Verzameld werk. Deel 7

[p. 720]

Brief aan de Tsaritza

Dezer dagen, bladerend in oude tijdschriften, vond ik het volgende. Het werd geschreven door de dichter Maurice Gauchez, in de vorm van een open brief aan de Tsaritza. Het dagtekent van 1 juli 1913.

‘Machtige Keizerin van het geweldig-grote Rusland, wat acht ik u, ondanks al uw rijkdommen, diep te beklagen! Niet om de angst die het bestaan der Terroristen wellicht in u moet opwekken; neen, Mevrouw: ik beklaag u om wat gij als moeder hebt te lijden. Ik heb gelezen dat uw zoon, ten gevolge der vermoeienissen van de feesten te Moskou, waaraan hij, niettegenstaande het verbod der geneesheren, deel moest nemen, ziek geworden is en dat zijn toestand hoogst bedenkelijk is.

Heeft hij niet, op de schouders van een van uw sterke kozakken gedragen, in generaals-uniform, al die eindeloze, afmattende plechtigheden bijgewoond? Arme knaap, arme moeder! Wat zal het schitterend lot hem baten dat de keizerlijke erfelijkheid hem voor de toekomst verzekert, als hij nooit eens de gezonde en onbezorgde vrolijkheid van andere kinderen heeft gekend!

Als ik u schrijven durf, Keizerin, dan is het om u eerbiedig een bescheiden raad te geven. Uw kind is niet geschapen om in een gevaarlijke en ongezonde Hof-entourage te leven. Laat thans in u alleen de moeder spreken, de angstige moeder, die de gezondheid en het leven van haar zoon boven al het andere stelt.

Vlucht weg met uw kleine, zwakke, zieke Tsarewitsj, Mevrouw de Keizerin! Vlucht ermee weg, heel verre, naar een gezonde streek van rust en schoonheid! Leef daar met hem 't eenvoudig leven der eenvoudige buitenmensen. Loop er met

[p. 721]

hem in de wouden; laat hem er groeien, als een wilde plant, in de vrije lucht, in de volle natuur. Voed hem met de niet-gecompliceerde spijzen van de omgevende bevolking; geef hem roggebrood te eten; laat hem zijn lastige studies vergeten; spreek hem nooit over de gruwelijke nachtmerrie van zijn heersers-toekomst. Denk er niet meer aan om van hem een tsaar te maken; voed hem op om tot een man te worden!

Een mens te zijn! Een gezond en eenvoudig mens! Te mogen mijmeren wanneer het gemoed tot mijmering is gestemd; te mogen wandelen wanneer de lust tot wandelen zich doet gevoelen; te mogen eten als men eetlust voelt, te mogen drinken als men dorst heeft! Vrij te zijn, met één woord; zijn eigen meester; en niet te zijn die ledepop van een keizerskind, dag en nacht verlamd door tirannieke wetten, aldoor gevleid door serviele en intrigante hovelingen en aldoor bedreigd in zijn rust en zijn leven door de gevreesde aanslagen van een diep vernederd, misnoegd en onderdrukt volk!

Dat mijn woorden zullen inbijten, als die van een Juvenalis, ik durf het niet hopen, Mevrouw. Wellicht zullen zij enkel spot en hoon verwekken, als die van een Joseph Prudhomme. Doch wat ik betreur, Mevrouw de Keizerin, is dat ze, - het zij dan bespot of gevreesd - niet tot in Rusland zullen doorklinken. Misschien, als ze door u gehoord en verhoord werden, zouden zij een leven, het leven van uw kind kunnen redden!’

Een lange poos heb ik zitten na te denken en te mijmeren, nadat ik die regelen gelezen en herlezen had. De lieve lente geurde en bloeide om mij heen en over mijn eigen, zwaarbeproefde, eindelijk verloste land zongen en jubelden weer als vroeger de vogelen hun levensvreugd en liefde uit. Zo zongen zij ook in de heerlijke lusttuinen van Peterhof, waar de Russische keizerlijke familie 's zomers verbleef. Het ware wellicht niet nodig geweest naar verre oorden uit te wijken om het keizerlijke kind gezond en gelukkig te maken; en ook de gruwelijke tragedie die de ganse keizerlijke familie slachtofferde, had wellicht vermeden kunnen worden, als men daar maar bijtijds begrepen had, of had willen begrijpen, wat zo dringend moest geschieden. Toen men het eindelijk inzag, was het reeds veel te laat.

[p. 722]

De moeder is met het kind gegaan; en ook de vader is gegaan, en ook de dochters zijn gegaan. Zij hebben gereisd, o zo verre; zij hebben eenvoudig geleefd, o zo eenvoudig; zij hebben roggebrood gegeten, - misschien niet eens genoeg om hun honger te verzadigen - en zij hebben geslapen in kale en kille vertrekken, waar zij zeker, met ogen vol tranen, van de vroegere weelde te Peterhof droomden. En toen eindelijk de wrede Rode Mannen kwamen, - de wrede mannen die het rode, keizerlijke bloed wilden zien stromen, - toen, eerst toen zullen zij wellicht begrepen hebben, hoe hun hele leven, van den beginne af, gans anders had moeten zijn.

Het lijdt weinig of geen twijfel, dat de Tsaritza Gauchez' brief nooit gelezen heeft. Maar het lijdt evenmin twijfel dat, al had zij ook die brief gelezen, daardoor niets aan 't leven en het sterven van de Tsarewitsj zou veranderd zijn geweest. De kern van de tragedie zat wat dieper dan de dichter Gauchez vermoedde!