Verzameld werk. Deel 7

[p. 596]

Toekomstmuziek

De jeugdige Amerikaan kwam vurig naar mij toe; zijn ogen straalden en zijn mond glimlachte. Hij reikte mij het aanbevelingskaartje, dat een vriend uit New-York hem voor mij had meegegeven; en zodra hij, op mijn verzoek, had plaatsgenomen, begon hij levendig te praten, over de oorlog, natuurlijk.

Hij was sinds drie en een halve maand in Nederland, had er veel rondgereisd, verstond en sprak reeds vrij gemakkelijk de taal en bekwam maar niet van de totaal verkeerde opvattingen, die men er in dit land, wat Amerika betreft, op nahoudt.

- Dat is zo, gaf ik toe; - en ik geloof ook niet dat daar veel aan te veranderen is. De pers heeft de publieke opinie zo gevormd, of misvormd. En de een praat de ander na. Hoor maar, vraag maar, in de salons, in de clubs, in de trein: Engeland is ten oorlog getrokken uit jaloezie tegen Duitsland, om de wereldhegemonie te bezetten. Italië ging ten oorlog uit verraad; en Amerika deed er ten slotte aan mee om zijn zakken te vullen.

De jeugdige Amerikaan schokte van verontwaardiging uit zijn leunstoel op.

- Hoe is het mogelijk, meneer; hoe is het mogelijk! riep hij sidderend, met flikkerende ogen. Een onnozel klein kind zou toch dadelijk en duidelijk begrijpen, dat ons geldelijk belang, als fournisseurs van oorlogsmateriaal en levensmiddelen aan drie vierden van de wereld, alleen en uitsluitend bestond in zelf buiten de oorlog te blijven! Meneer, ging hij bijna plechtig voort, - u moogt mij geloven of niet, maar wij zijn uit zuiver en belangeloos idealisme ten oorlog getogen. U zult misschien om me lachen, maar ik verzeker u dat wij au fond, het meest idealistische volk ter wereld zijn. Wij zijn, met al

[p. 597]

ons gejacht op de dollar en onze reusachtige fortuinen, kinderlijk-naïef en bijna gevaarlijk-naïef-idealistisch aangelegd. Wij zagen Europa sterven en wij wilden niet, dat Europa sterven zou. Neen; wij wilden niet, dat het oude Europa, waar wij aan één kant wel diepe minachting voor voelen, maar dat wij aan de andere kant, als de bakermat van ons eigen, beter leven, blijven liefhebben en zelfs bewonderen, voor altijd in zijn middeleeuwse barbarie terug zou vallen. Wij voelden het als onze heilige plicht Europa te redden en deze oorlog is voor ons als een kruistocht, die slechts met de overwinning en de verlossing zal een einde nemen. Frankrijk is te zeer verzwakt om nog zichzelf te kunnen redden; Italië heeft de handen vol; Rusland bestaat niet meer en was toch nooit iets anders dan een slechte kracht; en Engeland, ondanks al de persoonlijke dapperheid en de bekwaamheid van zijn mannen, mist de nodige leiding, staat en denkt en handelt te veel apart; is te specifiek Engels, als ik het zo mag uitdrukken, om de continentale beslissing af te kunnen dwingen. Daarom zijn wij gekomen: wij, een jong en krachtig cosmopolitisch volk, met vurige idealen en onbegrensde hulpmiddelen. Hier weet men niets of weinig af van wat er ginds gebeurt. Men spot met onze bijna kinderlijke opgewondenheid. Men zegt, ietwat minachtend: Laat ze maar hun gang gaan; ze zijn er pas in, 't zal wel vanzelf bekoelen. Neen, meneer, 't zal niet vanzelf bekoelen. U zult dingen bijwonen, waar u nog geen flauw idee van hebt. Wij weten, dat wij voor vele en lange jaren in de oorlog zijn gekomen en zijn bezig ons daarnaar te schikken. Wat u tot nog toe gezien hebt is niets; ternauwernood 't begin van een begin. Laten we eens over drie, vier jaar elkander spreken. Dan zal er misschien enige tekening in beginnen te komen. Dan zal Amerika wellicht nog niet overwonnen hebben, maar zeer zeker flink op weg zijn naar de overwinning. En als die er dan eindelijk eenmaal wezen zal, niet twijfelachtig, maar geheel en al, volkomen, dan zal Amerika zijn condities stellen; en die zullen van die aard zijn, dat er voorlopig, gedurende tientallen van jaren, geen sprake meer van oorlog in Europa wezen zal. Amerika, meneer, is een door en door republikeins land. De republiek moge nog niet het volmaakte ideaal van de samenleving zijn,

[p. 598]

ze is in elk geval oneindig moreler en beter dan de middeleeuwse, monarchale staatsvorm; en die vorm, - de republikeinse - zal het zegevierend Amerika aan het van totale ondergang geredde Europa opdringen, niet alleen aan de Centrale staten, maar ook aan alle staten van dat werelddeel, in de vaste en formele overtuiging, dat er anders geen hoop op een blijvende vrede kan bestaan.

De jeugdige Amerikaan zweeg. Zijn sectarische blikken fonkelden; hij klemde zijn tanden op elkaar, als op een prooi die hij niet los zou laten. Doch hij bedaarde en een glimlach ontspande zijn trekken.

- Dit alles is toekomstmuziek, zei hij, - en eigenlijk was ik voor iets heel anders bij u gekomen. Ik wilde wel graag van u horen hoe u over de Vlaamse kwestie denkt?

- Ik denk er niet over, weet er niets van af, antwoordde ik.

- Hoezo! riep hij verbaasd. - U weet toch dat er strijd is! Dat er activisten en passivisten zijn?

- Nooit van gehoord! verzekerde ik.

- En ik hoor en lees er elke dag van! kreet hij.

- Mogelijk, antwoordde ik kalm; - maar ik herhaal u nog eens, dat ik er niets van afweet en er nooit iets van gehoord heb. Hoe zou ik ook? Ik ben reeds vier jaar uit mijn land verbannen en verneem geen klank meer van over de grens. Dáár zitten toch immers de Vlamingen, die over de zaak zullen beslissen; maar ze zijn allen, op zeer enkele uitzonderingen na, gemuilband en mogen niet spreken. U hadt het daar over toekomstmuziek. Welnu, ook die kwestie is toekomstmuziek. Als u ons verlost zult hebben, dan zullen wij met vrucht erover kunnen spreken.

- Ja maar, de activisten, meneer, de passivisten! drong hij aan.

- Nooit van gehoord, meneer; zou u niet kunnen zeggen wat het is!

- Dus, toekomstmuziek? lachte hij.

- Toekomstmuziek, beaamde ik.

Ik bood hem een sigaar aan en wij praatten over iets anders.