Shit my mar lek

[p. 29]

Fiif

Wylst ynspekteur Alberda noch yn 'e shit sit, juffer Jacqueline it jammer fynt, twa famkes oer bisteblommen keuvelje, lêst Arend Zandstra, koekjebakker fan professy, de krante: ‘De Fryske taal is in unyk ferkeapmiddel. Bûter, brea en Kollumer tsiis as Fryske fariant fan it “du vin, du pain et du boursin”, dat is in aardige manier om reklame te meitsjen. En hy wurket grif! Drs. Riemersma lei dy suggestje justerjûn yn 'e Bogt fan Guné yn Frjentsjer foar oan it krystkongres fan Fryske studinten.’

Arend Zandstra teart de krante op en smyt him op in taffeltsje.

‘Wat sil sa'n eigenwize dee-er-esser ús as ûndernimmers no fertelle,’ beprakkesearret er.

Arend Zandstra hat alle tiid om te prakkesearjen: hy hat it yn 'e rêch.

‘In dei as wat plat,’ hie de dokter sein, ‘en fuort begjinne ek al is it hjoed freed.’

‘Mar,’ iggewearre er foar de foarm noch eefkes tsjin, ‘ik kin op 'e saak sa min mist wurde.’

‘Sels witte, dan geane jo mar nei de saak,’ joech de dokter lakonyk as beskie.

Der wie gjin ferwin op, hy moast plat en doe hie er ynienen alle tiid om wiidweidich de krante te lêzen en ien en oar yn syn prakkesaasje oer te eidzjen.

‘Frysk brûke yn 'e reklame, jawis, oeral gean de grinzen iepen en dan moat men jin sa noadich presintearje yn in taaltsje dat net fierder giet as Wolvegea, Bûtenpost, Appelskea en Hjerbeam.’

Yn 'e sakeklub hienen se it der noch wiidweidich oer

[p. 30]

hân: ‘It status fan Provinsialisme moatte wy fan ôf, de jarrelucht moat fan 'e taal, it lytse tinken moatte wy kwyt. In Fryske ûndernimmer tinkt grutskalich: dy hâldt net op by Hjerbeam, dy reest troch nei Harns, fljocht yn ien feech de ôfslútdyk oer en dan sûnder op 'e rem te traapjen de Noardsee...’

Lykwols, Arend Zandstra kin op dat stuit net fierder komme as Hurdegaryp, want dêr leit er op 'e rêch op 'e bank yn syn eigen keamer. It is stil om him hinne: de bern binne nei skoalle en de frou is it doarp yn om boadskippen. Syn eagen wurde swier, syn tinzen wurde taai en stadichoan rekket er yn 'e dodze.

Der is in man dy't nei Eernewoude ta wol, mar hy kin it net fine. Hy rydt heal Fryslân troch en komt op 't lêst yn Earnewâld telâne.

‘Ochotochotochot,’ tinkt de man, ‘folslein ferdwaald.’

Mar hy hat sin oan kofje. Hy siket in kafee, giet by it rút sitten en bestelt kofje.

‘Toerist?’ freget de kafeebaas as er de kofje op it taffeltsje delset.

‘Nee, ferdwaald.’

De kafeebaas rint skodholjend efter it lege bledsje oan wer nei de taap werom. De man by it rút pluzet ûnderwilens it papierke los fan it koekje dat er by de kofje krigen hat. In lyts koekje. Hy stekt it yn ien kear yn 'e mûle.

‘Justjes tefolle krûden,’ tinkt er as er mei de tonge de smeits fan it ferkôge koekje hifket. Dan slokt er de brot troch, nimt in swolchje kofje en lit him noflik wat ûnderút sakje yn 'e stoel. Hy sjocht nei bûten. Dêr boartet de sinne mei de lytse weachjes fan it wetter dêr't er op út sjocht. In stikmannich roeiboatsjes lizze foar de wâl.

[p. 31]

‘Sil ik aanst...’

Hy sjit oerein!

‘De saak!’ tinkt er, ‘ferdomme noch oan ta, hoe krij ik it yn 'e harsens om te prakkesearjen oer in boattochtsje, wylst op 'e saak...’

‘Au!’, raast Arend Zandstra, ‘au!’

Hy soe sa út 'e dodze wei nei de telefoan. Dy ferrekte rêch! Hy besiket him wer del te jaan. Syn lichum jout rillegau belies, mar syn tinzen dogge dat net.

‘Lis ik hjir noch net iens ien dei en it is al mis mei my, bin ik al mei mysels op 'e doele, dream ik al oer mysels yn 'e tredde persoan. Ik hie gewoan nei de saak ta gean moatten, de wike ôfmeitsje, rêstich út it kantoar wei de boel wat yn 'e rekken hâlde. Faaks wie dy ferrekte rêch dan ek wol wat oerbettere.’

Hy leit net noflik, hy skeukt wat hinne en wer op 'e bank.

‘Au!’ raast er opnij.

Hy docht de eagen ticht en besiket net mear te tinken. Stadichoan jouwe syn tinzen it oer.

‘In soad toeristen?’ freget de man by it rút as de kafeebaas him noch in bakje kofje bringt.

‘Dat hie wol minder kinnen.’

‘Bûtenlanners, of lju út eigen lân?’

‘Dy lêsten ferdwale hjir wol gauris,’ gnysket de kafeebaas, ‘mar dy oaren kinne Earnewâld ornaris wol fine.’

‘Dútskers?’

‘Dy ek, mar ek wol oaren.’

It petear stûket eefkes.

‘Der sitte tefolle krûden yn dy koekjes.’

‘O ja? Dat ha 'k noch noait earder heard.’

‘Ik ha der ferstân fan.’

[p. 32]

‘Soa!’

‘Ik meitsje dy dingen sels, ik bin koekjefabrikant, fan krûdkoekjes, dus jo begripe...’

‘Ik begryp it. De koekjes dy't wy hjir by de kofje presintearje komme net by jo wei.’

‘Krekt.’

Stilte. En nei in hoartsje: ‘Dus ek wol oaren seinen jo. Ingelsken?’

‘Wy hienen hjir lêstendeis in busfol Japanners.’

‘Japanners hie 'k tocht.’

‘Dy ha hjir sawat in wike omspaand. Se fûnen alles wakker moai: it fiskjen, it roeien, it silen. En alles kaam op 'e film. Se hienen mear drokte mei de filmerij as mei it sels sjen en dwaan.’

‘Ha joek telefoan?’

‘Dêr efter by de twaletten is in sel.’

‘De kafeebaas set it smoarge kofjekopke op it bledsje en toffelet wer nei syn taap. De man siket de telefoansel op.’

- Ja, hjir mei my. Noch bysûnderheden?

- Wat seiste, in Japanner oan 'e telefoan?

- Dat komt my no ek wer yn 't sin. Mar dat is al sa lang lyn, dêr hie 'k net mear op rekkene.

- Wolst dat noch in kear herhelje?

- Se wolle 80 tûzen rôlen koekjes ha? Om 'e twa moanne?

- Dat is pracht nijs!

- Mar der sit in mar oan?

- De ferpakking seiste?

- Oan 'e ferpakking kin it net lizze, dy is ommers altyd itselde.

- Ho ho, no net trochdrave. Sis dat lêste nochris, mar no

[p. 33]

hiel stadich.

- Se wolle der fan dy rymkes op ha?

- Mar wy hawwe der noait rymkes op.

- Dat proefpakketsje? Wat is der mei dat proefpakketsje? It is wol in healjier lyn dat wy... en dat wienen deselde koekjes dy't wy oars ek...

- Ho, kalm oan, do bist al wer op 'e rin en do moatst ek net sa raze.

- O, raasto net, raas ik. Mar no dy rymkes.

- Ien fan 'e froulju fan'e ynpakôfdieling hie foar de grap wat rymkes plakt op 'e sydkant fan dy rôlen koekjes; rymkes dy 't se thús op 'e kompjoeter útdoktere en útprinte hie.

- Ja ja, dat haw ik goed foar it ferstân. En dy Japanners fûnen dat machtich: tekens fan ien fan 'e minuskule taaltsjes fan 'e wrâld.

- In Godswûnder dat sa'n lyts taaltsje noch betsiet? No ju, seinen se dat? Leauwe dy Japanners wol yn in God? Och, wat kin ús dat ek ferrekke.

- En dy rymkes wolle se garje. Om hoksoarte fan rymkes giet it eins?

- Eefkes wachtsje, ik sil in stikje papier en in pin pakke. Ja, toe mar.

- De koekjes fan Zandstra

dêr wolle jo net ien,

mar folle mear fan ha.

- Soa ju, no ju, stie dat der op. Dat stelt ek net folle foar.

- En sa wiene der noch in pear, mar dy witst net út 'e holle.

- Mar bliksems man, as dy Japanners soks garje wolle, dan moatte der mear fan dy dingen komme. Wy moatte

[p. 34]

copywrighters oanlûke, by need Fryske dichters. Witst wat, ik kom der oan, wy moatte dit yn 't grut oanpakke, ik bin sa gau mooglik by dy.’

Arend Zandstra sjit oerein.

‘Au!’ âlet er.

‘Docht it sear leave,’ seit de frou dy 't krekt mei in tasfol boadskippen thúskommen is. ‘Hat er it sa yn 'e rêch? Moat ik him eefkes strike?’

‘Au!’

[p. 35]