Shit my mar lek

[p. 116]

Soe ik dat no ha moatte?

... dat ik no tink: dy skriuwer, it wurdt wat langer wat healwizer, hy fljocht fan ‘Grimel’ nei ‘Grammel’ en komt yn ‘tizebosk’ telâne. Soe ik sa tinke moatte? Sa tink ik lykwols net! Mar ho! Ik sil my earst eefkes foarstelle: ik bin in lêzer, in oarenien as dy oare, jo witte wol, dêr't de skriuwer mei ôfweefd hat. Ik brek, om sa mar ris te sizzen eefkes yn, yn dit boek. De skriuwer wit hjir neat fan. Ik sil jo in útstel dwaan, mar foardat ik dat doch earst noch dit: ik haw ris in man sjoen dy't foar syn caravan yn in wyt plestik stuoltsje siet te lêzen. Net gewoan te lêzen, nee der wie wat mei dy man, wat aparts, wat nuvers. Ik lei foar ús tinte op in luchtbêd wat om my hinne te loeren. Sa koe ik begnuve dat dy man sa no en dan in side út syn boek skuorde en dy achteleas op 'e grûn falle liet.

‘Wat ik út ha, sit yn 'e holle en kin dus wol fuort,’ wie syn andert doe't ik him dernei frege. ‘Ik ha gjin boeken foar de pronk. Sokken binne der wol, meters oan boeken mar noch gjin sintimeter lêzen, in kast fol boeken mar in lege holle. Sa sit it by my net. Ik besykje in folle holle te krijen, in libbene geast, in aventoerlike fantasije. Soe ik alle boeken hâlde, dan rin ik it gefaar dat ik gjin nije boeken mear keapje wol: de âlde nimme al safolle plak yn. Dêrom smyt ik se fuort, sa hâld ik altyd romte foar nije boeken.’

Goed, it is in stânpunt ek al is it mines net. Mar ik soe jo in útstel dwaan. No dan, fine jo wat ik hjir sis geëamel, geneutel of gejeuzel, skuor dan, lykas dy fint op dy plestik stoel foar dy caravan, nei it lêzen, dizze siden út it boek. My kin it neat skele, ik ken jo dochs net en de skriuwer ha

[p. 117]

jo der ek net mei, hy wit net iens dat dizze siden der yn sitte en dus ha jo se ta it begripen fan dit boek ek net nedich.

Sa't ik al sei, ik bin in oare lêzer as dy oare: ik hâld mysels foar in positivenien. As de skriuwer alle kanten útfjocht mei syn boek, dan flean ik mei. Wa wit kom ik sa nochris op plakken dêr't ik oars net komme soe, bedarje ik yn tinkwizen dy 't ik sels net betinke koe, belibje ik aventoeren dy't ik sels net aventoerje soe. Klearebare winst dus. In skriuwer hat ek neat oan in lêzer dy't it better wit as de skriuwer sels. In lêzer dy't altyd de mûle der ynslacht, ien mei in bek dus as in opskuorde toffel, as in skuordoar, as de laadklep fan in frachtauto, kin in skriuwer misse as pine yn 'e mûle, as in swolm yn 'e mage, as in stienpûst op 'e kont. Dat negative gedoch fret oan him: hy hat mei syn tekst omavensearre, hy hat der swier fan west, hy is der fan befallen. Sa'n bern kinne jo net oanienwei skeine mei ôfwaaid praat. En dus fyn ik it moai dat de skriuwer mei dy oare ‘ik’ ôfweefd hat. Hy is de ‘ik’ dy't it te fertellen hat en sa sit dat.

Mar, no moat ik earlik sizze dat er der al foar oppasse moat en skriuw himsels net yn 'e finzenis fan syn eigen ‘ik’. Hy woe oaren de romte jaan en dat is in goed ding, mar as dy oaren de romte net wurdich binne, him misbrûke, dan kin er net oars en behein de romte. Hy moat lykwols net ferjitte dat syn eigen ‘ik’ wol romte nedich hat.

Aha hear ik jo no tinken, dêr begjint dizze ek al mei krityk. As jo sa tinke, dan moatte jo dat sels witte fansels, mar dan tinke jo te swier. Lit ik it sa sizze: ik wol de skriuwer in helpend wurd taskriuwe, him op in lytse útwei wize dêr't er sels faaks net op kommen wie. Ik bedoel dit:

[p. 118]

Wy kinne dit no wol moai mei ús beiden beprate, mar as gjinien fan ús it trochferteld oan 'e skriuwer, sil hy der gjin weet fan hawwe: hy wit ommers net dat dit yn syn boek stiet! Hawar, hy moat syn eigen wegen mar gean.

Sa't ik niis al sei, as de skriuwer alle kanten útfljocht mei syn boek, haw ik in moaie kâns dat ik lju tsjinkom dy't ik oars net tsjinkommen wie. Sokke olferts bygelyks as dy lju op 'e tennisbaan. Ik tennisje sels net, mar oars soe 'k sokken op matchpoint in hurde sliceball op 'e harsens slaan sadat se hiel eefkes op 'e dea stean soenen. Jo kinne fansels ek hiel oare lju tsjinkomme. Sa kaam der by my ris in man oan 'e doar: ‘Is der ek noch wat te slypjen?’ In lyts mantsje stiet op 'e stoepe. Ik skat him op in jier of sechtich. In skjirresliper al wat op jierren. Hy sit wat apart yn 'e klean, mei in streekjebroek dy't wol in tomme as fyftjin te koart

[p. 119]

is, mei geitewollen sokken dêrûnder en mei wite gatsjesskuon dy't wat Amerikaansk oandogge. Hy hat in swierich brún jaske oan, dat net by de broek past, dêrûnder in blijbrien bûsgroentsje dat besiket by it jaske te passen, mar it net docht. Op 'e holle hat er in striehoed en dy docht net iens syn bêst om wêr dan ek mar by te passen. Tafalsklean dus en dat is dan ek de sjarme.

‘Ik wol alles wol foar jo slypje, fan tafelmessen oant fleismessen, fan alderwetske skjirren oant nijmoadrige mei fan dy grutte plestik eagen deroan, jo witte wol.’

Ik wit it, mar ik ha neat te slypjen. Ik kin lykwols noch mar net los fan him komme. As in blijmoedige swalker stiet er by my op 'e stoepe. Hy is net fan doel om my myn benyptens sjen te litten, mar hy docht it al: ik fiel my fêstbakt oan eigen húske en krúske, ik fiel my wat út in fantasijeleaze grizens skinend en wat bangeskiterich yn 'e klean.

‘De sliperij...,’ sis ik, om him noch eefkes fêst te hâlden, mar ek om wat fan myn fernuvering skine te litten, want der stiet gjin karke of soksawat op 'e dyk. Myn fernuvering pakt er op.

‘De sliperij haw ik thús. Fan alles wat jo my meijouwe, krije jo in resu.’

Hy hellet in papier út 'e bûse.

‘Mar ik ha neat te slypjen.’

‘Dat hie ik al lang begrepen.’

Hy glimket, teart it papier dûbel mei de tekst nei binnen en jout it my oer. Dan nimt er de hoed fan 'e holle, makket in lytse mar weardige bûging en set ôf nei de buorlju.

Wer yn 'e keamer tear ik it papier iepen. Ik ferwachtsje soksawat as: ‘Beleefd aanbevelend’, mar nee, ‘Bekeerd u,

[p. 120]

want het koninkrijk der hemelen is nabij gekomen! Mattheus 3:2. Uitnodiging van de vrije Baptistengemeente te L.’

Hy woe alles wol foar my slypje, hy woe my sels geastlik wol wat byslypje.

Ik ha der net west, dêr yn L. Hie 'k it al dwaan moatten? No ja, ik ha it no ienkear net dien, dat oer L. sille wy it net mear ha. Mar oer H(arns) moatte wy it noch al eefkes ha. Spilet sa'n stêd my dêr in wichtige rol yn 'e ferhalen oer de âlde yngreven Friezen yn it begjin fan 'e midsieuwen en dan binne de Harnzers hjoed de dei, wat it Frysk oanbelanget, sa anty as de pest. Friezen sûnder ynhouten dus en jo soenen se, lykas dy Saracenen, de stêd útjeie!

Folle moaier is, dat de skriuwer him sa bleat jout, mei dat fertellen oer eartiids. Dat dy man him sa drok makket oer dat lytse skyttaaltsje fan ús. Oandwaanlik! Jo soenen him ynfrieze en oer in jier of tweintich wer ûntteie en ferkeapje. Kassa!

En dat is no it moaie fan in boek dat alle kanten útfljocht: jo hearre nochris wat.