Shit my mar lek

[p. 87]

Ha jo dat no ek?

... dat jo no tinke: ferdeald, ferdikkemy, ferdoary, ferdomme, ferfûld, fergemy, ferhip, ferjamme, ferrek om my, ik hâld der mei op. Lit dy geveltsjefryskfersoarger mar mei de kabouters in eleventowntour ride en lit se ûnder it skaatsen de boel mar oplosse. Wa wit kinne se ek noch eefkes in útstapke meitsje nei Warstones (Warstiens) en nei Highbones (Hegebeintum).

Dit is no foar de fiifde kear dat ik besykje him op it rjochte spoar te setten en dan te betinken dat ik út in skipperslaach kom, dêr't trije kear al rjocht wie. Ik hie der earder mei ophâlde moatten. Foar de lêste kear sil ik de skriuwer noch in goede rie jaan: skriuw der in tredde (skippersrjocht!) moard yn, mei in tredde ynspekteur, Caspar Casimier, beskôgje dat as de ein fan it ABC fan 'e literêre keunststikjes en kear werom nei it A(lberda) B(Ottema) C(asimier) fan 'e wurklikheid. My sille jo net wer hearre, ik hâld der mei op. Faaks wie dat foar jo ek it bêste, ophâlde mei dit boek. Mar goed, jo dogge mar, ik doch net mear mei, ik ha myn nocht. Finy! Basta!

En ik ha myn nocht ek. O ja, foardat ik fierder gean sil ik my eefkes bekend meitsje: ik bin de skriuwer en ik sil hjirnei ek de iennichste ‘ik’ fan dit boek wêze. Hâld dat mar goed yn gedachten! Skjin myn nocht ha 'k fan dy oare

[p. 88]

‘ik’. Lit him yn syn eigen stront omriere en net yn mines. Ophâlde moat ik neffens him. Oars wol in oanloklik idee: in bloedigen wurk is it, sa'n boek skriuwe. En iensum: jo sitte mar wat allinnich te sitten. En mar prakkesearje. As ik dit boek net hoegde te skriuwen, hie ik moai tiid om bygelyks in kursus te dwaan, ‘Hoe lear ik skaken’, of ‘Hoe sier ik Meksikaansk’, of ‘Hoe wurket Yoga’. Ik soe my elke jûn efter de pûst drave kinne om in sterke bealch en in sterk hert te krijen. En dat moat ik no mar ôfwachtsje mei al dy stinnerij en sûperij soms, om de ûnmacht fuort te sûpen. Ynstee fan dit boek te skriuwen soe ik in boek lêze kinne, ‘Alles oer kaktussen’ bygelyks. Ik soe ek kleurkanarjes fokke kinne. Mar ja, dat kin ik allegearre net, want ik moat dit boek skriuwe. Skriuwen is myn driuw, myn druch. En as dan sa'n ‘ik’ my mei ôfwaaid praat fan myn boek ôfbringe wol, dan krij ik op foarhan al ûnthâldingsferskynsels en ien dêrfan is lilkens.

Doe't ik noch gjin letter fan dit boek op papier hie, tocht ik: wêrom moat de lêzer altyd wachtsje mei syn kommintaar oant it boek klear is. Ik sil him fuortdaliks de romte jaan om kwyt te wurden wat er kwyt wol. Soks ferrommet en dêr komt noch by, men is demokraat of men is it net. Sa't no wol bliken dien hat, dat wie folslein ferkeard tocht fan my. Ik hie it witte kinnen, ik wie warskôge: in sekere E.D. hie it alris by my op it ‘trotwaer’ smiten.

‘De opmerking dat Fryske skriuwers harren ris wat mear dwaande hâlde moatte mei it tagonklik meitsjen fan harren wurk foar in grutter publyk, hat my steurd. Elke skriuwer moat skriuwe wat er skriuwe wol. Dat klinkt dramatysker as dat it is. Ik fyn ek dat de skriuwer foar de lêzer oer de plicht hat om de dingen dy't er te sizzen hat, sa helder

[p. 89]

mooglik te sizzen. Mar de lezer kin de skriuwer noait ferplichtsje om dingen te sizzen dy't er net sizze wol, ek al soene se noch sa noflik wêze om te hearren. Alles mei in skriuwer dwaan, mar him net oars foardwaan as er is; dêr komme - yn it persoanlike likegoed as yn it literêre -ûngelokken fan. Skriuwers en útjouwers moatte der om tinke dat se it publyk net tefolle nei de eagen sjogge. Yn it literêr bedriuw bliuwt de lêzer in serieus te nimmen faktor, mar de lêzer is net baas. Sa'n tendins soe op 'en doer de deastek foar de literatuer betsjutte. Lêzers ha soms nuvere knopen oan 'e jas: se kinne iensidich en ûnearlik wêze yn har keapgedrach.’

Unearlik en iensidich kinne se wêze, de lêzers en neffens my net allinnich yn har keapgedrach, mar ek yn har beoardielingsgedrach. In skriuwer moat him dus ek net om syn lêzers bekroadzje. Hy is gjin demokraat, in diktator dat is er.

Hiel eefkes haw ik noch tocht: ik meitsje fan dy oare ‘ik’ in ‘it’, in ûnsidige tredde persoan. Mar nee, dat soe ek gjin oplossing wêze. Ik moat der folslein los fan, oars wit ik krekt hoe't it gean sil. Samar op in kear en dan fansels op in stuit dat it my net útkomt, sil ik in lulke ‘it’ oan 'e telefoan krije.

‘It is gjin manier om my samar fan in earste nei in tredde persoan ta te skriuwen. En dan noch net iens in gewoane tredde persoan, nee in ûnsidigenien. Soks is in folsleine minachting foar de ‘ik’ dêr't dy ‘it’ foar stiet, de lêzer, jo klant, jo ôfnimmer. Jo lizze him leech en jo soenen him heech hawwe moatte. Mar goed, jo sille it wol fernimme as dit boek útkomt, ás it útkomt. In útjouwer sil wol wat mear respekt hawwe foar de lêzer mei ik hoopje. Of wurde

[p. 90]

skriuwers en útjouwers sa yn 'e subsydzjewatten lein dat se wol foar it âld papier skriuwe en útjaan kinne? En mei it ferhaal giet it ek wer de ferkearde kant út, it rint wer fan koarstekoeke nei jenever, fan âldwiif nei bearenburch, fan sûkerkoeke nei poeiermolke. En wat my oanbelanget, jo meie jo der oan ferfrette, oan fersûpe...’

Bats, de hoarn derop. Dat lêste haw ik sels dien, want ik tink dat dy ‘it’ sa noch wol in hiel skoft trocheamelje woe. Dat die er ek al doe't ‘it’ noch in ‘ik’ wie. Sjoch hjirboppe mar. Sels al kras ik in part fan syn wurden troch, hy hâldt mar net op. Mar goed, ‘it’ wol net mear en sels as soe ‘it’ noch wolle, ik skriuw ‘it’ der út.

[p. 91]