Verzameld werk. Deel 7

[p. 675]

Le bon Boche

Ik heb enorm veel kwaad over de Duitsers te zeggen. De wandaden, die zij in België bedreven hebben en die nu nog telkens weer, bij brokken en stukken, aan het daglicht komen, tarten alle beschrijving. Men zou geneigd zijn te geloven, dat het ganse volk één grote bende rovers en bandieten is. Het is om te vertwijfelen aan de mensheid als men dat alles hoort. Daarom ook zal ik ze niet sparen; doch haat en wraaklust hebben mij niet verblind en waar ik ook iets goeds en humaans over een enkel van hen weet te zeggen, wil ik het vermelden, al was 't alleen maar in het troostend bewustzijn, dat toch niet alles onherroepelijk gemeen en slecht is in de wereld en dat er, zelfs bij ae wreedste en onbarmhartigste vijanden, nog individuen bestaan met goede, meedogende, menslievende eigenschappen.

De jonge houthakker, die bij mij op de Molenberg werkt, heeft mij het relaas van zijn deportatie gedaan.

Op een ochtend, zo vertelde hij, werd de ganse mannelijke bevolking van ons dorp, - van 14 tot 60 jaar - door de Duitsers opgecommandeerd. Wij moesten verzamelen in een omrasterd stuk weiland en kleren en voedsel meenemen. U hebt geen idee, meneer, van die droefheid, van die wreedheid, toen we daar zo met honderden en honderden, als een kudde slachtvee, op elkaar gedreven werden! De vrouwen en veel jonge kinderen waren meegekomen en dat alles stond daar om de draad te huilen en te schreien en te jammeren, dat je 't zeker op een afstand van een half uur horen kon. De Duitse wachten zwermden te paard er omheen. Zij waren onmenselijk ruw. Wie het zou gewaagd hebben ook maar even buiten de omrastering te komen, zou onmeedogend neergeschoten worden.

[p. 676]

Wij bleven daar de ganse dag. Eerst tegen de avond kwam het bevel tot opmarcheren en wij vernamen dat men ons stuurde naar N. een dorp op twaalf kilometer afstand. Wij zouden er in de kerk opgesloten worden om te overnachten en de volgende ochtend naar de frontlinie vertrekken.

Die nacht, in de kerk, zal ik niet licht vergeten. Wij lagen er op de blote, koude stenen en aan slapen of aan rusten was geen denken. Hier zat er een groep te klagen en te snikken; dáár was een troep die raasde en schold en vloekte; ginds verder waren er die opgewonden lachten en wild zongen, als een bende woeste dronkaards. Bevuild werd de kerk langs alle kanten, - hoe kon het ook anders! - en op de preekstoel was een man geklommen, een soort opgewonden gek, die op de meest profane wijze het sermoen van de pastoor nabootste. De ganse kerk dreunde en daverde als 't ware van al die verwarde en afschuwelijke geluiden; en daarbuiten, in de nacht, om de kerk heen, hoorden wij nog steeds het akelige gejammer en gekerm van de vrouwen, die halsstarrig tot daar meegelopen waren.

Om vijf uur, met het krieken van de dag, werd de zware middendeur geopend; en in het kille ochtendlicht zagen wij de grijze wachten staan met het geweer in de hand en, op korte afstand, achter de witte kerkmuur, de dichte, wanhopige schaar van al die huilende en kermende vrouwen.

In rijen van vier werden wij, zwaar bepakt en beladen, tussen de Feldwebels in het gelid gesteld. Verder was geen mens in 't ganse dorp te zien. Alle deuren waren gesloten, alle luiken dicht. Een brulkreet galmde en wij kwamen in beweging.

Voorop, de droeve stoet leidend, reed een hoofdman, te paard. Daarachter kwam een peloton soldaten; toen kwamen wij, omlijst door Feldwebels; dan weer een peloton en achteraan nog eens een hoofdman te paard. En overal om ons heen de huilende en klagende vrouwen...

Vlak naast mij, in 't gelid, liep, of liever strompelde, een man van om en bij de zestig jaren. Het was een arme, ongelukkige stakkerd met een bochel, en die hinkte. Al dadelijk hoorde ik hem zuchten en zwoegen om de pas bij te houden en zijn gezicht zag paars van inspanning. Hij ging gebukt onder de last die op zijn bochel drukte en ik vroeg mij af hoe het ooit

[p. 677]

mogelijk zou zijn dat zo'n stumperd de eindeloze tocht van ruim vijf uren die wij vóór de boeg hadden, kon afleggen.

Dicht bij hem, 't geweer over de schouder, liep een jonge Feldwebel. Die jonge kerel had geen kwaad gezicht. Er lag iets zachts en droefs en ernstigs over zijn gelaatstrekken en af en toe keek hij, bezorgd als 't ware, naar de stakkerd die naast hem liep, en dan, het hoofd half omgewend, naar de hoofdman te paard, die steeds de stoet bleef volgen. Op een gegeven ogenblik reed die hoofdman niet verder mee. Hij stond daar even heel alleen in 't midden van de weg, met stugge blik de droeve kudde nastarend. Toen trok hij zijn paard om en draafde terug.

En dan, meneer, gebeurde 't volgende: de jonge Feldwebel, na een laatste, vlugge blik in de richting waar de kapitein verdwenen was, kwam eensklaps naar de stakkerd toe; en, zonder een enkel woord te spreken, nam hij hem zijn vracht van de schouders en beurde die op zijn eigen rug.

De vracht was zwaar, meneer, en de weg eindeloos lastig en lang. Het werd een hete najaarsdag, de lucht trilde en de grond dreunde onder de zware bonzen van het geschut in de verte; wij hadden honger en wij leden dorst; er waren er die in elkaar zakten van uitputting en anderen die met de vrouwen mee jammerden en schreiden; en aldoor, aldoor, uren verre en lang, is de jonge Feldwebel, in het zweet zijns aanschijns, tot hijzelf er haast bij neerviel, de vracht van de arme kreupele blijven dragen! Ik haat de Duitsers, meneer, ik zou ze levend kunnen zien villen om al het onmenselijke leed, dat ze ons hebben aangedaan; maar die jonge Feldwebel, als ik hem ooit terugzag, - en uit duizend anderen zou ik hem onmiddellijk herkennen, - die zou ik toch nooit iets kwaads willen of kunnen doen.

Aldus vertelde mij de jonge houthakker...