen door de onverwachte zwoelte van den avond, plots vervuld van vaag-lieve voel-denkingen, als waren zij wel even, o, zoo luchtig en eventjes maar, huiver-doortrild van het allerverborgenst-schoone en 't meest-etherisch-teedere, dat in wijde werelden was, daar zij nu, afgekomen van hun duf, lampbelicht kamertje, naar buiten waren getreden en - zij hadden 't niet vermoed na den buiïgen dag - roken daar de lente... de eerste lente, in 't omhullend-donk're van den avond... binnenluwend hunne ziel met 'r bloemkleurschijnseltjes - éven gezien - 'r geurklankjes - éven gehoord. Zóó intense gewaarwording van wondervage droom-omvlijing: tuinen, licht, blónd licht, jeugd-weer-komst - en toch maar even, héél even maar - dat hun Zijn, zwaar van duister - plots - licht werd van licht... En Arie, zijn droomersoogen nu warmer beglansd, geen beter woord vindend, om zijn vreemd mooi-voelen te uiten, zei: ‘Watte weer... hê!’ En bewonderend perste hij de naar voren komende onderlip boogvormig omhoog,

schudde 'n paar maal 't hoofd. De beide anderen spraken niet. Jaap, wel verwonderd, dat zijn droefgeestige gedachten zoo eensklaps weggevaagd waren, voelde 't nu een heerlijk geluk te leven, zoo gezond-sterk te zijn, die breede borst te hebben, waar de lucht in stróómde, poogde, verfijnd-genotzuchtig, even, te vergeefs, in zijne smart-stemming van straks te komen, was dan blij dat 't níet kon, gaf zich geheel over aan de voorjaarswereld: O, nou niets anders doen dan langzaam en als willoos je laten voortgaan op je záchttredende voeten; en próevend-ademhalen, streelend-teugend, alsof je drinkt heel kostbaren wijn; en zien... zíen... de hemel... het water... die wijde verte... al dat mooie...

Zij waren nu op de Weesperzijde, liepen die langzaam af in de richting van de Hoogesluis. Onder den hemel, bevacht met diep-blauwe, wollige pluimwolken, die niet bewogen en waartusschen plekten, hél-dagend, heel-líchtblauwe zilverachtige kleuren, met 'n enkele ster lijk 'n geel-gouden moesje op 't dik-wollige, lag, nauw-rimpelend, het water, in 't midden een' groenachtige donkerte, aan den kant bruinig getint. Maar aan de overzijde glans-leefde 't in weerspiegeling der tallooze lichten op den Amsteldijk. In het bijna-roerloos-kalme schenen die licht-weerkaatsingen loodrecht te staan, de water-massa omhekkend met vlammende staven: rood-koperen, geel-goudene, groen-zilveren met één hard-roode ertusschen. Bijwijlen echter, als 'n voorbij-schaduwend schuitje beweging bracht,

veranderden zij van voorkomen, schenen ze, in 't watergekring, rijk-bekleurde slangen, toornig-rechtop op spitse staarten staande in een onmachtig-woedend-zich-kronkelen om den oever te bestijgen... Vóór hen de Hoogesluis op gouden pijlers in 't water stond geheid: wonderpijlers met over-elkaar-schuivende gouden ringen, op-en-afloopend, staag op-en-af in 't daar-gelijkmatige stroom-gebeef. Daar waar zij nu stonden was het schoonheids-gezicht naar alle de drie zijden ééne volmaakte heerlijkheid. Al verder gaande overschoof 't zwart van 't paviljoen 't lichtgetoover onder de sluis, maar achter hen en aan hun linkerzijde de zienersdroom-weelde steeds rijker werd, totdat, links, door lichtschaarste op dit gedeelte van den Dijk, het water een nacht-verloren zwijg-vlakte werd, en achter hen, door den te-groot-worden-den afstand, de staven al kleiner en kleiner werden en, eindelijk ingekrompen tot ballen, geheel schuilgingen achter het langzaam-aandrijvende zwart der stoompont, die, bijna vereenzelvigd met de waterdonkerte, haar lichtjes als los liet zweven tegen het diep-blauwe van den hemel. En Jaap nu voor zich kijkend, naar links, zag den Paleis-toren opdoemen, plomp-zwart, vlák-plekkend op het uitgekarteld zilverachtige van de lucht, de ronding zijner wanden verdoezeld in den nacht...

Maar Arie, in wien 'n stemming spoedig vervluchtigde, nieuwsgierig naar de huizen keek, glurend in de verlichte kamer-intérieurs, die rood-lichtten en bleek-geelden of ook wel teer-blauw-

wit kwijnden door de franje der neergelaten gordijnen of de open ruimte der opgeschoven ramen met 'n opgeglim van gepolitoerde meubelplekjes en rood-gestip van sigaren en 'n eventjes-snoezig-kijken van popperig-zilveren theegerei, als wilden ze wel, voor 'n enkel keer, verstolen, hunne goed-afgesloten, huisselijk-kalme weelde laten uit-glimlachen in den lentenacht, die zoo vredig en zoo goed was. Met 'n gevoel van flauwtjes-benijden in zich, bleef hij nu plotseling stilstaan, en, Jaap aanstootend, zei-ie treurig-grappig: ‘Die maakt ook geen tachtig-vier, wát?!’ En hij wees op een heer, die lekker-behagelijk-slaperig zat te kijken in 'n krant voor 'n hoog-opgeschoven raam op de tweede verdieping van een heerenhuis. Van het binnenkamersche slechts zichtbaar - een verfijnd-geurige distinctie-omwazing - 't met dof goud bewerkt plafond, het bovengedeelte der grijze porte-brisée, glimmende spijlen van donker-houtige kasten en 'n driearmige lichtkroon met rood-zijden kappen, van waaronder, vreemd-teer een rose gloed ging bedroomen zijn weldoorvoed, wat-zit-ik-hier-op-m'n-dooie-gemak-gezicht. Als een, door 'n harden wek-stoot uit den slaap geraakt, zoo Jaap, door die woorden uit zijne bewonderende aanschouwing gerukt, eene onbestemde gemelijkheid in zich voelde, die gauw groeide tot 'n bitse ergernis, toen hij besefte weer in 't bewust-zijn van het zorgelijk leven te zijn geworpen: alsof de duivel d'r achter zat, als je d'r evetjes niet an dacht, kwam d'r weer zoo iets... Zoo'n

beroerde eend, die voor niks anders oogen had en bij alles denken moest an die rommel... En nu plots een geheel ander mensch, zei hij ruwdriftig, in den winkeltoon vervallend: ‘Och, zit toch go'dome niet eeuwig-en-immer te donderen over dat pestvak, laat 't zièk-legge als je niet op de winkel bent.’

Heftig bewoog hij 't hoofd, als wilde hij elke gedachte er aan van zich afschudden. Maar jawel! dat ging niet. Er kwam nu een heel gesprek. Fie, met 'r jong-energiek gezicht van katje-om-niet-zonder-handschoenen-aantepakken, snibbig en wel 'n beetje haal-óverig vooruitgestoken, zou 't 'm nou es viérkant zeggen, dat zij 'r maling an had, an die uitvallen: Dàt was geen manier van doen, zich met niks 't hoofd te breken, zooals hij dee... 's Morgens zit meneer in z'n boeken te rommelen, op-z'n-elf-en-dertig, als 'n grand-sinjeur en 's middags gaat-ie na 't café biljarten, altijd zóólang als z'n geld duurde en-ie had waarachies ook geen paar miljoen op de zolder legge... Hij mocht d'r ook wel es an gaan denke iets anders an te pakke... Arie zou gek zijn als-ie zich an die afsnauwerijen van hem stoorde, díe dacht nou wèl na over z'n ellendige toestand... Als hij nou geen harsens voor zoo iets had, daarom mocht 'n ander ze wel hebbe!... Zij wist te minste wèl, dat ze d'r hártelijk voor zou bedanke, voor zoo'n man, die maar alles an de lap liet hange... 'n Mooie boel... Nô!...

Jaap, al gekalmeerd, antwoordde niet. In zijn

weer berustigd denken vond hij nu wel dat zij eigenlijk gelijk had: hij wou toch zoo graag, dat de menschen natuurlijk waren, en nou verveelde 't 'm weer, dat z'n zwager zoo natuurlijk was en maar altijd bij de minste aanleiding z'n hart luchtte. Hij scheen ook wel niet te weten wát-ie wou... En in een kinderlijk-machteloos, diep smart-en-weer-zin-voelen verontschuldigde hij zich bij zich-zelf: Maar gottegot, je werd ook heelemaal abnormaal onder al dat gedonder... hij wou dat iedereen 'm met rust liet al was 't maar om zichzelf optevreten van verkniezing als-ie maar dat zeurend geklaag en gewauwel en klein gebenijd van anderen niet moest aanhooren... Hij was er mìsselijk van... mìsselijk van de hééle boel...

Maar Arie, in z'n schik, omdat Fie zoo flink z'n partij had opgenomen, er nog niet genoeg van had, wilde ook wel graag wat zeggen, in 'n half-onbewust-begeeren om nou ereis heel mooi te doen. Bovendien hij zat vól van gedachten over die zaken, alleen dàt was beroerd: als-ie ze noodig had, dan liepen ze weg... Gauw spreken: ging ook niet altijd op... Maar affijn: ze ware toch entre-nous. En nadrukkelijk-bevestigend zei hij: ‘Of 'k d'r an denk?... 'k Bin d'r geen menuut zonder... je mag me gloove... 'k Leg d'r soms heele nachten wakker van, dat 'k in me-zelf denk: gottegot, waar mot dat na tòe... We zijn toch niet geëngageerd om nóóit te trouwe... God gaf dat 'k maar iets wist wat 'k an kon pakke... maar d'r is niks!... d'r is niks... 't Doet me zeer an

me hart als 'k daar zoo onze meubeltjes zie ingepakt staan, bij jullie bove... 'k Denk dikwels: wìe weet of we ze ooit zulle gebruike... Jij hebt goed spreke... Je bint nou eenmaal 'n onverschillige flip èn je bint 'n klover, ás je werkt verdien je nog wat, maar wij... Of we wérke, of we niét werke!... als we 'n halve week gewerkt hebbe, kenne we weer 'n heele week gaan rondisten... dan verdiene we geen cent... en as 't goed gaat komme d'r dan nog 'n paar steentjes na te rondiste óók en dan kan je weer middenin je werk ophoue... alsof je voor de lol zit... Ne ja, dat weet je toch even goed als ik... Doe me nou 'n plezier! Heb nou maar géén zorg!... Maar 'k zal je wat vertelle...’ En in een behoefte, om de persoon, met wien hij sprak, dicht bij zich te hebben, ging hij naast Jaap loopen, greep diens arm. Zoo was 't hem net, alsof hij zijne gedachten er beter kon laten uitglijden, ze zoo, zachtjes-aan, met minder inspanning in den ander kon laten overgaan. En z'n mond dicht bij 't oor van zijn hoorder, en vér weg, blikloos-kijkend, herhaalde hij: ‘Ik zal je wat vertelle... als 't zoo doorgaat... hóór je wat 'k je zég?... Als 't zoo doorgaat komme we nog allemaal bij de bedeeling terecht... 'k maak d'r geen prèt mee... En als je 't nou toch nagaat, ìs dat dan niet iets verschrikkelijks?... 'k Bin niet tròtsch... op wàt zou 'k tròtsch zijn... op me mooi gezicht?... Maar zie je daartoe te moete komme, as je 'n wèrkman bint... want niet om wat te zegge - maar dat weet je toch ook -

waar heb 'k nog ooit nièt bevalle?’... Maar nu plotseling voelend, dat hij afdwaalde, even wachtend als zocht hij naar iets, boog hij zich nog dichter tot Jaap, vervolgde toen: ‘Maar wat 'k je zeggen wou, jóu begrijp 'k niet... Als me 'n mond opedoet om 'n ernstig woord te spreken, dan sta jij dadelik klaar met 'n hou je bek of zoo iets... Nou ja, zie je, 'k stoor me d'r niet an, 'k wéét nou eenmaal hoe of jij bestaat, maar 't is niet angenaam vooral niet als d'r anderen bij zijn... Ik heb 't al dikwels tegen Fietje gezegd... we lache d'r wat om, zie je, je meent d'r toch niks van, 't is zoo'n soort aardigheid van je, want als je werkelik zoo onverschillig zou zijn als je je voordoet, dan was je 'n gek en dat bin je nièt, je hebt meer verstand dan ik heb, dat wéét ik, ik bin niks tegen je, dat weet 'k óók... Maar je gedraagt je d'r niet na... Inplaats dat je me raad geeft om vooruit te komme in de wereld, doe je net alsof alles maar 'n pretje is... En je weet 'k hóór na raad en als d'r wat te leeren of te doen valt, dan sta 'k d'r voor klaar, zoo goed als 'k 't kan... Denk daar 's over...’ Toen zweeg hij, scheen natedenken, streek 'n paar maal met de hand over 't voorhoofd en ging weer naast z'n meisje loopen, blij dat-ie 't 'm es gezegd had... Hij keek Fie aan en ze hadden eventjes 'n nauwelijks merkbaar glimlachje, een oogknippen van verstandhouding.

En Jaap, geroerd door die naïeve onderworpenheid en dat vrijmoedig erkennen zijner min-

derheid van dien goedigen lobbes, die zoo gauw tot 'n ander opzag; door het tragische in dien mensch, die zooveel wou en zoo weinig kon en zich maar niet uit 't veld liet slaan, zei zacht: ‘Maar, gekke jonge, begrijp je dan niet, dat als 'k wat doen kon, ik 't al lang gedaan zou hebben... Je vooruithelpen. je raad geven... wie helpt me zelf... Kan 'k iets an m'n eigen positie veranderen?... En juist omdat 'k d'r niks an doen kan, kan 'k dat gezeur niet hooren... Waarvoor dient 't?... Je vergalt je d'r ieder oogenblik van je leven mee... voor niks...’ En hij zweeg in den weemoed van zijn zich-onmachtig-voelen, om iets wegtenemen van de treurigheid, die hij nu zag op dat droomerig-berustend gezicht van z'n zwager. Herinnerde zich plotseling hoe die jongen vroeger was... jaren terug... zag-ie 'm weer op winkels zitten: 'n bluffer met 'n bruyante vroolijkheid, de heele dag schuine moppen vertellend, besmoezend de vieze bijzonderheidjes zijner galante avontuurtjes; vol van 'n onuitstaanbare verwaandheid, omdat-ie zoo'n goeie snijer was... die, potdome ja, net even goed als 't snijen wel álles zou kenne als-ie maar wóu... máár de heele rommel kon 'm zeggen-hoe-laat-of-'t-was, al die dingen waren toch maar gekkigheid: goed voor die kantoorpatsertjes en studentjes en die konne 'm de-maat-neme!...

En nu wat 'n verandering! En niet bij hem alleen, bij de meesten. Je kon zeggen wat je wou, de vakbeweging had 'n boel goed gedaan... Ze

waren gaan inzien, dat d'r nog zooveel an ontbrak an hun mensch-zijn, en dat 't niet voldoende was de meiden achterna te loopen en zestig-ponders met één hand te tillen... Ja, ja, de tijen veranderen wat... je begint oud te worden, jonge... En hij dacht nu aan de vergadering, die hij straks zou bijwonen: dat ware toch allemaal lui, die zich-zelf ontwikkeld hadden... Nou ja, 't was d'r wel soms om d'r zeeziek van te worden, als ze zoo ‘parlementair’ wilden zijn... En dan hun ellenlange redevoeringen met van die boekenwoorden, en hun kleingeestig gekibbel en gechicaneer over dit of dat salaris... Maar affijn: je kon niet met kousen en schoenen teg'lijk naar bed gaan... 't Was al heel mooi zoo en je ging van ze houden, omdat ze zoo wilden... O! waarom kon-ie niet altijd zoo denken als nu, in 't berustigende van den lenteavond... Waarom moest-ie ze soms heel anders zien, in z'n buiën van diepe melancholie, waarin hij alles nutteloos vond en niet de moeite waard... Dán zag-ie dat kleingeestige, dat beuzelachtige als het alleressentiëelste van hun wezen, en dat andere, dat jonge, krachtige als 'n lossen schijn, over hen geworpen door hun leiders... Alles hing maar van je stemming af, hóe je de wereld zag... En je mag d'r over philosopheeren en je mag je-zelf twintig maal zeggen, dat je je beter beheerschen moet - je blijft die je bent. Die vergadering van avond kon-ie nou ook wel missen als kiespijn... 't Was d'r veel te mooi weer voor... Maar affijn, je

moest wel dikwijls vergaderen, anders hield je de solidariteit d'r niet in... O, ja! 't was goed ook, dat 'm dat nou inviel... Arie was beter met die dingen op de hoogte... Je had d'r toch eeuwig-en-immer 't meeste gedonder mee, met die thuis-werkers: dan weer 'n leerling... en dan weer onderkruiperij... dat was 'n pest... Want je kon die lui niet zoo narijen, die knoeiden maar raak in hun eentje. ‘Arie, hoor's effe.’ En hij tikte 'm op den schouder. Maar de ander merkte niets, luisterde ingespannen naar 't geen Fie 'm vertelde: Ze was vandaag bij Fanny geweest, in de nieuwe woning, in de Swammerdamstraat... Och ja, hij wist toch wel?... 'r nicht, die met 'n stoffeerder getrouwd was... Nou, die sloegen zich d'r nog wel door, al had-ie géén vaste betrekking meer, want hij kreeg nog wel van die kleine karweitjes waar iets an overschoot, en de kinderen spijkerden ook al wat bij. Hun oudste was op kantoor in 'n manufacturen-magazijn en bracht toch elke week pront z'n acht gulden mee na huis, waarvan-ie drie voor zich-zelf hield... gotja, dat mocht zoo'n jongen toch wel hebben, ie moest toch knappies voor den dag komme, en de ander was bij zoo'n melk-maatschappij, waar-ie vijf verdiende... Beste kindere... Nou maar dat dee 'r nou ein'lik niet toe, waar ze maar op neer wou komme: Fanny had 't zóó'n jammer gevonden, dat ze nog maar als niet an trouwen konden denken: Zij had 't eerste bovenhuis en nou was boven haar nog 'n étage leeg, 't had toch zóó geschikt geweest, als zij dat nou hadden

kunnen huren, want God! familie met elkaar, had ze gezegd, 't had dan net zoo goed als 'n vrij bovenhuis geweest, terwijl ze nou niet wist wié ze boven d'r kreeg... daar kon je maar geen last mee hebbe!... En ze was d'r na heel wat omheen-gedraai rondweg voor uit gekomme, dat ze nou maar niet begrijpen kon, waarom ze niet tot trouwe konde kome; als Arie werkte, had ze gezegd, verdiende-ie toch in één week meer dan haar man in drie!... Nou, daar had ze maar niks op geantwoord: je komt toch niet bij de mensche op visite, om ruzie te make, en dát had d'r dan van gekomme... Wat zei je me van zóó iets!... Zíj zou nou voor geen géld zoo iets willen zegge, maar as ze 'n valderappes voor had gehad - weet je wat díe had gezegd?... ‘Als je dan denkt dat we 't zoo goed hebbe, nou dan: over 't einde van je jare!’... Arie knikte 'n paar maal van ja, hoorde eindelijk wat Jaap hem vroeg en had toen plotseling eene uitbarsting van verontwaardiging; òf-ie d'r van wist! Hij zou 't denken! En hij begon te vertellen van 'n paar meisjes, snijdstertjes, die door hun' ouders ‘geëxploiteerd’ werden. Telkens hield hij even op, keek Jaap aan met verbazingsblikken van: hoe kan zoo iets bestaan?... Wat zeg je dáárvan!... In zijne door het geheugen-doorzoeken verdofte oogen nu en dan een óplichtende wrok, als van iemand die zich persoonlijk beleedigd voelt en den smaad onmachtig-weerstandloos-moet dragen. O! die bloedzuigers, die pooiers... dat moesten ouers verbeelden!... Om 'n uur of

acht 's morgens, op z'n laatst, zaten ze al voor de bak en om half-een 's avonds kon je nòg 't licht op de werktafel zien branden... 's Zomers of winters, dat kon ze nou net niks verdomme, dat ging maar door; maar papa nam zich d'r wel 'n makkelik leventje van... Kon je 's morgens voor de deur zien wandele met 'n pijp in z'n hoofd, en 's middags zat-ie te kaarte in café... 't Was me 'n ridder, hoor, mot je niet afvege... En nou hadden ze liefst nog maar 'n paar leerlingen d'r bij angenomen, zate ze daar met 'n heel stel, die voor 'n schijntje werkten... Och, die meisjes hun schuld was 't niet, die gingen d'r zelf bij de grond in - ja, je kon daar gezond bij blijve! - maar 't was dat oue stuipegezicht, diè was 't!... En hij was nu op z'n stokpaardje, draafde door: Laat nou maar iedereen volkomen individuëele vrijheid!... Nou zie je wat ze dan deden: Zich-zelf kapotmaken en de loonen bederven en 'n ander 't brood uit de mond stelen. In zijne verontwaardiging niet voelend die zenuwachtig-makende vrees van elk oogenblik den draad zijner gedachten te kunnen kwijt zijn, reeg hij zonder aarzeling de klachten, beschuldigingen en ideeën aan elkaar, heftiglijk gebarend. Nu, na de Amstel te hebben afgeloopen, stonden zij stil voor 't huis, waar de vergadering werd gehouden. Jaap teuterde nog even, niet kunnend besluiten naar binnen te gaan. Arie's woorden kletterden zijn ooren voorbij. Hij had 'n flauwe glimlach: wat kon die jonge toch opvliege... Hij was nu zoo heerlijk kalm...

Wat 'n weer! Wat 'n weer! En dat gezicht over 't water... die verte... Ze mochten zeggen wat ze wilden... Amsterdam was toch 'n mooie stad... Nou, maar 't moest d'r toch van komen... En met 'n bonsoir ging hij naar binnen. Zij drentelden de Amstelstraat in, arm-in-arm, moe-kijkend naar de menschen, die voorbijgingen, nu en dan even stilstaand voor de lichtfleurige winkels, plots óplevend van belangstelling voor 'n manufacturen-uitverkoop: 'n wónder is 't, hoe konne ze 't d'r voor doen! Zije dassen voor 'n kwartje, ze hingen d'r bij dozijnen, groene, blauwe, hardroode, maar vooral groene, in 't scherpgeel-rood gaslicht hun kleur-marteling uitkrijschend... Nou, ja 't waren wel vodden, als je ze 'n week had kon je ze weggooien, maar je was d'r toch 'n paar dagen mooi mee, voor je kwartje... Nô, goedkóóp of nièt, hij moest d'r nou niks van hebbe; 'n kwartje is 'n kwartje... Toch plezierig langs de weg met zoo'n boel menschen. En daar in die café's op 't Rembrandtplein: alsof je al midden in de zomer was! En ze hadden uitroepjes van verwondering: ‘Wat 'n volk! Wat 'n volk!’ Zou je nou zegge, dat 't zoo'n slechte tijd was als je die café's zoo vol zag!’

Ie is goed! Hij wou 'r wel wijzer hebben, 'n stad als Amsterdam! d'r zijn altijd nog genoeg lui, bij wie 't d'r an zit, en behalve, behalve... Hij wou wel de duizende hebbe: de lui die d'r zate en die geen tien gulden meer rijk ware... Nam ze portie?... Nou! òf ze! En Arie had 'n

plotselinge herinnering, zag zich-zelf weer, járen geleden, met die lange Ulders, 's avonds om 'n uur of tien, als ze van de winkel kwamen, 'n partijtje rollen bij Mast. Van die had je ook niks meer gehoord... Misschien was-ie daar nou wel voor z'n kop geblaze, in de Transvaal... Je kon d'r wat van zegge... Misschien hoorde je nog wel op 'n goeie dag, dat-ie importeur was geworde, in Londen... Nee, dat kon nou niet meer... die tije binne gewéést... toen-ie weg was gegaan - 't was toen ook in 't voorjaar geweest, ja, net zooals nou - had-ie getrakteerd - of-ie 't nog zoo zag - daar in 't café'tje bij de Munt... Donker, donker stond die toren daar, zoo hoog-alleen in z'n donkerte, de dagen lengden toch nog maar niet, je kon zoo geen bliksem van de wijzerplaat zien... konne ze daar nou geen electrisch licht om make?... De stad gaf toch geld genoeg uit, ásjeblief.. O, God! daar had je Sem! daar kwam-ie de Kalverstraat uit. Kijk, 'm es schuive, met z'n hande in z'n zakke. Wat 'n kerel was 't toch! Wat 'n kérel! Geregeld 'n olifant. Op de winkel noemde ze 'm 't dikke zwijn, hi, hi... Hij was 'n beetje ijzere-hein, driftig, maar toch 'n goeie flip... Als je 'm maar flink anschreeuwde dan was-ie gauw stil... Hij was geen pats waard met al z'n dikte en lengte, en met al dat, als je es met hem worstelde, voor de aardigheid, dan kon je 'm maar niet onder krijge... Je kon 'm gewoonweg niet tille, zoo'n blok! Hij moest 'm es effe wenke, hooren of-ie meneer gesproken

had in die tijd en of d'r vooruitzicht was... Hij mocht wel oppassen, dat-ie zich niet versprak en 'm bij z'n winkelnaampies noemde... O gottegot, dan zou je 'm zien opvliege, en 't kwam ook niet te pas... natuurlijk niet: wat op de winkel gebeurde moest op de winkel blijven... En juist toen Fie 'm een duwtje gaf met 'n: ‘Hé, daar hè je Sem alléén, zou z'n vrouw niet goed zijn?’ nam deze beleefd z'n hoed af. Arie opgaand in zijne nieuwsgierigheid, vergat terug te groeten, wenkte hem, 't hoofd achterover buigend en de wenkbrauwen boven de zwaar-dichtkleppende oogleden omhoog trekkend, bij hem te komen, knikte dan, glimlachend, bevestigend op 't handgebaar van Sem: Of-ie 'm moest spreken? Zij lummelden elkander met loomheidspasjes tegemoet, op hun gezicht eene beleefdheidsuitdrukking van: kijk dat 's nou toch aardig. ‘Bonsoir juffrouw, hoe maakt u 't?... Zoo Arie,’ zei de reus, den ander de hand toestekend. In z'n zwart costuum, met zijn gladgeschoren, vetbollig gezicht onder breed-berande deukhoed. zag hij er predikantdeftig uit. Arie, hem de hand drukkend, begon al dadelijk met: ‘Bê je nog in die tijd...’ Maar Fie, wetend hoe de ander zich gekwetst kon gevoelen door kleinigheden, viel hem haastig in de rede, vroeg lief: ‘Hoe is 't met uw vrouw en 't kind?’

‘Nou, dank u, 't is nou weer in orde, maar verlede week kon 't wel beter...’

‘Zoo?!’

‘Ja... 'n beetje misselijk en krampe,’ zei hij, verdrietig-dicht-knijpend zijne kleine oogjes, diepliggend in 't vleezige van z'n gezicht, ‘'k weet nog niet recht wat 't was... misschien was d'r iets in 't ete... En dan moet je met zoo'n kind zitte, die legt maar te schreeuwe... stoort zich an niks,’ glimlachte hij nu, erg in z'n schik met zijn nu acht maanden oud vaderschap: got-ja 't was toch lekker 'n kind te hebbe, maar je moet 't niet in je handen neme, 't was zoo iets weeks.

‘Ja, dat zal wel waar zijn,’ zei Fie afwezigkijkend. Maar de ander, dit niet bemerkend, blij er over te kunnen spreken met zijn bruyant temperament van volbloedigen kolossus, dat immer behoefte had zich te uiten, weidde er over uit: ‘Ja, dat was me 'n heele geschiedenis... en me schoonmoeder kon niet bij me komme, die was zelf niet goed... moest ìk wel met 't kind omspringe... maar 'k bin blij, dat 'k 'r nou weer van af bin: daar hêt 'n man geen hande voor, ten minste ìk niet... 'k bin zoo bang...’ En hij maakte 'n knijpbeweging: zoo'n wurm, wat kan dat velen?... Toen plotseling met eene voldoening op zijn breed-glimmend gezicht: ‘Maar nou moet u zien; hoe aardig, dat heb 'k juist voor 'n paar dagen gemerkt... of ein'lik áárdig is 't niet... zoo vréémd, weet u: is z'n hooffie, z'n achterhooffie naar één kant gegroeid... 't loopt schuin... begrijpt u niet?... Ja, hoe zal 'k 't u uitlegge... die pùnt, die zit niet in 't midde... Nou 'k bin dadelik na de dokter gegaan maar-ie

zei, dat 't d'r nou te laat voor was... in de heele-eerste dagen misschien... máár 't hindert niks... 'k zeg tege me vrouw: dát heb jij nou niet gemerkt... Nou, zei ze, kan je dan op álles ooge hebbe? En dat is waar, hoor, dat is waar... Als je zoo'n heele tijd niks te doen hebt, dan zie je eerst wat zoo'n vrouw doet, d'r komt wat kijken in 'n huishouden... jonge, jonge...’ Hij sprak zeer luide, druk gebarend, een-en-al beweging. En Fie knikte 'n paar maal krachtig-beamend. Zij hield wel van dat huishouden. Met Arie had ze 'r 'n kraamvisite gemaakt. Zij was 'n lief vrouwtje, 'n beetje stil-bedeesd-klein naast haar man, zoo groot, zoo breed, met z'n luide stem en z'n groote handen, die zulke breede gebaren maakten. Alsof ze haar nog zoo zag zitten, in 'r zwart-zijden kleed, den rug naar 't venster gekeerd, tusschen haar man en moeder, haar gezicht nog ietwat bleek, nu en dan glimlachend om den drukken reus, die de honneurs waarnam. De alcoof-deuren stonden wijd-open en uit den hoek, waar je de witte wiegesprei zag, kwamen soms schreeuwtjes. Dan was er een algemeen geglimlach, de gesprekken staakten even en ieder keek naar de alcoof...

En door hare herinneringen verteederd, luisterde zij nu weer belangstellend naar 'tgeen Sem vertelde, blijde een blik te kunnen slaan in dat huiselijk leven, dat zoo geleek op de toekomst, die ze voor zich-zelf droomde... O, ja, Arie zou vast even goed voor haar zijn...

Sem, willend verklaren hoe-ie daar zoo alleen kwam te loopen - de menschen dachten zoo gauw kwaad - verhaalde nu: dat z'n vrouw met àlle geweld had willen hebben, dat-ie 'n loopie zou gaan maken, 't was niet goed voor 'm, dat de-heele-dag-thuis-zitten-suffen, had ze gezegd... Zij kon niet weg, ze had zooveel met 't kind te doen, en d'r is altijd wat te verstellen en te knutselen... Hij had 't eerst niet willen doen maar ze had zóó aangehouen... En ein'lik was-ie blij, dat-ie nou effe op straat was, want als je zoo thuis zat, dan dacht je veel te veel... véél te veel... En overdag an dat klein te zitte peutere, dat was ook niet alles, dan moch je 's avonds wel effe de lucht in...

Of-ie dan werkte? vroeg Arie verbaasd.

‘Wèrken! ja 't is wèrken!’ antwoordde hij, verachtelijk de onderlip even oppersend en de oogen sluitend, ‘'k Zit d'r maar halve dagen an... honderd-vier, jà, dat's wat voor mijn!... 't Is dan ook ein'lik werk van me vrouw, van Rikkers... je weet wel: voor wie ze gewerkt hêt toen ze nog meisje was.’

‘Gottegot, wat je al niet neme moet, tegenwoordig... Of je dát hebt of je hebt niks, nô,’ meende Arie. Maar de ander protesteerde nu, verontwaardigd-verwonderd-kijkend, al half berouwgevoelend, verteld te hebben, dat hij, de grofsnijer, zulk klein maakte: ‘Waaròm?... Die zève gulde, die je d'r mee verdient, zijn die ook niet meegenome?... 'n half ei is toch beter dan 'n leege dop.’

‘Dàt is zoo,’ zei Arie, met 'n treurig gezicht, wijs-kijkend. Zij wandelden nu de Kalverstraat in. En Sem, den ander even van ter zijde aankijkend, toen hij, opgehouden door het gedrang, 'n paar passen was achtergebleven, voelde zich plotseling overtuigd, dat Arie daar niks mee bedoeld had gotnee, hij had 't niet gezegd uit jaloerschheid, omdat hij wèl werk had en hij nièt... Dat had je anders nog wel... En hij zeur-praatte vertrouwelijk verder: Als dat grappie nog lang duurde, dan wist-ie compleet niet wat-ie moest beginnen... 't Geld groeit je toch niet op de rug... Je geef maar uit, want je moet toch ete, maar d'r komt geen cent in... Als die paar spaarcente opwaren - nou wat dan?... Hij was nou wat blij, dat-ie altijd zuinig geleefd had... Ze hadden 'm wel es uitgelachen, omdat-ie zoo op 'n dubbeltje keek - hij bedoelde Arie daar niet mee, dat wist-ie wel beter, maar zooveel andere - Wat had-ie nou moete beginne, as-ie heelemaal niks had gehad... De kraam had ook veel geld verslonde... Als je vreemde over de vloer hebt!... dat zal niet gedócht worde!... Maar Arie begon plots onbedaarlijk te lachen en Sem zweeg even, verwonderd, keek 'm aan; toen begrijpend, lachte hij ook, gegeneerd: kijk me nou daar es an... die Arie was toch geregeld 'n groot kind... Toen z'n vrouw bevallen was moest ze natuurlijk 'n boel versterkende middelen hebben, en die baker was waarachies ook niet tevrede als je 'r 's middags zoo'n flintertje vleesch gaf, wat je weg kon blaze...

nou, toen had-ie gedacht, als 't d'r dan toch moet zijn, dan zal 'k te minste meepooien... En-ie voelde zich heel gelukkig in die tijd, hij met z'n buitengewone vlugheid verdiende genoeg en met z'n vrouw was alles goed afgeloopen... Maar wat was nou z'n ongeluk... Altijd as-ie zoo'n goeie bui had, dan flapte-d-ie d'r alles uit... Wat-ie gegète had en wat-ie gedrònke had, en al die dingen meer. En daar stond me dat groote kind van 'n Arie nou nog om te lachen!... Fie keek, verlegenblozend, voor zich naar 't plaveisel, had 't onaangenaam gevoel van op 't oogenblik te veel te zijn: Zij waren bepaald door een of ander woord herinnerd geworden aan iets uit hun jongenstijd, dat zij niet weten mocht... Waarom keek Sem anders zoo verlegen?...

Maar deze, het onaangename van de situatie voelend, zei gemaakt-luchtigjes: ‘'k Zal u maar vertelle, juffrouw, waarom Arie zoo'n pret hêt... anders denkt u nog wonderwat.’ Zij keek haastig op, schudde driftig van neen. Maar hij vervolgde: ‘U begrijpt, indertijd moest m'n vrouw versterkende middelen hebben... en ik... nou ja, 'k kan nog al goed ete, heb ik d'r natuurlijk ook zoo'n beetje m'n best an gedaan... dàt is nou alles!’

‘Hij hêt 'n béétje z'n best gedaan, 't kind!’ gierde Arie, 't maar niet kunnend verzwijgen ofschoon hij wist, dat Sem d'r érg kwaad over zou zijn... ‘Hij hêt z'n best gedaan! je méént 't... 's morgens drie of vier groote koppe chocola, en 's middags vier of vijf borde erwtesoep, behalve,

behalve, dat begrijp je, dat's maar 'n stááltje!’

‘Gòttegòttegòt!’ zei Sem, wat hêt-ie 'n prèt, wat hét-ie 'n pret. Jóu kop doet míjn zeer...’

‘'k Mag 't wel zien,’ vergoelijkte Fie, ‘dat menschen zoo goed kenne ete.’

‘Natuurlijk,’ beaamde hij, ‘dat's 'n teeken, dat ze gezond zijn!’

't Gesprek staakte nu even, terwijl zij naar rechts overstaken: je kon je eigen woorden niet verstaan als je tegen de stroom inliep. Arie lachte nog eventjes uit, en Sem bij zich-zelf dacht, dat-ie 't 'm wel zou inpeperen, z'n onbeschoftheid, als ze weer bij mekaar zaten op de winkel... o gòttegòt!... op de winkel... over vijfentwintig jaar misschien... En hij vervolgde, zich weer tot Fie wendend: ‘Weet u wat 't erge d'r van is... In 'n andere tijd... as je bij dié geen werk hebt, heb je bij die, maar nou loop je overal met je kop tegen de muur. De menschen kijken je an of je gek bint als je om werk komt vragen!’ En zich plotseling herinnerend, met 'n lach: ‘Moet je hoore, Arie, wat me gisteren gebeurd is... Louis had me verteld, dat d'r bij Moppes werk was... 'k denk: weet je wat, 't is wel 'n gekheid, maar wat kan me gebeúre... 'k Ga d'r na toe... Affijn, daar kom 'k daar, komt meneer voor 't loket: U wenscht? - Affijn, 'k zeg daar m'n gewoon smoessie. - Zoo, zegt-ie, bint u snijer? Zoo. - En-ie krabt zich achter z'n oor... è, denk 'k, dat gaat goed, hij staat zich te minste te bedenke... En wat maakt u? - 'k Denk bij me-zelf, als 'k 'm nou

de waarheid zeg, dat 'k grof en sorteering snij, dan krijg 'k heelemaal geen werk, 'k zal maar zegge, dat 'k klein maak. - Zoo kléin? Bij wie hebt u dan 't laatst gewerkt? - Bij meneer Van Straten, meneer. - Daar wordt toch zoo geen klein gemaakt? - Nee, meneer, maar ik bin d'r de laatste. - Jà... zeit-ie, dan spijt 't me... als u nou sorteering had gemaakt, dan had 'k misschien wel wat voor u gehad... maar nou... 't spijt me, meneer!... Nou kan je denke hoe wóedend of 'k was! 'k Had me-zelf wel 'n slág voor me kop kenne geve... Maar affijn, 't was d'r eens uit, 'k kon 't niet weer inslikke... Ja... Dat is mijn gebeurd!’ En hij smakte met de lippen, bleef eventjes voor 'n winkel staan, gedachteloos-lui naar de étalage kijkend, toen, plotseling: ‘O, ja! je moet 't compliment van Louis hebbe.’

Maar Arie, zich nu weer herinnerend, vroeg nieuwsgierig: ‘Bin je nog in de laatste tijd op de winkel geweest?’

‘O, ja! dat zou 'k je heelemaal vergete te vertelle,’ antwoordde hij rad, ‘Bram is in agenture gegaan, meneer hêt 't me verteld.’

‘Jawel, je méént 't!... Gottegot, wat 'n gezicht om ergens te komme... z'n gezicht is al 'n niet!’ Zij giegelden, herinnerden zich allerlei winkel-pretjes, die ze met 'm beleefd hadden, waarop ze elkaar opmerkzaam maakten, knipoogend, en door geheimzinnige glimlachjes aanvullend 't geen ze, omdat Fie tegenwoordig was, verzwegen: ‘Weet je dát nog? En wat-ie toén gezegd hêt?... óf-ie

'm toen op z'n vessie hêt gespogen!’ Och, 't was zoo'n verwaande kwast... Ze wouen 'm wel zien, hoe-ie nou met z'n hooge borst de magazijnen binnen kwam... met z'n hoed in de hand, en de menschen vroeg met z'n diepe bas: ‘Hebt u wat noodig? Al m'n goederen zijn van de beste qualiteit... doe alléén voor uiterst soliede huizen.’ As-ie maar es ergens uitgedonderd werd... dat zou z'n ingebeeldheid 'n beetje geneze... Wat-ie nou dee, God, daar was niks op te zegge... Sem vond 't wat flink... Maar je kon d'r geen staat op make, op wat-ie zei... In 't begin van de vorige week had-ie 'm ontmoet... ‘O!’ had-ie met z'n inbeelding weer gezegd, ‘'t gaat heel aardig... 'k bin best tevreden...’ Maar twee dagen later, toen-ie 'm weer ontmoet had, toen was-ie vergete geweest wat-ie eerst verteld had, en toen zei-ie, dat 't erg slecht ging en dat-ie de vorige week geen vijftig cent verdiend had!... Wat had-ie 'm toen geveegd! Fie - als eene galming van zin-looze klanken doorging 'r dit haar-niet-belangend gepraat - bepeinsde de mogelijkheid van: dat Arie zoo iets zou kenne krijge... en dat 't toch te minste te probeere zou zijn... Zoo goed als 'n ander 't kon moest hij 't toch ook kenne... En nu hoorde zij, hoe Sem, weer op die agentuur-geschiedenis terugkomend, beweerde: dat 't ein'lik volstrekt geen kunst was, dat Bram dat gekregen had: 't was van familie, die d'r in dee... want je kreeg zoo iets niet als je geen familie had... En wat bracht 't op?...

't Was alleen goed om de mensche te late zien, dat je iets anders kón anpakke en voor sigarecente...

Kleintjes en zich-zelf als uitwisschend, tusschen hen beiden loopend, voelde zij al de jaloezie, die zich, voorzichtigjes-fijntjes, in hunne woorden uitte, raadde zij dien in hen aanwezigen, hun nauw bewusten, drang om zich-zelf te bewijzen, dat je d'r niks an verloor als je zoo iets niét had. Zij glimlachten van genoegen in hun zich-behaaglijk-gevoelen onder 't gemoedelijk-vriendschappelijk over-den-hekel-halen: Nee, dat was óok niks, op stuk van zaak zei en de mensche maar: twaalf ambachte, dertien ongelukke... Je kwam toch nooit van 't vak af... en áls 't ging was 't toch nog 't beste... Maar Arie kwam plotseling weer op dat éénig-belangrijke terug, vroeg: ‘Nou maar, wat zei meneer, is d'r vooruitzicht?’

‘Ja, àchteruitzicht: in de tuine,’ lachte de ander, de schouders optrekkend, dan, bréédsprakig van gewichtigheids-bewustzijn en heel-verstandig-beredeneerd-willen-wezen, vervolgde hij: ‘Waarom bin 'k gegáán?... Je wil verántwoord wezen... Meneer was niet thuis, maar de jongeneer die zat op kantoor... nou got-ie was wat vriendlik: “ga zitte”... en “wil je 'n sigaar hebbe?”... ìk 'n sigaar genome, en bin 'k toch zeker 'n half uurtje met 'm zitte smoeze... over 't wéér en over de óórlog en over 't geslépe... hij scheen zich ook dood te vervelen... 'k gloof hij was blij dat d'r iemand kwam... Maar wèrk?!... O, God! geen denke án... je kan ge-

rust zegge: in 't eerste halfjaar niet... Nou wéét je je sof...’

Arie schudde 'n paar maal 't hoofd. Zijn gezicht weer samengetrokken als dat van iemand, die pijn heeft, staarde hij even voor zich uit, den blik gericht op 't plaveisel. In het half-licht der straatruimte voor de gesloten winkels vreemd-bleek zijn gelaat scheen, verdoodscht door het neergeslagene der breede, bleeke oogleden en 't als bij een lijk uitgerekte van den te langen, witten neus. Hij voelde nu hoe in hem ophette eene groote heftigheid, die door-rossigde zijn mist-wazig denken, en na even tevergeefs gepoogd te hebben zich te bedwingen, barste hij plotseling uit: Dat was allemaal de schuld van dat vervloekte kapitalisme, om die paar rijke poene nog 'n paar miljoen meer in hun zakke te late glije. Stikken moesten ze d'r in!... 't Heele zootje moest opgehangen worden!... Daarvoor moesten duizende menschen honger lijen. Verdomme! Sem zei 't volkomen met 'm eens te zijn, 't was schándelik dat d'r zoo'n kliek bestaan kon waaraan alles maar opgeofferd, maar 't was de schuld van die menschen niet... Zou hij 'm es wat vertelle, hé? Als zij zoo rijk waren zouen ze precies 't zelfde doen,... 't Was de schuld van 't stelsel, dàt moest weg... Fie luisterde niet meer, dacht weer over het agentuur: Als ze 'm es stuurde bij d'r oom, die in comestibles was, misschien kon-ie wel voor die reizen of zoo iets, dat was nog zoo slecht niet, voor 'n begin... Ze zou 't 'm daar wel an z'n verstand zien te

brengen as Sem daar weg was... Met stilzitten kwam je niet vooruit... Als zíj 'n man was... nóu! Zíj zou zich d'r wel doorheen slaan...

Zij kwamen nu op den Dam, en Sem vond dat 't z'n tijd was om naar huis te gaan... Z'n vrouw zou niet weten waar-ie bleef... Nee nee, hij ging niet mee de Nieuwendijk op, hij ging zoo-de-Hoogstraten-door na-huis... Of-ie dan asjeblief vooral niet vergeten wou de complimenten an z'n vrouw te doen? vroeg Fie. Hij hoopte 't waartenemen, phraseerde hij beleefd, maar waarom kwam ze-zelf ze niet es brengen! Toevallig had z'n vrouw nog van-de-week gezegd: ‘Die Arie met z'n meisje, die zie je heelemaal niet meer.’ Nou ze beloofde 't vast, ze kon nog niet precies zegge wanneer, maar over 'n paar weken zouen ze toch es anloope... Ze wou toch zoo graag dat snoezige poppie ook weer es zien... Groeide 't goed? Nou, òf 't... 't was al een heele beer! En nadat ze nog eventjes tegenover elkaar geteuterd hadden, zei Sem eindelijk, handjes-gevend: ‘Nou goeie navond, juffrouw, geeft u asjeblief de complimente an Jaap... Arie... 'k zal maar zegge tot weerziens op de winkel... bonsoir!’ En heup-wiegelend zijn zwaar lichaam drentelde hij weg, in de richting van de Hoogstraat.

‘Toch 'n goeie vent,’ zei Arie hem naoogend, en 'n paar keer, de vooruitgestoken lippen op elkaar geperst, waardeerend-bevestigend-knikkend.

‘'t Is maar de vraag wat je goed wilt noemen... mijn roddelt-ie te veel,’ snibbigde Fie, 'n beetje driftig.

‘Waarom?... Je bedoelt wat-ie zei op Bram?... Daar hêt-ie g'lijk mee!’...

‘G'lijk mee!... Iedereen zal wel z'n foute hebbe... Hij mag d'r nou veel of weinig mee verdiene, hij pakt te minste wat an... wat doen jullie?’...

‘Hoe kan je nou zoo gek redeneere, Fie!... Je hebt toch van Sem ook gehoord, dat-ie familie hêt, en die hebben wíj niét... En dan moet je niet zoo alle woorden op 'n goudschaaltje legge...’ En na een kort zwijgen van weifeling, met 'n vertrouwelijk gebaar en 'n glimlach van herinnering op slimheidsgezicht: ‘Ze legge op de winkel altijd met mekaar overhoop... 't Zijn allebei 'n paar ijzere-heine, maar op 'n verschillende manier.’

‘Nou ja, dat gaat mijn ook niks an... Zal me zòrg zijn... We hebbe genoeg met ons-zelf te doen... Weet je wat me daar inviel... maar nou moet je niet dadelijk opstuive en nee zegge... jij moest toch eres ook zoo iets probeere...

Wie... ìk? Bij wìe en wàt. Ze hebbe me noodig... voor krijn te raspele!’

‘Draaf niet zoo dóór... Ga morge es bij m'n oom... Zal Jaap je een brieffie meegeve. Misschien já kan-ie je an iets helpe.’ Maar Arie schudde energiek van neen: Nee, daar bedankte-ie hartelik voor... Als-ie van z'n vak afging, dat de menschen zeien: Arie doet wat anders, dan moest 't zijn voor iets rechtschapes... 'n vaste betrekking of zoo iets maar niet zoo'n armoedig gescharrel winkel-uit-en-winkel-in. En heel diep in hem was weer

die oude weerzin: waarom moest-ie nou af van dat vak, waarin-ie zoo uitblonk en bij iets anders gaan, waar-ie heelemaal geen verstand van had en, tien tegen een, nooit krijgen zou? Hij zocht naar allerlei uitvluchten... Eindelijk beweerde hij 'n beetje hakkelend nog, onderwijl pogend betere redenen voor zijn niet-willen te vinden, dat Fie zich maar niet moest verbeelden, dat 'r oom, omdat-ie nou zoo vrienlik was als-ie 'n enkel keer bij ze thuis kwam, d'r maar dadelik klaar voor zou staan, om hem in z'n zaak te nemen... Dat wist ze nog niet! dat verschil als je de mensche an hun portemenee komt of ze iets vraagt waarmee ze 'n beetje last hebbe... Dàn: als je wel met iets begon, dan zou je altijd zien, kwam d'r middenin werk, alsof er zoo de duwel mee speelde, en dan ging je d'r natuurlik weer van af, en had je de patroon in z'n zak gespeeld in plaats van in je eige: had híj nieuwe klante gekrege en jìj zag geen cent commissie meer... Já... als je iets vast kon krijge... dàt was wat anders, dan bleef je d'r bij, al kwam d'r tien maal werk, daar wachtte-ie liever op... Nee, zoo'n agentuur-gescharrel, dat was wérk'lik niks, daar kon ze gerust op zijn... Maar Fie zei, dat ze d'r heelemaal niet gerust op was, en wat kon-ie d'r bij verliezen? Hij verzuimde nou toch niks. Als-ie dát dee, dan liep daarom die kans om 'n vaste betrekking te krijge toch niet weg... Angenome nou dat 'r oom 't niet dee... nou... wat dan nog?... Z'n gang was toch geen doktersgang...

In zijn wrevel van niets te kunnen vinden, waarmee hij dat alles afdoende weerleggen kon, voelde hij eene bloedstijging naar 't hoofd, een lust om brutaalweg te zeggen, dat-ie 't niet wilde, niet wilde, dat-ie 't verdòmde en daarmee uit... een lust om met één ruk dat geklets van zich af te gooien... Maar hij bedwong zich, zei alleen, heftig: ‘Als jij je iets in 't hoofd hebt gehaald dan móét 't d'r door... 'k zit toch niet stil... 'k g'lóóf dat 'k m'n best doe om iets te leere... maar jij, je ziet niet verder dan je neus lang is... Als je kans ziet om vandaag 'n cent te verdiene dan zou je voor die ééne cent de kans willen weggooien, om morgen honderd gulde te krijge... Alles kan toch niet in-éen gaan... Dat eeuwige geklets, denk je dat 't iemand ook niet gaat vervele... 't Is toch mijn schuld niet, dat de boel zoo beroerd is. 't Is heel gemakkelik te zegge: doe dit of doe dat... Wacht maar es tot je d'r zelf voor zou staan... Zullen we kijke!...’

Zij, in hare diep-geweten superioriteit, werd niet boos: Die jonge was nou eenmaal zoo en met zachtheid kreeg je toch alles van 'm gedaan, als z'n drift voorbij was... Intuïtief voelde ze, dat indien ze 'm sprak over zijn plichten jegens haar, zijn meisje, hij dadelijk volgzaam en gedwee zou worden. En zij deed dat nu, in haar zeker meerderheidsbewustzijn geheel zonder verlegenheid, onbevangen: Had-ie d'r wel an gedacht, dat 't heel iets anders was verloofd te zijn dan als je nog enkele-jonge bint. Dán kon je kieschkeurig

zijn en zegge: dàt doe 'k niet en dàt bevalt me niet... Maar als je an trouwe dacht, moest je dan niet alles anpakke wat je maar 'n beetje kans gaf op 'n fatsoenlik stuk brood... Als 't dan tóch niet ging... geen mensch kon daaran wat doen... niemand die z'n vijf zinnen bij mekaar had, zou 'm daar 'n verwijt van kunne make... Maar als m'n nìks dee... Had 'n meisje niet 't recht van 'r toekomstige man te verlange, dat-ie àlles, àlles probeerde om z'n brood te verdiene... kon ze anders achting voor 'm hebbe?...

Arie zweeg; dàt, zóó ronduit gezegd, had hij niet verwacht, hij was verbluft: Hemel! hoe had ze de moed, hoe geneerde ze zich niet... Alsof ze d'r heelemaal niet bij betrokken was en niet voor 'r eigen belang opkwam, zoo sprak ze... En hij keek op, boos, wou zeggen, dat-ie dat niet van 'r gedacht had, of zoo iets, en dat-ie van niemand noodig had te leeren, wat z'n plicht was, maar hij zag hare oogen zoo helder-onbevreesd-willend en kalm-openhartig op hem gericht, dat-ie plotseling voelde welk een overweldigend meerderheidsbewustzijn in haar was en welk een vastbeslotenheid om àlles te zeggen, hij mocht 't zoo leelijk van 'r vinden als-ie maar wou. En hij boog weer 't hoofd in 't bittere weten zijner zwakte.

Wilde ze 'm nou wat zegge?... Maar-ie moest vooral niet boos worre... Hij moest d'r altijd bij denke, als ze zoo iets zei, dat ze 't om z'n bestwil dee... En dat zij 'm mócht de waarheid zegge... als je van elkaar hield dan sprak dat

van zelf... Wist-ie wel waarom-ie fransch leerde?... Maar niet boos worre, hoor! niet boos worre... Hij leerde fransch-en-zoo, alleen maar om te kenne zegge dat-ie 't dee, om verantwoord te wezen: juist om d'r vrij van te wezen iets te doen, waardoor-ie onder de mensche moest komme... Bij dat leeren zag alleen Jaap de foute die-ie maakte, maar bij iets anders zouen de vréémde menschen ze zien en dáárvoor was-ie bang... Hij was bleu en-ie durfde niet, daarom stelde-ie maar als uit iets te probeere, daarom was dàt niet goed genoeg en dàt niet goed genoeg en dan zat-ie maar te droome, dat d'r een of ander wonder moest gebeure, d'r iets uit de lucht zou komen valle... en zoolang maar leeren met Jaap, daar zag toch niemand wat van en daar kon-ie zich achter verschuile: hij dee toch z'n best!... En misschien werd dan 't vak wel beter in die tijd, dan was-ie meteen van al dat gezanik af... Laat-ie nou maar es de waarheid zegge of 't niet zoo was... Hij moest zich dwinge meer zelfvertrouwen te hebben en zich niet altijd zoo min voele... Op-stuk-van-zaak hoefde-ie zich toch niet te schamen als-ie 'ns wat minder vlug begreep dan 'n ander... Daar werd je mee gebore, 't was niemand z'n eige schuld als-ie 'n goeie kop had...

Nu zweeg ze, keek 'm van terzijde aan. Hij, nog steeds loopend met gebogen hoofd, kleurde hevig... Hij voelde een adem-stokken-van-schrik: Ja 't wàs zoo, 't wàs zoo, wat had ze 'm doorzien... Hij was niks, nìks... Had-ie Sem maar

niet ontmoet... Die moest dat ook vertelle... nô! Maar hij begreep iets te moeten zeggen. En hij protesteerde flauwtjes, zonder op te zien: Nee, ze mocht in 'n heele boel dingen gelijk hebben, maar dàt was niet zoo, dáár vergiste ze zich in...

‘Nou 't kàn zijn, 'k kan d'r natuurlijk geen eed op doen,’ zei zij tevreden met den indruk, dien zij op hem genaakt had en nu weer iets willend toegeven, ‘maar je zal nou toch wel inzien, dat 't zoo niet langer gaat... Toe, doe dat nou 's morge, je zal zien dat 'k gelijk heb... 't Zal je meevalle... Ja?... Al doe je 't nou maar alleen, om míjn plezier te doen...’

Hij, steeds nog denzelfden weerzin voelend, maar tevens dúidelijk inziende dat 't moest, en óók begeerig te toonen, dat-ie niet die lamling was, waarvoor ze 'm wel scheen te houen, antwoordde met 'n schouder-optrekken en 'n wijsópbogen van de wenkbrauwen: ‘Nou weet je wat, dan zal 'k 't doen, wérkelik om joú 'n plezier te doen, want je zal zíen, 't geeft toch niks!’ Zij knikte goedkeurend-beter-wetend van: nóu doe je's verstandig en je zal wel zien of 't niks geeft!...

 

In 't avondlijk-eenzame van 't wijd-leeg-uitgebreide tusschen de geheimend-peinzende huizen zij beiden nu stonden, en 't krachtig-recht-ópgaande hunner jonge lijven, en 't even-ópklinken van hun lachen, en 't geglim van hare donkere oogen in 't statiglijk-wakende licht der alleenzame lantaren, en 't gebaren zijner handen, waarover schaduwen

vluchtig-plekkend vergleden, dit alles als een voorspellen van ééns-aanschrijdenden dag in 't roerloos-nachtlijke was; zij reeds waren de komst van 't nog-zwakkelijk-strevende midden het breed-zwaar-berustende... Tegen de flauw-belichte voordeur leunend, in een loom-uitstellen van 't naar binnen-gaan, heur hoofd ten halve verzonken in 't kussen-mollige zijner schaduw, 'r jong beglimlacht gezicht warm-opschemerend, zij te luisteren stond naar Arie's liefs... Ze voelde zich nu zoo gelukkig-hoopvol gestemd; wie weet of nou niet van morgen af alles veranderen zou, dat ze zouen kunnen trouwen en niks meer met dat vak te maken zouen hebben... Wat was-ie toch 'n goeie jongen en wat hield-ie van 'r... Mooi was dat toch en heerlijk was dat zoo iemand te hebben... Alles was mooi zoo... Bij dag was 't niet zoo mooi... dan had je 't geroezemoes en 't felle licht en overal tusschen-door 't geld, 't geld, 't vervloekte geld... Alles was nu zoo mooi: de diep-blauwe hemel van vredige rust en 't gele stillevende licht achter de lantaarn-ruitjes, en de huizen, waarin de menschen zaten, stil-bij-elkaar, en 'r Arie met z'n liefheid en z'n eerbied...

Boven hen een raam werd opgeschoven. Schurend geweldde 't door het geluidlooze. Zij zagen op: Was vader al thuis? Hij had ze zeker gehoord... Ja, daar kwam z'n hoofd door de opening. De goudsche pijp witte uit het donkere gezicht. Bij iederen haal er een heerlijkheid van roode rasgedoofde zweef-vonkjes uit den omgekeerden,

doploozen kop door het zwarte zwierde. Arie hand-wuifde 'n goeie-navend, riep naar boven: ‘Zoo ouwe bakkebaard... Fijn weer, hé... Voor zoo'n leventje zal je niet dood zijn... daar zóó voor 'n raam te zitte als 'n kootsin... met je pijp in je hoofd... wàt?’

‘Às 'n kootsin?... Bìn 'k d'r dan geen... je komt hier om me te beleedige gloof 'k... nò!’ grappig-rasp-stemde 't gemaakt-verontwaardigd naar beneden. Die ouwe had toch altijd 'n goeie bui, gelukkig mensch! dacht Arie. En, opgeheven zijn pijnlijk-droomerig gelaat, vreemd-bleek in 't weifellicht, riep hij terug: ‘Komt u nog 'n beetje hier op de stoep, 't is waarachies fijn hier!’

‘Dànk je wel. Pas-kaas-gegete... 'k Bin blij dat 'k zit... Kom jij na bove 'n dammetje make.’

‘O, ja, dàt moet me nog overkòmme... 'k maak tegeswoordig genog dam: elke middag vast, Kalverstraat-Dam, Dam-Kalverstraat.’

‘Nô, dan blijf je maar... je bint 'n kommiekige gijn-pretmaker, dat bin je.’

Het voorkomen der nachtstraat nu gansch veranderd scheen door het stemmenlawaai. Niet meer stil-leefde 't licht in trouwelijk waken - 'n zielloos vlammetje 't nu was in 'n gewone gaslantaren, een dood ding van ijzer en glas, dat niets weet en niets voelt. En de huizen niet meer geheimend-bepeinsden in stille aandacht gewichtige zaken - gevoellooze bouwsels van hout-en-steen stonden ze nu plomp aan den grond gehecht... Maar de hemel, hooggeheven boven àl-geluid en

àl-leven, ver-heenziend over het schreien en lachen en wroeten en werken en denken en slapen der menschjes - de hemel nog immer was: eene eenzaam-hooge Ziel, eene eeuwige Majesteit, die wacht... en wacht... in roerelooze wijsheid op 'tgeen niemand weet en niemand hoort naderen...

Arie ging naar huis, hij voelde zich zóó moede: je werd moeër van al dat slenteren en niks-doen dan je werd van werken. ‘Nou nacht Fie, slaap lekker en droom van me, dan zie je te minste wat moois,’ lachte hij en zoende haar op de lippen.

‘Nacht jonge... 'k zal d'r voor zorge, hoor!’ schertste ze terug. En langzaam trad ze, ruggelings de deur openduwend, naar binnen. Nog keek hij, loom-heengaand, 'n paar maal om, wuifde met zijne schaduwig-zwarte hand, zag de hare, bleekwit, om de belichte deurpost teruggroeten. En, zich herinnerend, schreeuwde hij naar boven: ‘Nacht vader.’

‘Goeienacht,’ gebaarde de duistere hand met 't witte pijpje. 'n Spikkeling van vonkjes verstierf in 't donker. 't Hoofd dook met 'n bukking naar binnen.

Arie, zich opwrikkend uit zijn loomheid, beende nu haastig voort. Hem snel achterna schoot zijn schaduw, gluiperig-schuin, als in een dreiging van op te rijzen en 'm aan te vallen in de eenzame straat. Maar plots bleef hij staan, werd-ie daar niet geroepen?... Ja... ‘Arie, Arie!’ klonk 't helder... Hij keerde zich om... Waarachies, daar kwam Fie anloopen... Zij hijgde van den vluggen gang.

‘Hoor es effe, Arie... denk je d'r an morge effe te komme... voor 't brieffie?’ hijg-vroeg ze, hem aankijkend met 'r dwing-oogen.

‘O, ja,’ zei hij, zich tegen 't voorhoofd tikkend, zijn gezicht plotseling versomberd... hij had 't heelemaal vergeten, natúúrlijk kwam-ie... 'n-man-'n-man-'n-woord-'n-woord.

‘Goed... kom dan om 'n uur of elf as je wilt, eerder is Jaap toch niet op... 'k zal 't an vader zegge dat-ie 't 'm zegt, want 'k bin dan al natuurlik na-de-winkel,’ praatte zij gejaagd, overluid denkend.

‘Nou da's goed... kom 'k om elf uur.’

‘Nou dan nacht jonge... nàcht...’ En ze was al weer weg. Achter zich hoorde hij met een korten slag de deur in 't slot vallen. 't Geluid bracht plotseling een zwaar eenzaamheidsgevoel op hem. Haastiger liep hij voort: Nou maar doorstappen en niet denken an al dat gedonder... morgen tijds genoeg... nou slapen gaan... Als-ie nou maar niemand meer optrof, hij had 'n veel te kwaaie bui... Hé, die meneer-van-straks zat niet meer voor 't raam... die zit nou in de tuin of gotweet lag-ie al te maffe... wat 'n leventje, wat 'n leventje!... ie was goéd! Nô nee, ie zou d'r nog zitte... Wou-ie 'm soms stijf op z'n stoel late plakke, hi hi! Toch 'n belazerde geschiedenis morge, as-ie 't nou goed naging. Hij had altijd zoo'n beetje grootsch-gedaan tegen die oom, en die had 'm altijd, dat wist-ie bliksemsgoed, zoo beleefd behandeld, omdat-ie zoo'n vlug werkman was en zoo'n boel geld verdiende en

Fie 'n goeie partij an 'm dee, en nou moest-ie met hangende pootjes bij 'm kome en netjes vrage: Oom - ja hóe zou-ie 'm ein'lik noeme, nou: oom of meneer? Dat wist-ie waarachies zelf niet, nou affijn, hij zou maar oom zegge, da's altijd meer eige - oom kent u me ook inplooijeere? Of-ie al zóó z'n smoel zag van: Zoo praatjesmakertje, hê jíj dat noodig, dàt had 'k niet gedacht... Nee, go'dome hij déé 't niet... hij déé 't niet... d'r zou 'm morge wel een of ander smoessie invalle, waarom-ie 't niet dee... Jawèl, wat zou-ie daaran liege!... Fie zou 't toch niet gloove, wàt-ie vertelde... En hij had 't nou eens beloofd... pèst! Vráág wat of-ie d'r mee te make had... potdome, hij kende z'n vak toch!... O, gottegot! hei je 't in de gate, hij wou d'r niet an denke nou, en-ie dee niet anders! wat 'n kòp, wat 'n kòp... Nou maar waarom zou-ie d'r niet an denke?... Altijd die lafheid van 'm. Hij zou d'r nou júist wèl an denke... Hij moest zich dat afwenne, dat moest 'r uit!... En nou kon-ie 't ook juist beter dan morge as-ie d'r voor stond... nou in die stilte... Nou eres flink zijn! Kon-ie d'r nog van af?... Nee, nee, nee! Nou dan was d'r toch niet langer over te dondere... Dan moest-ie 't doen en daarmee uit! Maar o! wat 'n sof! wat 'n sof... Als je je eerst zoo grootsch hebt gehouen en voor zoo vol bint angezien en je moet dan zóó komme... Wat zou die 'm uitlache, in z'n vuissie, wat zou-ie 'm uitlache... Nô, moest-ie zich overheen zette!... 't Ware buitengewone tijen; waren de tijen niet

zoo dan had-ie 'm heelemaal niet noodig, dat zou-ie 'm vierkant zegge as-ie iets an 'm merkte... Ho, ho! je gaat de verkante-keer uit, stomme eend... as je op de gracht moet zijn, hoef je toch al de Amstels niet af!... Wat was-ie weer an 't suffen... Dat mocht-ie zich wel afwenne, as-ie in 'n andere zaak kwam, asjeblief... Och, och! as-ie d'r maar tegen opgewassen was, anders zou je wat beleven... En hij, die d'r niet an gewend was, hij zou zich de eerste dage doodgeneere... Zoo winkels-in-en-uit-te-gaan-snorre... 'n pèst was 't, 'n pèst!... Nô! d'r was nou niks meer an te doen, hou je bek nou maar! zooals 't gaan mot, gaat 't toch!...

In eene neerdrukking zijner wrevel-gedachten, met een néér-stampenden stap liep hij voort, voorbij de dwaas-boven-den-grond-staande, spook-levende, uitgemergelde boomlijken en de huizen met vast-gesloten gelaten, koud-belichtplekt hier en daar, niet-voelend, als menschengezichten, de oogen geloken, in stillen, luidloozen nacht onder geruchtlooze straling der eenzame kaars... - liep hij voort over de brug, door 't eind druktestraat - voor hèm nu een scherpe schrilheid 'lijk 't plots-opflitsen van een vlam in donkere kamer - vol uitslaand licht-lawaai van winkel-ramen, opdringerig als 'n brutaal markt-handel-geschreeuw... voorbij op-stoep-gezeten vrouwen met vette redeneerstemmen en smijdige handgebaren... - kwam hij weer, den hoek omgaande, in 't inniger-zijn van het nachtlijk zwijgen, langs tengerjonge boompjes van armoed-grachten, staande in

'n bescheidenheid van zich-willend-verbergen vreezen voor het bonkige leven om hun teere jeugd, langs huizen, donker, in een strak-zien van stroeve leed-versteening... - stapte dan eindelijk op het tichelsteenen trottoirtje voor zijn huis, keek nog even, wijl hij met geruischloos-draaiende sleutel de deur opende, naar waar licht-uitvloeisels der straat op het doodsch-eenzame brugbegin vlekten, neeg-trad naar binnen, de deur van zich houdend en ongeduldiglijk schuddend den sleutel uit het slot. Maar plotseling bleef hij staan in het portaaltje, bukte, en tastte voor zich op den grond: onder zijn rechter voet eene zachte kraakritseling was als van papier... Maar hij voelde niets... misschien was 't wel onder de mat. En gauw streek hij een lucifer op, nieuwsgierig. Puntig rood-geelde 't vlammetje boven de bruinige vloermat... Ja, daar lag 't, dicht bij de eerste trede, die even verschuivend-belicht werd onder de zich donker-hol opwendende trap. 't Was een briefkaart, de zwarte letters scherp-lijnend op het geel, in het vluchtige licht... 'n briefkaart voor hem... Haastig greep hij 'r, wegwerpend het met-afbrandende vlamstokje, dat schroeide zijn vingers, en 'r al maar naar kijkend in den schemer, 'r draaiend heen en weer, liep hij weer de straat op, naar de lantaarn... las... zijne bleeke oogleden breed-neergeslagen, zijn gelaat pijnlijk-trekkend onder het bepeinzend-ontcijferen. Achter hem loom-draaide de deur zacht dicht tot op 'n kier. Eindelijk klaar, hief hij 't hoofd op, een blijde verrassing be-lachte

zijn gezicht, en terwijl hij zich nu weder langzaam wendde naar 't huis, klaarde iets zegevierends uit zijne droomersoogen op, dat was als een lichting van scherpzinnigheid... Het koortsig-haastige scheen nu van hem geweken voor stil-tevreden-zijn... Langzaam trad hij naar binnen, liep zachtjes, vol van lichte blijheid, de donkere trappen op.. Gelukkig! nou was-ie ineens van dat gezanik af... Wat was dat daar uit de wolke komme valle... Weer werk... Gelukkig weer werk... Nou zit-ie morge weer kalmpies voor z'n bak en als-ie d'r an dacht, wat-ie anders morge had moete doen, dan kon-ie zich verkneukelen van plezier... Wat 'n gelukkie, wat 'n gelukkie!... Ze sliepen waarachies al: hij hoorde 't snurken van zijn vader... Nou speet 't 'm wel, hij had ze zoo graag verteld, dat-ie werk had... 't Is toch buitengewoon in zoo'n tijd... buitengewoon! Voorzichtig liep hij nu door den bovengang; tastend met zachtberoerende vingertoppen, drukte hij geluidloos de deur van zijn kamertje open, grabbelde naar 'n eindje kaars... Even opsteken en nog evetjes lezen... Ja... of-ie morgen om 'n uur of tien op de winkel kwam, maar 't was maar 'n bagatel... Als-ie iets had hoefde-ie zich niet te geneere... Nô, wat 't was, was 't, teminste was-ie daarvan af nou, van dat gezanik met Fietje 'r oom. Vlug begon hij zich te ontkleeden, vaag-peinzend, elk kleedingstuk onbewust gewoonte-bekijkend als 'n man altijd proper en precies, maar in z'n vriendelijk-onbestemd, wolk-wazig denken scheurde

plotseling iets, kwam tusschen het wijkende opgerezen, heel beslist en scherp-omlijnd, iets zoo vreugd-bedervends, dat hij eensklaps stil stond als door een schok, en, tegen de tafel leunend, keek hij met half-dichtgeknepen, als naar een vèrre verte starende, oogen in het tenger, trillend en droomend-wiegelend kaarslicht: och, wat gaf 't nou ein'lik, wat gaf 't nou, zoo'n bagatel werk, 't was maar uitstel van executie... Over 'n paar weke had je nou weer 't zelfde... Hij was effe blij geweest met 'n dooie musch... 't Had misschien beter geweest als dat nou maar niet had gekomme... 't Was toch niks... Já, 't hàd beter geweest, dan had-ie nou niet anders gewete... Hij was nou al zoo flink besloten bij zich-zelf... en dan had-ie 't morge gedaan, en nou begon weer dat niet-weten-wat-je-doen-moet in hem, 'n paar weken lang... En wie weet, wie weet... misschien had 't nou juist goed geweest, juist morge... 't lot sprong zoo raar met de menschen om. Misschien was 't nou juist 'n groot ongeluk voor heel z'n volgend leven, dat-ie dat werk gekregen had... 't Was net of 'n hand je terughield als je wel van dat vak af wou... Affijn, hoe je je legt, leg je je niet goed... 't Is 'n sòf, 'n sòf, 'n sòf... Je hoeft niet te dénke en niet te doén, m'n weet tòch niks en m'n is tòch niks en m'n is blìnd!... Je weet niet wat je geluk of je ongeluk is... Slapen, slapen, van niks meer weten, dat is 't beste... ja, slapen, zoo wèg, in 't donker. En sneller ontkleedde hij zich, wierp nu alles achteloos op 'n stoel in

zijn wrevel-haast en onverschilligheid-voor-alles, kneep dan het plots-schrikkende droom-licht met zijn cement-verbrande vingers dood, wierp zich in bed; slapen, dat was nog 't eenige en 't beste... niet te weten, dat je zoo'n vod bint, en nooit, ja nóóit weer wakker worden... Zoo stil te slapen... in 't donker... alleen.

 

September, 1900.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

datums