Verzameld werk. Deel 7

[p. 652]

België bevrijd

De zevende oktober 1914 verliet ik mijn buitenverblijf in Vlaanderen, met de bedoeling een week in Holland door te brengen en daarna naar Vlaanderen terug te keren. De negende oktober viel Antwerpen; de dertiende kwam Gent in net bezit van de Duitsers en twee dagen later bezetten zij de Vlaamse kust, elke verbinding tussen het vaderland en mij afsnijdend. Ik dacht acht dagen weg te blijven; het is vier jaar en twee maanden geworden, vóór ik weer de voet op mijn geboorteplaats mocht zetten. Ik meende dat dit weerzien, ondanks alles wat gebeurd was, voor mij een grote vreugde zou zijn. 't Is mij een diep-schrijnende smart geweest. Ik heb het wrange gevoel gekend, bijna een vreemde, een gederacineerde in mijn bloed-eigen en zo welbekende land te zijn. Niet dat de mensen er mij onvriendelijk bejegenden. Integendeel: zij waren allen verheugd mij na zoveel jaren terug te zien en betuigden dit gulhartig; maar de mensen waren veranderd, evenals het land anders geworden was: wij hadden de eerste dagen geen voeling met elkaar.

Ik betaalde iets in een landelijke herberg, die nog min of meer overeind stond, met een zilveren vijffrankstuk, en de waardin zette de grootste ogen van verbazing en bewondering op en riep hartstochtelijk haar man en haar dochters bij zich, om dat ongelofelijk wonder te aanschouwen.

Dat deed mij vreemd en pijnlijk aan. Ik voelde de afstand, de verwijdering, en iets, als 't ware, van het vele dat die mensen tijdens mijn langdurige afwezigheid moesten geleden hebben. De vrouw gaf mij terug in een soort muntpapier dat ik niet kende: kleine briefjes, die op trambiljetjes leken en eigenaardige rondeeltjes, die deden denken aan papieren knopen met blikken randjes. Ik vroeg met enige verwondering of dat de nieuwe pasmunt was. Zij verzekerden mij met ernstige over-

[p. 653]

tuiging, dat er sinds lang geen andere bestond, en de vrouw voegde erbij:

- Ge keun wel zien da meniere sedert lank in den Belziek nie mier geweest 'n hee.

Weer voelde ik schrijnend het vreemde, de verwijdering, de lange, lange afwezigheid. Ik ging te voet door 't land, vele uren. Een ander verbindingsmiddel was er ook niet. Op 't eerste zicht scheen er niet veel veranderd. Het leek 't gewone, welbekende, Vlaamse winterlandschap. Er stonden nog huizen, kerken, molens, bomen. Maar geen enkel huis was ongeschonden, geen toren helemaal gaaf, geen molen zonder gaten.

Het land was verder stil, heel stil. Slechts hier en daar een boer, die zijn land bewerkte, meestal met een koe, die in plaats van een paard vóór de ploeg was gespannen. Die koe dan had hij dagen lang ergens verstopt; zij was aan de algemene rooftocht ontsnapt en had nu onschatbare waarde.

Ik kwam op mijn geboortedorp. Mijn geboortedorp is zwaar geteisterd. Ik zocht van verre naar de kerktoren en vond hem niet meer in het landschap. Ik zocht naar de drie welbekende, hoge molens en zag er niet een. Ik kwam in de grote dorpsstraat en 't scheen mij toe of al de huizen onder elkaar een dronkemansdans hadden uitgevoerd en in die gekheid van gebaren plotseling gestold waren gebleven.

Enkele mensen schoven stil over de straat. Ik sprak er een aan. De man was diep verheugd mij terug te zien. Hij schudde mijn hand en er kwamen tranen van ontroering in zijn ogen.

- Da we toch eindelijk verlost zijn, meniere! Da we toch eindelijk verlost zijn! was zijn hartekreet.

Al het overige telde niet meer mee. Hij keek naar de ruïnes, haalde zijn schouders op, jubelde nog eens:

- Da we toch bevrijd zijn, meniere! Da we goddank toch bevrijd zijn!

Toen voelde ik mij reeds iets minder vreemd in mijn eigen, dierbaar land.