Verzameld werk. Deel 7

[p. 732]

Op wandel in Vlaanderen

Vanmorgen was het weer zacht en stil; ik heb mijn rijwiel genomen en ben gaan kuieren door Vlaanderen.

Ik moet nog wennen aan al die nieuwe aspecten van mijn land. Vroeger was het als één mooie en zachte harmonie. Nu is het als een caleidoscoop van beelden.

Daar staat het blonde, rijpende koren, meer dan manshoogte, langs beide kanten van de weg. Dat is als vroeger. De rode, witte en blauwe bloemen staan er overvloedig in te woekeren. Zij doen mij telkens weer denken aan lachende en blozende kleine meisjes: mooie blonde boerenmeisjes, met roze wangen en blauwe ogen. Daar bloeit een wijd-uitgestrekt klaverveld: miljoenen paarse trosjes, waarover bijen zoemen en kap ellen fladderen. Het geurt naar honig en heel het veld schijnt zwoel te ademen, te leven en te trillen. Dat is als vroeger...

Daar ligt het dorpje in de zonneschijn. Het dorpje schijnt kleiner geworden en lager tegen de grond gehurkt. Dat is niet meer als vroeger... Vroeger rees daar slank de antieke grijze kerktoren op en nu is die toren geworden als een romantische ruïne: afgestompt, brokkelig uitgekanteeld, met grote, tragische barsten en gaten, waardoor de blauwe hemel schittert. Dat is het nieuwe. Daar heeft de oorlog overheen gewoed. En toch: het komt mij voor alsof in dat akelig-tragisch nieuwe ook nog iets van 't goede oude leeft. Ik hoor een klok die langzaam-plechtig luidt, en dat geluid schijnt wel te komen uit die ruïne van de oude kerktoren. Ik herken duidelijk de klank, die zware, dromerige klank, die ik zo vaak gehoord heb op schone, stille zomeravonden; en nu, in 't helder daglicht van de heerlijke zomerzondagmorgen, zie ik langs alle wegen door de velden mensen naar die kerk toegaan, als zou 't toch nog mogelijk zijn in deze droeve ruïne een gods-

[p. 733]

dienst-oefening bij te wonen. Ik sla een kronkelpaadje tussen 't koren in en kom op het verwoeste dorpje.

Het is er vol met mensen op hun zondagsbest, die midden op de dorpsplaats tussen het puin zitten neergehurkt of neergeknield, rondom een soort houten estrade, waarop de pastoor, in staatsiegewaad de H. Mis opzegt. Veel rijkkleurige vendels en vlaggetjes staan wapperend en wuivend om hem heen en in de zon schitteren vonkenschietend de vergulde en zilveren ornamenten. De koorknapen bewegen zich als grote, rode vlinders, de heilige beelden staan overal op houten schragen rondom het houten altaar, waar ook de ‘maagdekens’ zitten, in witte japonnen en blauwe sjerpen, en ook de ‘beeldknapen’ in witte broeken, zwarte jassen en rode sjerpen. En in de kerkruïne luidt af en toe de klok, hangend midden in het puin tussen geïmproviseerde balken en in beweging gebracht door drie mannen, die zich met al hun kracht aan 't klokzeel laten hangen. Ik begrijp wat er gebeuren zal. Straks gaat de processie uit, langs de straten van 't verwoeste dorp en door de velden, om de vruchten van de aarde te zegenen, als vanouds. Dat is de eerste maal sedert vijf jaar.

Daar zet de stoet zich langzaam in beweging. De grote rode en blauwe vanen wuiven nobel over de blonde golvingen van 't rijpend koren. De heilige beelden, hoog op de schouders van de mannen gedragen, schijnen, met strak-beschermend gebaar, de wilde streek te zegenen. De ‘maagdekens’ dragen het Lievevrouwbeeld met het klein kindje Jezus op de arm; en het zijn stevige Vlaamse maagden, met bruingebrande handen en gezichten en met forse, brede heupen onder 't spannend wit van de rokken met de blauwe sjerpen.

Zo gaan zij, stijf en langzaam, langs de blonde wegen van het blonde land, waaruit een lichte stofwolk, als van gouden pulver, in de zon opstijgt. Een muziek speelt en plechtige gezangen galmen, zonder echo opgenomen en verspreid over de wijde uitgestrektheid van land licht en hemel, waarin de kringelende leeuwerikjes onverpoosd hangen te kwelen en te orgelen. 't Is als vanouds... of er geen oorlog is geweest. Maar wat niet van het oude is, wat aan het nieuwe, aan het akelig-nieuwe denken doet, evenals de verwoeste kerk en de in puin geschoten huizen, dat zijn een aantal vreemde mannen, die

[p. 734]

roerloos naar het ongewone schouwspel staan te staren: Duitse krijgsgevangenen in vuilgrijze uniformen, die hier onder toezicht van Belgische en Franse soldaten in de omtrek aan het werk zijn; Russische ex-krijgsgevangenen, die Duitsland los moest laten en naar hier zenden; en dan die andere vreemde schepsels, die geelbruine Annamieten en Chinezen, met scheve oogjes en apengezichten, die de vieze boel hier komen opruimen. Een raadselachtige glimlach zweeft over hun houterige tronies. Spotten zij in stilte met wat ze bijwonen? Denken zij aan hun eigen religieuze plechtigheden in het verre land? Of dromen zij reeds van de toekomst, van de komende heerschappij van hun ras over dat verarmde en doodgebloede witte-mensen-ras, dat in jarenlange waanzin zelfmoord pleegde?

Wie zal het zeggen! Zij glimlachen mysterieus en raadselachtig. Zij zeggen niets en wachten...