Verzameld werk. Deel 7

[p. 735]

Het bezoek

Heden, na vijf lange jaren elkander niet-zien, heb ik het bezoek gehad van mijn oude vriendin. Ik hoorde reeds van boven haar opgewekte stem beneden aan de trap; en toen ik op 't balkon kwam zag ik haar op de Molenheuvel staan tussen de bloeiende heesters, met haar levenslustige donkere ogen naar mij toe gericht.

- Quelle joie! riep ik verrast; en wilde haar tegemoet rennen.

- Blijf daar! riep ze; - ik kom bij je. En in enkele flinke schreden was ze boven en reikte mij de hand.

Ik vloog haar om de hals. Ik zou niet kunnen zeggen waarom, want het was niet mijn gewoonte met haar: het gebeurde spontaan en zij nam het niet kwalijk; zij kreeg even een kleur die haar flatteerde en zij lachte; en toen ging zij zitten en vroeg, plagerig-opgewekt:

- Leef je nog en heb je wel af en toe aan mij gedacht in die vijf aar?

Ik bekende dat ik nog leefde en dat ik werkelijk wel nu en dan aan haar gedacht had in al die jaren.

- Best, verzekerde zij. - Ik kon goed met ‘ze’ opschieten. Ze zijn nog zo bar niet, als je ze maar aandurft. En,... voegde ze er lachend bij, - als je ook maar wat durft wagen.

Verbaasd keek ik haar aan. Die vrouw had vijf jaar lang onder de vreselijkste druk geleefd; zij was weduwe, half geruïneerd; zij had haar beide zoons in 't leger, gespaard, goddank, maar al die tijd in het gevaar zonder dat zij enig nieuws van hen ontvangen kon; zij had alle mogelijke redens gehad om zwaar te tobben en te lijden; en in plaats van een zwaarmoedig-gedrukte zat ik tegenover een optimistisch-opgewekte vrouw, een vrouw die levenslustig lachte en babbelde, alsof al die schrikkelijke angsten en die stormen over haar heen waren gewaaid, zonder haar zelfs van verre te

[p. 736]

raken. Zou het dan toch waar zijn, wat ik reeds meer dan eens gehoord had: dat zij, die ‘gebleven’ waren, minder geleden hadden dan zij die in de vlucht naar 't buitenland hun heil hadden gezocht?

- Je moest met ‘ze’ weten om te gaan, voer zij voort. - Zie je wel: ik ben er vast van overtuigd dat ze, ondanks hun bijna vijfjarige verblijf in ons land, absoluut niets van ons volkskarakter gesnapt hebben; dat ze b.v. nooit begrepen hebben dat wij hen aanhoudend voor de gek hielden. Zij maakten wetten, aldoor maar nieuwe verordeningen en wetten, - ik geloof waarachtig dat zij er 's nachts hun slaap voor lieten - om ons te plagen en te temmen; en zij begrepen er niets van dat wij, in plaats van aan die wetten te gehoorzamen, er alleen op uit waren om ze, op alle mogelijke wijzen, te ontduiken. Het schijnt, dat in hun land iedere wet trouw wordt nageleefd; in óns land, - dat hoef ik je niet te zeggen - geldt het als vaste gewoonte, en bijna als een plicht, elke wet zoveel mogelijk te omzeilen.

Zo ging dat o.a. met het passenstelsel. Je mocht niet buiten je ‘Kommandantur’ - een mooi woord, vind je niet? - maar denk je dat één mens zich daaraan stoorde! Iedereen liep heimelijk buiten zijn Kommandantur en wil je eens weten hoe ik in Brussel gekomen ben, zonder pas, en in een tijd toen het volstrekt onmogelijk was een pas voor Brussel te bekomen?... Te voet, vijfenzeventig kilometer verre, voorgeloodst door boerke Baete!...

- Wie is boerke Baete? vroeg ik, mede door haar opgewektheid geanimeerd.

- Boerke Baete! lachte zij. - Boerke Baete is boerke Baete, weet je dát nog niet!... Boerke Baete vertrok 's ochtends vroeg van huis, in vuile werkkleren, met een kruiwagen en op klompen. Wie met hem mee wou volgde hem, op enige afstand. Meer dan drie personen wou hij echter nooit achter zich mee, en dan bij voorkeur vrouwen. Je liep zonder hoed en zonder enige bagage, alsof je een vrouw uit het volk was, die daar ergens woonde in de buurt en even voor een boodschap uit was. Je nam natuurlijk niet de minste notie van boerke, die zich ook niet in 't minst met je bemoeide. Je volgde maar aldoor, op een afstand, de kruiwagen, langs

[p. 737]

allerlei stille paadjes en wegen, die boerke op zijn duim kende. Dreigde ergens onraad, kwam er een gendarm of een zogenaamde ‘markenpakker’ in 't zicht, dan sloeg boerke kalm een zijpad in, alsof hij vlak daarbij woonde en naar zijn huis toe ging; en wie volgde liep dan maar een eindje door, om geen argwaan op te wekken. Zodra 't gevaar geweken was, zag je boerke weer verder met zijn kruiwagen vóór je uit rijden. Was de ontmoeting met de vijand niet te vermijden zonder op een in 't oog lopende manier opzij te gaan, wel, dan liep je maar rustig verder door; en van de tienmaal negen was het de gendarm of de markenpakker die je 't eerst groette: ‘guten Tag,’ waarop je met een verstrooid en onverschillig ‘guten Tag’ antwoordde, en maar aldoor verder ging. Zodra als je binnen Brussel was, gaf je boerke twintig frank en merkte verder niets meer van hem. Maar je wist waar en wanneer je hem de volgende ochtend, of later, vinden zoudt om op dezelfde wijze terug te keren.

- En waarom deed je dat? vroeg ik.

- Om niets;... om ‘ze’ eens te... plagen, lachte zij. - Ik heb er echter van geprofiteerd om ook van allerlei in te slaan dat wij in het etappengebied niet meer konden krijgen, en om mijn zuster op te zoeken. Drie dagen heb ik heerlijk in Brussel rondgekuierd, met een hoed en met een mantel van mijn zuster aan. En de vierde dag ben ik rustig, met nog twee andere ‘vrouwen uit het volk’ achter boerkes kruiwagen teruggekuierd. Heerlijk uitstapje! jubelde zij.

En weer lachte zij, met de eigen lach waarmee Uilenspiegel, onder de wreedste druk nog altijd goed geluimd, de beulen van zijn vaderland zo heerlijk en zo gaarne voor de gek hield.