Verzameld werk. Deel 7

[p. 684]

In de maneschijn I

Ik keerde van Brussel terug naar de molen (naar de ex-molen, helaas!) van Deurle. Hoe ging dat vroeger ook weer, lange jaren geleden? O,... ik herinner mij nog vagelijk. Je nam de trein aan 't Noordstation, je stapte een uur later, na plezierig je sigaar gerookt of je courant gelezen te hebben, af in Gent; je klom in je auto die daar stond te wachten en twintig minuten daarna was je op de mooie, poëtische Molenheuvel van Deurle. De Duitse militaristische bruten en junkers hebben ervoor gezorgd dat daar verandering in kwam. Zij hebben al de spoorlijnen vernield en nu moet je op een andere manier de langgeworden reis afleggen. Er rijdt wel weer een trein af en toe, doch het is beter, uit menslievendheid, daarover maar niet te spreken en bovenal is het geraden bedoeld vervoermiddel niet te gebruiken. 't Zal nog wel een reeksje maanden duren, alvorens er werkelijk weer treinen in België rijden.

Ik verkoos liever het rijwiel als vervoermiddel. De Duitsers hebben bij mij alles gestolen wat ze stelen konden, maar mijn fiets en mijn revolver hebben ze toch niet gevonden en die zijn mij nu dubbel dierbaar. Het is nu voor mij een gans speciaal genot geworden met de eerste te rijden en met de tweede te schieten. Ik denk daarbij van alles, vooral onder het schieten.

Ik had de vijfenzeventig kilometer van de heenreis flink afgereden, maar de wegen waren meestal zó afschuwelijk, dat ik besloot op de terugreis een andere weg te proberen. Ik raadpleegde de kaart en ontdekte dat er inderdaad een kortere weg bestond. Een stoomtram tot aan Lennicq St. Quentin en dan dwars door Brabant en Oost-Vlaanderen naar Deurle, met vermijding van de grote steden. De weg was daarenboven aanzienlijk veel korter en zou mij brengen door een landstreek die, voor een gedeelte althans, nieuw voor mij was. In het begin ging alles opperbest. De stoomtram vertrok op tijd,

[p. 685]

derailleerde niet, kwam op tijd te Lennik aan. Maar toen!... In zijn prachtig boek Le Feu wijdt Barbusse een hoofdstuk aan de modder. Niet de bombardementen, niet de sluipgevechten, niet de honger en de dorst, niet de koude en de hitte, maar de modder maakt de oorlog tot een Hel, zegt hij. Ik ben er vast van overtuigd dat hij in 't minst niet overdrijft. Nooit heb ik iets dergelijks gezien. Ik zal ook niet proberen er een beschrijving van te geven, want mijn pen is er niet toe in staat. Wat de steenweg was en wat er bovenop lag kan ik alleen vergelijken met een soort eindeloos, sterk op-en-neergolvend lint van kuilen en gaten, waarover, tussen de waterplassen, een laag van een vuist dik gele zeep zou gestreken zijn. Niet alleen was er geen sprake van rijden, maar het was dikwijls zelfs onmogelijk om naast de fiets te lopen, daar deze voortdurend, in die dikke, gele zeep, van je weggleed. Je moest hem onder de arm of op de schouder nemen en zo voort baggeren.

Af en toe kwam er, over die onbeschrijfelijke wegen, een militaire, meestal Franse of Engelse auto aangeraasd. Dan moest je van de steenweg af en je verdween, tot een diepte van decimeters, in het gele water en de gele zeep van de zijpaden. Maar dat was nog niet alles. De auto kwam aan, tussen een dubbele, gele waaier van opsattend water en slijk, en je had de keuze, of je van voren of van achteren oversproeid wou worden. Het beste was dan nog te wisselen, om enigszins gelijk langs beide kanten nat en vuil te zijn.

Om tien uur 's ochtends vertrokken, had ik zo zoetjes uitgerekend, dat ik, zonder al te veel tegenspoed, wel tegen vier uur op de Molenheuvel wezen zou. Wellicht zou ik onderweg niets te eten vinden, doch dat deed er niet toe: ik kon in elk geval tegen de thee aankomen, en dat zou heerlijk zijn.

Om vier uur, toen het begon te duisteren, kwam ik op een weg, waar het weer enigszins mogelijk werd te rijden. Op dat ogenblik was ik reeds doodmoe, uitgehongerd en nog zo iets als een vijfentwintig kilometer van de plaats van mijn bestemming verwijderd. Ik wipte op mijn wiel, bukte het hoofd tussen de schouders en begon uit alle kracht te trappen. Er woei een tamelijk felle westenwind en ik moest pal het westen in. 't Werd ijzig koud na 't ondergaan van de zon, die zich

[p. 686]

trouwens van de ganse dag niet vertoond had en nu tussen grijze wolkensluiers van een oneindige troosteloosheid wegstierf. Er bleef niets over dan een lange, zwavelblonde streep laag op de horizont, waartegen de naakte bomen zich zwart en tragisch afstompten. Ik reed naar die verre streep, met forse inspanning, als 't ware magnetisch aangetrokken. Ik had haar wel vast willen houden. Daar was de veilige haven, daar stond de Molenheuvel, daar wachtte het eten en de thee. Maar het was nog zo ver, zo eindeloos ver en de honger knaagde pijnlijk; en de keel was zo droog. Zelden heb ik zó sterk de absolute, elementaire, animale lichaamsbehoefte van eten en drinken gevoeld. Mijn maag bromde en knorde om voedsel; zij was geschapen om te eten, en zij wilde eten; en, omdat ik haar niets te eten gaf, kreeg ik het gevoel of ze zichzelf opat en meteen mij van binnen verscheurde. De ijzige wind woei holler en sterker, de zwavelblonde, lage horizontstreep vertaande langzaam tot asgrauw, de bomen langs de beide kanten van de weg vervormden zich tot onduidelijke, in elkaar smeltende schimmen; en de weg zelf, die nu tussen weilanden over een soort van dijk liep, werd als het ware iets irreëels, iets vaags en blekerigs, dat in het ijle scheen te vlotten als een eindeloze, smalle hangbrug, zonder stevigheid of steun.