Eene star in den nacht (2 delen)

Schetsen uit het laatst der XVe eeuw

[p. 252]

XIX. Herovering.

Uit de haven van Messina zeilt eene talrijke vloot van ligtgebouwde, zwakbemande schepen. Zij zetten koers naar Napels. Lang drijven zij voor de schoone haven heen en weder en werpen eindelijk de ankers uit in het gezigt der stad. Op het dek van een schip, dat zich door een breed wapperend vaandel onderscheidt, staat een jeugdig ridder van krijgshafte houding en tuurt naar de stad en zoekt iets aan de tinnen der kasteelen; maar wat hij zoekt is niet te zien; nergens een vaandel voor den verdreven zoon van Arragon. Heeft men hem dan misleid toen men verzekerde dat in vele plaatsen aller harten voor hem slaan en men de vaan voor hem heeft opgestoken? - Waarom toch geeft Napels dan geen teeken van de gezindheid die zij voor hem koestert?...

- Zoo de Heer het huis niet bouwt, vergeefs arbeiden de bouwlieden! - sprak hij half luide en leunde mismoedig het hoofd aan den grooten mast. - Stuurman, roept hij nu: neem deze koelte waar om weêr het ruime sop te kiezen. Ik wil naar Sicilië terug. Napels is voor mij verloren...

- Altezza, ziet gij die boot? - vroeg de stuurman, naar een klein vaartuig wijzende, welks schipper alle krachten inspande om sneller de blaauwe golven te klieven.

[p. 253]

- Zij komen hierheen - antwoordde don Ferdinando, met gescherpten blik steeds toeziend om te herkennen wie daar nader kwam.

Eenige oogenblikken later wierp Orlando zich aan zijne voeten:

- Altezza! Ik heb het onuitsprekelijke voorregt u de eerste goede tijding te brengen. Keer naar Napels terug, gij zult met open armen ontvangen worden. Men walgt van de Franschen, maar durft uit vrees voor de bezetting geen teeken van gehechtheid u geven, voor gij eene gelukkige landing gedaan hebt. - Montpensier, de stadhouder des konings, is bekrompen van verstand en loom van leden, hij heeft al zijne krachten noodig om het dreigend oproer te bedwingen, dat eerlang losbreken moet - de gemoederen zijn te opgewonden - men haat de Franschen, zooals men hen eens begeerde; waag eene landing, en gij hebt Napels weder, want alle burgers beloven u dat zij de wapenen voor u opvatten zullen.

Met aandoening had don Eerdinando geluisterd en zijn oog rustte met welgevallen op den trouwen boodschapper.

- Heb dank! heb dank! - sprak hij, zijne ontroering met moeite bedwingend en drukte Orlando de hand - trouwe vrienden verkwikken het hart in uren van mistroostigheid - reeds was ik op het punt van mijne onderneming af te zien, want sedert drie dagen kruis ik hier vergeefs, doch na deze opwekking wil ik volharden en alles wagen. Welaan ik wil beraadslagen met den admiraal Requesens en don Gonsalvo de Cordova, die mij met hunne Spanjaarden zijn gevolgd tot deze onderneming, en daarna heb ik nog veel met u te bespreken.

Onverwijld riep hij de hoofden der vloot te zamen en beraamde het plan voor de landing in den naderenden nacht, en toen alles was vastgesteld en geregeld nam hij Orlando weêr tot zich om hem in het bijzonder te onderhouden.

- Vooral uw verschijnen is mij verrassend, lieve vriend;

[p. 254]

ik dacht dat ge nog in het Milaansche omzwierft - zeg mij nu, hoe hebt gij het te Pavia gevonden?

- Zeer treurig, altezza. Donna Isabella is door de overmaat van smart op de grenzen der waanzinnigheid gebragt en ik vrees dat zij onder haar leed zal bezwijken....

- Orlando! Orlando! Mogt deze poging slagen, dan brengt gij mijne zuster herwaarts en al hare verdrukking heeft een einde! O, dat God mij de overwinning gave en ik in Napels hersteld mogt worden! Maar kom, ik heb geen rust meer, ik moet mij in beweging zetten; blijf bij mij en wij zullen nog wel gelegenheid tot spreken hebben. Zie hier mijne wapenen; welke kiest gij u?

Orlando's oogen schitterden van vreugde, toen hij zijne eenvoudige kleedij eens klerks met den wapendos eens schildknaaps mogt verwisselen, en het hart sloeg hem hoog, als hij dacht aan den strijd, dien hij ging deelen.

Toen de morgen aanlichtte, ontscheepte Ferdinando zijne manschappen in de nabijheid van Napels. Oogenblikkelijk verlaat de hertog de Montpensier de stad, met de keur der Fransche troepen om dit te beletten, na het bevel gegeven te hebben, om de hoofden van de gevreesde partij binnen de stad gevangen te nemen. Doch deze daad van geweld was genoegzaam om het teeken van den opstand te worden. De Napolitanen sluiten de poorten achter hem, alle klokken luiden alarm, het verbitterde volk valt de overgebleven Franschen woedend aan en brengt hen alle zonder genade om.

Intusschen was het krijgsvolk, dat Ferdinando ontscheept had, in een hevig gevecht met de Franschen geraakt. Ferdinando gevoelde, dat van dit oogenblik alles afhing. Hij ging de zijnen voor met de grootste onverschrokkenheid, en was altijd waar het gevaar het grootste was. Maar te midden van zijne kloekste pogingen struikelt zijn paard en stort met hem neêr. - De vijand heeft hem in het oog en een bende ruiters dringt aan - hij ligt ter aarde en worstelt om zich op te rigten, maar kan niet los raken van den stijgbeugel.

[p. 255]

Orlando ziet het gevaar, springt van zijn paard, heft don Ferdinando op. Zonder te spreken geeft hij hem de teu gels van zijn paard over en dwingt hem op te stijgen. Ferdinando volgt werktuigelijk, werpt zich in den zadel en rent heen, want de vijand is daar! Orlando kan niet ontkomen, hij doet er ook geen poging toe. Hij ziet Ferdinando in veiligheid; hij wil de bende tegenhouden, eigen gevaar acht hij niet.

- Ik heb hem gered! God zij gedankt! - roept hij uit. Het is zijn laatste woord. De ruiters omsingelen hem. - Een sabelhouw velt hen neêr!....

Juichend begroeten weldra de Napolitanen den jeugdigen held. Napels is voor Karel verloren. Ferdinando II zegeviert.

Mogten de onderscheiden smartelijke verliezen van zijne beste vrienden bij deze zegepraal het gevoelig hart van Ferdinando in het eerst zoo diep ter neêr buigen, dat het hem noodig was eenigen tijd het beheer der openbare zaken aan den veldheer Prospero Colonna over te geven, die, uit vrees van zijne goederen te verliezen en op raad van den paus en van Sforza, de Fransche zijde verlaten had. Weldra waren zijne vorderingen op de Franschen zoo groot, dat hij na zijne rustelooze veldtogten zich een weinig rust en verpoozing durfde gunnen. Maar de onafgebroken vermoeijenissen en ongezonde landstreken hadden zijne krachten meer ondermijnd dan iemand vermoedde. Tot zijne verwanten in Sicilië teruggekeerd, sloeg hij het oog op eene zeer jonge zuster zijns vaders, de schoone Giovanna, en hij meende dat de pauselijke dispensatie deze verboden liefde wettigen kon! Het huwelijk werd voltrokken; maar naauwelijks had hij zich met zijne vijftienjarige gemalin op een bekoorlijke villa gevestigd, of de dood kwam een band van een rukken, waarop des Hoogsten zegen niet rusten kon.

Ferdinando werd krank. Twee vrouwen waakten met teedere zorgen aan zijne sponde.

- Isabella! mijne lieve zuster - sprak hij met stervende

[p. 256]

lippen tot de oudste der twee - ziet gij het nu niet van alle zijden bevestigd, roept de gansche geschiedenis van ons huis tot ons niet toe: zoo de Heer het huis niet bouwt, vergeefs arbeiden de bouwlieden - zoo de Heer de stad niet bewaakt, vergeefs waken de wachters!

Maar Isabella verstond of gevoelde al den omvang dier woorden niet. Uit hare gevangenschap verlost en met haar dochtertje in den schoot harer verwanten wedergekeerd, was zij de vereerde en gevierde vrouw, de belangrijke lijderes, die zich door hare geleden smarten hooger poogde te verheffen dan de voorspoedigste op zijn geluk. Zij achtte alle aanspraak op vergoeding te hebben, alle regt op bewondering, en dronk met begeerige teugen het beklag over hare rampen en haar lijden in. Schoon hare ijdelheid die wonden reeds lang had geheeld, waarvan zij de likteekenen zoo gaarne vertoonde als hare zegeteekens en sieraden, en niet geheiligd door zooveel leeds en niet los van de aarde door zoovele rampen, ging haar hoogmoedig hart begeerig naar de wereld en hare genietingen uit, die zij geheel niet had opgegeven; en zoo vergeten zij had geleefd te Pavia, zooveel geruchts zocht zij nu in alle steden te maken, evenwel eerst onder demoeds schijn. Zij vond haren vader Alphonso in geestelijk gewaad te midden der monniken boete doende in het klooster te Mazara, en toen de dood ook hem had getroffen en haar rouw verdubbeld was, trok zij met een aanzienlijk gevolg ter bedevaart naar Rome, om aan de voeten des pausen vergeefs die rust te zoeken, die zij in de stille natuur op haar landgoed in Sicilie bij eene waarachtige verootmoediging voor God zou hebben kunnen vinden. Gevolgd van eene breede schaar van in het wit gekleede jonkvrouwen kwam zij tot den heiligen vader om hem de voeten te kussen en mogt de voldoening smaken, dat zij veel opzien baarde te Rome en aller aandacht boeide. Inzonderheid trok zij het oog van Prospero Colonna... Het is echter verkieslijk hier

[p. 257]

hare geschiedenis af te breken en haar zooals zij daar ligt nedergeknield, was het ook voor een medezondaar, vaarwel te zeggen, eer zij haren naam gaat wagen en hare deugd zoo twijfelachtig maken zal!... De hoogmoed was haar schild geweest in iedere verzoeking, en nu deze elders voldoening vond, was daar niets dat haar weêrhouden kon zich aan alle begeerlijkheden prijs te geven. Alleen wil ik nog ten behoeve van enkele lezers getuigen, dat de reeks harer rampen zoo min verdicht is als haar karakter.

Don Federigo beklom den troon van Napels, de vijfde koning, die in drie jaren tijds den scepter hier zwaaide, hij was de laatste vorst uit dezen tak van Arragon, die vijf en zestig jaar geregeerd had en eindigde zijne dagen als balling in Frankrijk, gevangen genomen door Lodewijk XII, die in Italië de oordeelen over vorsten en volken volvoerde, welke Karel onvoltrokken gelaten had.

Tenzelfden tijde als don Ferdinando Napels heroverde, werd er in het noordelijk Italië een felle strijd gestreden tusschen het leger der bondgenooten onder bevel van den markies van Mantua en dat der Franschen. Aan den oever van de Taro bij Tornoso kregen zij elkander in het gezigt. Te vergeefs onderhandelt Commines over den doortogt. Na een kort maar moorddadig gevecht gelukt het den Franschen af te trekken, schoon door Cajazzo achtervolgd en omsingeld door allerlei gevaren, die echter den koning zijn ligtzinnig leven niet doen verzaken, of verhinderen dat hij ten laatste een verbond met Sforza sluit buiten de Italiaansche bondgenooten - waarbij 's konings zwakheid, Sforza's laagheid boven alles uitblonken. Hij keerde vervolgens over Turin behouden naar Frankrijk terug, waar hij in den stroom der vermaken en genietingen zoo geheel zijn Italiaanschen togt scheen te vergeten, dat hij de achtergelatenen in den vreemde niet gedacht en zelfs zijn gunsteling de Vers, die zijne belangen in Italië bleef behartigen, schoon met den rang van opperkamerheer, het aan het noodigste liet ontbreken. Nog

[p. 258]

eenmaal kwam het waardig beeld en de ernstige taal des profeets van Florence voor zijn geest, als hij stond bij het lijk van zijn eenigen zoon, den dauphin - maar ook deze slag bragt dit ligtvaardig gemoed niet tot rust; hij zocht die smart, vooral de droefheid zijner gemalin te verdrijven door een vrolijken dans, zegt een ooggetuige en de vrucht des lijdens en der bezoeking ging alzoo voor hem verloren..... want de beproeving werkt wel eene vreedzame vrucht der geregtigheid, doch slechts voor hen, die er door geoefend worden.