Een jaar op reis in dienst der zending

[p. 874]

V.
Van Port-Tewfik, over Port-Saïd, naar Rotterdam.

Zeer vroeg in den morgen van 4 Maart, kwam de ‘Prins’ voor anker in de haven van Suez, Port-Tewfik, waar ik landde. Straks, staande aan den wal van het Kanaal, zag ik het goede schip passeeren, terwijl de kapitein en officieren, op de brug, en het scheepsvolk aan dek, en ook een aantal militairen mij luide ‘goede reis’ toeriepen en toewuifden. Dit trof mij zeer, - te meer daar ik, oude reiziger, die ik was, mij, zoo plotseling verplaatst in een geheel vreemd land, toch wél vreemd gevoelde.

Van Port-Tewfik, reisde ik, per spoor, door Egypte tot Caïro, en van daar naar Alexandrië, waar ik, 10 Maart, scheep ging aan boord der Egyptische stoomboot ‘Mahallah’, naar Jaffa. Van hier reisde ik naar Jeruzalem, en door een groot gedeelte van het Heilige Land, en 30 Maart arriveerde ik, in de Russische stoomboot ‘Korlinoff’, weer te Port-Saïd.

Met de ‘Sumatra’, Kapitein Droogleever Fortuyn, zette ik 31 Maart, de reis voort naar Genua, waar wij 4 April arriveerden. Zonder mij in ‘La Superba’ op te houden, reisde ik verder, over Turin en Geneve, naar Basel, en vervolgens naar Brussel, waar ik, Zaterdagavond 9 April, mijn dochter weer ontmoeten mocht op het perron van de Nord, waar ik haar, meer dan een jaar geleden, vaarwel gezegd had. Daar waren ook de vrienden Van Deth, om mij welkom te heeten en mij naar de gastvrije woning aan de Marché-aux-poulets te geleiden. ‘Wie zal de mogendheden des Heeren uitspreken, al Zijn lof verkondigen?’ De Heere had ook voor mij alles, alles welgemaakt.

Te Brussel dacht ik eenige dagen rustig uit te rusten, doch dit mocht niet zijn. Immers: Den morgen na mijn aankomst vernam ik, zonder eenige voorbereiding, dat ‘de Zendeling Wilhelm, te Poerworedjo, overleden’ was. Mijn ziel was geheel ontroerd door dat bericht. Wilhelm door den dood weggenomen;

[p. 875]

in den bloei zijns levens; ontrukt aan zijn vrouw en kinderen, aan den arbeid op ons arm arbeidsveld. Het scheen niet waar te kunnen zijn, schoon aan de juistheid van het bericht niet te twijfelen viel. Onder die omstandigheden, werd ik gedrongen om aanstonds door te reizen naar Holland, waar ik, Dinsdagavond 12 April, Rotterdam in welstand bereiken mocht.

Voor al de weldadigheid en trouw aan mij in mijn Jaar op Reis bewezen, zij de Naam des Heeren geloofd en geprezen.

L'Envoi.

Dit werk is opgedragen aan de Kerken in Nederland.

Geen ander doel heeft mij bij het schrijven voor oogen gestaan, dan den Lezer te laten zien, wat ik gezien heb; te laten hooren, wat ik hoorde; en, zoo, te laten ondervinden, wat ik heb waargenomen op Java, van der Javanen geestelijken nood, waaraan Nederland zóóveel schuld draagt. En: Van hetgeen gedaan kan, en moet, worden om Midden-Java, naar het bevel van den Heere Jezus Christus, het Evangelie te brengen.

Tal van stemmen verheffen zich, vooral in de laatste jaren, van onderscheidene kanten, dat van Neêrland's schuld aan Java moet afgedaan, - dat de Javaan moet worden uitgeholpen en opgeholpen. Met waardeering zij dit opgemerkt, en de Heere hebbe er dank voor. Doch, het zij wél verstaan: Bloot door ‘Meer lusten, minder lasten’, is ook de Javaan niet te redden. Alleen het Evangelie redt: geestelijk, zedelijk, maatschappelijk. Vóór alle dingen, heeft Java het Evangelie noodig. En mét dat Evangelie, den Javaan door de Kerken te brengen, ontvange hij recht en gerechtigheid in tijdelijke dingen, van de hand der Regeering.

Ofschoon dit werk nagenoeg dubbel in omvang is van hetgeen bepaald werd, moet het nochtans meer beschouwd worden als een proeve van hetgeen ik mij voorstelde te geven, dan een zóó uitgewerkt geheel, als ik wenschte. Het onderwerp is zóó belangrijk; de gegevens, door mij verzameld, zóó talrijk; men kan zich in Nederland, doorgaans, zóó weinig een aanschouwelijke voorstelling maken van Java en de Zending onder de Javanen;

[p. 876]

in verband met die Zending zijn zóóvele vraagstukken te behandelen; in één woord: de stof is zóó rijk, dat ik minstens nog zooveel ruimte, als ik reeds heb overschreden, behoeven zou, om daaraan recht te doen, zooals door mij begeerd wordt. Veel moest nú achterwege blijven, of zeer bekort worden, vooral ook, wat betreft de politieke zijde der Zending op Java, de opium-quaestie, den maatschappelijken toestand der Inlanders, die Christenen worden, dat ik gaarne ietwat uitvoerig zou behandeld hebben.

De bedoeling met dit boek is, dat het gelezen zal worden; - niet doorgebladerd, maar gelezen, regel bij regel; mag het zijn op de studeerkamer, maar zeker in de huiskamer én in de keuken. Anders zal het weinig doel treffen om zúlk een blik op den geestelijken nood van Midden-Java te geven, dat oog en hart daarvoor geopend, of meer ontsloten, mogen worden.

De in dit boek voorkomende Zendingkaartjes zijn, zooveel mogelijk, óók geografisch juist. De illustraties zijn naar photografieën door mij in Indië genomen, of naar lichtbeelden van den hofphotograaf Cephas, te Djokja; voorts naar enkele clichés, mij in bruikleen afgestaan, waarvoor bij dezen mijn hartelijken dank betuigd wordt.

En diene zoo dit werk mede om het aan de Kerken in Nederland onmogelijk te maken, langer het oor te sluiten voor der Javanen smeekstem, die ook door deze tot haar komt:

SAMI KAPITOELOENGNGAN,

Help ons!

Dat geve God, in Wien is ‘kracht om te helpen’. Amen.

F. Lion Cachet.

Rotterdam, 27 November 1896.