Verzameld werk. Deel 7

[p. 666]

De molen van Deurle

De oude, houten molen van Deurle, waar ik in het jaar vóór de oorlog mijn boek Zomerleven schreef, bestaat niet meer... De Duitsers hebben hem opgeblazen, enkele dagen vóór de wapenstilstand!

Een Beiers officier heeft er lange maanden zijn intrek genomen; en ik erken gaarne dat hij mijn boeltje gerespecteerd heeft en dat, onder zijn beheer, het mooie bos, dat de hellingen van de poëtische Molenheuvel begroeit, zo weinig mogelijk heeft geleden.

Toen het bevel tot vernieling van de oude molen bekend werd, ging mijn molenaar, die zelf, zonder dat hij 't weet, een poëet en een filosoof is, naar de Beier toe en vroeg hem waarom dat moest, welk nut het had.

- Geen enkel nut! Louter Pruisische barbarie! antwoordde met verontwaardiging de Beier, die het nooit onder stoelen of banken stak, hoe verwoed hij de Pruisische bandieten verachtte en haatte.

Maar de Pruisische bruut was toen nog de heerser en de oude molen viel. Hij viel op 2 november, de dag van de Doden!

Al wie dat alleraardigst hoekje van Vlaanderen kent, heeft ook de oude molen gekend en zal om zijn onherstelbaar verlies treuren. Hij dagtekende van 1543!

Hij had alle stormen der eeuwen getrotseerd; hij had oorlogen, oproeren, revoluties om zich heen zien woeden; hij stond daar in zijn eeuwenoude eenzaamheid, over het stof der generaties heen; hij stond daar vol sereniteit en poëzie; hij stond daar om te blijven staan, tot de dag waarop de Bruten, de Ueberbruten, hem kwamen vellen.

Hij rees in zijn verweerde grijsheid op de heuvel en die heuvel was begroeid met allerhande kreupelhout, waarin de lijsterbes zoet geurde in de lente, terwijl de bloeiende brem als in

[p. 667]

vloeiingen van tintelend goud over de zandige hellingen stroomde. Het was er vol zingende vogeltjes die er hun nestjes bouwden; het was er vol wilde konijntjes die bij het minste alarm in hun onderaardse spelonken verdwenen; en de kleine kinderen van het dorpje kwamen er wilde bloemen plukken, waarmee ze zich de blonde kopjes tooiden.

De molen werkte gans de lange dag. Hij maalde 't graan van de weelderige oogsten, dat de mensen hem op karren en kruiwagens brachten. Hij was als de milde, genadige voeder van de ganse bevolking en 's avonds, als zijn dagtaak afgelopen was, stond hij daar als een wijze, oude reus te mijmeren, met zijn hoofd in de sterren.

Hij is niet meer. De vernielers, de Bruten, hebben hem omvergetrokken. Hij is plat op zijn heuvel in elkaar gestort en het trof mij welk een klein hoopje splinterhout dat vormde, toen hij daar zo lag. Die grote, grijze kast is als een lege spaandoos in elkaar gedrukt. Je kunt er zo overheen lopen. De molenstenen liggen verbrijzeld in het gras, de houten raderen zijn gebarsten, de binten steken als gebroken beenderen in de lucht. De zware balken echter zijn nog gaaf gebleven; en in een daarvan zie ik nog de talloze groeven van het bijltje dat de molenaar daarin sloeg, in de oude, oude tijden toen de ganse streek één bos was en men steeds moest gewapend zijn tegen mogelijke aanvallen van moordenaars en struikrovers. Maar het meest tragisch van al zijn de wieken. De ene heeft zich op de muur van de fondatie verbrijzeld; de tweede is meters diep in 't mulle zand van 't bos gedrongen; en de beide andere steken hoog en achteroverhellend in de lucht, als twee naakte reuzenarmen, in een gebaar van uiterste wanhoop ten hemel gespreid.

Zo ligt hij daar, sinds weiten. En stil komen de mensen, die al zoveel geleden hebben, naar hem kijken, en ieder neemt een brokje van hem mee. 't Is winter, 't is koud, de mensen hebben geen brandstof meer; en langzaam aan zie ik de oude molen wegsmelten, als een groot geraamte, dat van lieverlede door de tijd verteerd wordt.

Het is wel goed zo, en de molenaar noch ik maken een opmerking. De molenaar filosofeert en mijmert, en ik denk:

De goede, oude molen heeft geslachten en geslachten gevoed

[p. 668]

zolang hij kon leven en werken; nu de Bruten hem vermoord hebben, warmt hij nog met zijn oude, gebroken beenderen, de vele, vele kinderen, die hij niet meer spijzen kan.

Het is goed zo; tot het allerlaatste is hij nuttig. Maar wat met hem voor altijd is verdwenen, dat is de schone, zachte, wijze poëzie die van hem uitging; de droom, de illusie, de sereniteit van zijn wezen, dát wat de sinistere Bruten, zonder enige noodzakelijkheid, uit loutere vernielingszucht, uit loutere, meer dan beestachtige bruutheid, voor altijd vernietigd hebben.

Pouah! wat 'n ras!