Verzameld werk. Deel 7

[p. 729]

Raadsels

Er zijn tegenwoordig een aantal raadsels in deze beroerde wereld, die ik vruchteloos gepoogd heb op te lossen. Men zou er wel een boek mee kunnen vullen. Ik haal er slechts een drietal aan, die mij tot een obsessie worden.

Vroeger, in de gelukkige vredestijd, is het mij nooit opgevallen, dat er veel te veel mensen waren op de wereld. Zonder buitengewone moeite kreeg je een kamer in een hotel; zonder te moeten vechten nam je je plaats in trein of tram.

Er zijn twintig miljoen mensen in, en tengevolge van de oorlog gesneuveld en gestorven. Er zijn meer dan twintig miljoen mensen door de Spaanse griep, of, beter gezegd: de pest, - want dat schijnt het wel te zijn - weggemaaid; en nog nooit is onze ellendige, beroerde wereld zo vol als nu, zo stampvol, boordevol, overvol menselijke schepselen geweest. 't Is een ellende zonder weerga en een wanhoop om erbij te huilen. Je huivert van het idee alleen dat je zoudt moeten reizen. Nergens een dak; nergens een kamer; je loopt met je bankbiljetten in de hand vruchteloos te bedelen. En zo is het niet alleen in Londen, in Parijs, in Italië, in België, in Zwitserland, in Holland en zelfs in de ex-Duitse en -Oostenrijkse Keizerrijken: ook Azië en Afrika zijn vol, Australië en Amerika zijn vol; en dezer dagen ontving ik een brief van een vriend die in Argentinië woont en van daaruit gereisd was naar een plaats die hij de laatste stad van de wereld noemt: een stad die heet Nuestra Señora de Carmén de Patogonas (excusez du peu!) en waar hij in een kampement van ‘gauchos’ had moeten overnachten, omdat al de kamers in het hotel door Chileense en Argentijnse veekopers in beslag genomen waren. Waarvandaan die overweldiging van mensen na zulke slachtingen en plagen? En waar zat dat alles in vredestijd, toen niemand iets van óvervolheid merkte?

[p. 730]

Raadsel! Onoplosbaar!

Een ander voor mij onoplosbaar raadsel is waar al het geld vandaan komt. De wereld is door de oorlog geruïneerd; de belastingen stijgen, - niet het minst in Holland, - tot duizelingwekkende bedragen, alle mensen klagen steen en been; maar als het erop aankomt zitten bijna alle mensen met hun zakken vol geld en waar je aan een ambachtsman vraagt of hij iets voor je maken wil, kijkt hij je doorgaans onplezierig en wantrouwig aan en heeft heel wat te aarzelen en met zichzelf te strijden, vóór hij er eindelijk toe besluit je tegen een zeer hoog loon de vrucht van zijn niet buitengewoon inspannende arbeid als een genadige gunst in ruil te geven.

Aan iemand, die ik wel goed ken en die zeer goed op de hoogte is van financiële zaken, heb ik onlangs gevraagd waar dat toch vandaan kwam, die overvloed van geld in alle, soms zeer onverwachte beurzen, terwijl de ganse wereld en dus natuurlijk ook de mensen van die beroerde wereld, volslagen geruïneerd heten te zijn.

Hij heeft het mij geëxpliceerd, zeer precies en zeer gedetailleerd: misschien wel al te zeer precies en al te fijn gedetailleerd. Hij heeft mij gevraagd of ik zijn uitlegging wel goed begreep; en liever dom zijnde dan de schijn te hebben dom te zijn, heb ik hem geantwoord dat het mij een openbaring was en dat ik alles tot in de fijnste puntjes snapte; maar feitelijk heb ik er geen jota van begrepen en sta nog steeds vóór het onoplosbaar raadsel: dat de hele wereld geruïneerd is en dat alle mensen met hun zakken vol geld lopen!

Een ander raadsel, maar speciaal in België, is het demobilisatie-, of, juister uitgedrukt, het niet-demobilisatie-raadsel. Iemand met een gewoon logisch verstand zou zeker denken: al die flinke IJzerjongens, die, meer dan vier lange jaren, onder mateloze ontberingen en gevaren, hun vaderland en meteen ook het vaderland van hun bondgenoten verdedigd en gered hebben, zijn zonder twijfel, zodra de wapenstilstand ondertekend was, met gevoelvolle woorden van dank en met milde giften van erkentelijkheid, naar hun haardsteden teruggezonden en in de legers vervangen door de talloze jongelui,

[p. 731]

die tot nu toe geen gelegenheid hadden of wie het aan moed ontbrak om vrijwillig hun zo zwaar beproefd vaderland te dienen.

Neen! Mis! De man met het gewoon logisch verstand staat geheel buiten de werkelijkheid. De werkelijkheid is dat het grootste deel van de flinke jongens die zo ruim hun plicht volbracht hebben, die plicht nog verder blijven volbrengen, en dat zij die hun plicht niet konden, of wilden, of durfden volbrengen, hem ook nu nog niet behoeven te vervullen, en mogen blijven luilakken en lanterfanten, en ook wel stelen en nog erger, als het erop aankomt.

Wat is dat? Wat steekt daar achter? Zijn het wellicht onze bondgenoten, ‘our dear friends’, ‘nos chers alliés’, die het beproefde Belgisch oorlogsleger op sterkte willen zien te houden om zelf des te beter en op ruimer schaal te kunnen demobiliseren? Ik weet het niet, gij weet het niet... en zij die het wél weten zeggen het ons niet!

Het is lelijk kersen eten met grote heren, zegt een bekend Hollands spreekwoord.