Verzameld werk. Deel 7

[p. 593]

De valsemunter

Mijn vriend kwam met een ietwat weemoedige glimlach binnen, opende zijn portefeuille, haalde er een klein papiertje uit dat hij mij toereikte, en vroeg:

- Hoe vind je dat?

Ik keek op het papiertje en daarna naar hem; en op mijn beurt vroeg ik, ietwat verwonderd:

- Wat meen je daarmee?

- Zie je niet wat het is?

- Jawel: een zilverbon van fl. 2.50.

- Kijk eens goed.

- Een zilverbon van fl. 2.50, herhaalde ik met vaste overtuiging.

- Merk je niet, dat het een ‘valse’ is?

Er lag iets bitters in de toon waarop mijn vriend dat woord ‘valse’ uitsprak.

Ik keek met scherpe aandacht. Op 't eerste zicht was er absoluut niets ongewoons aan te merken. De kleur, de cijfers, de letters, alles leek volkomen echt. Zelfs het papier was behoorlijk bezoedeld en verfrommeld, zoals behoort bij een bon, die flink in omloop is geweest. Ik ging in mijn zak en haalde een ‘echte’ fl. 2.50 uit, om te vergelijken. En toen merkte ik het klein verschil, na heel wat inspanning: het papier een ietsje anders; de letter een heel klein beetje weifelend, alsof het bonnetje onder de pers eventjes verschoven had.

- 't Is knap gedaan, zei ik, mijn vriend het papiertje teruggevend.

- Weet je hoe de zogezegde valsemunter dat dingetje gemaakt heeft? vroeg mijn vriend.

Ontkennend, niet goed thuis in dat bedrijf, haalde ik mijn schouders op.

[p. 594]

- Alles met de hand, verklaarde mijn vriend. - Ieder streepje, ieder tekentje, ieder trekje... álles met de hand!

- Wat 'n werk! meende ik. - 't Is 'n artiest!

- En weet je wat hij daarvoor gekregen heeft!

- Twee vijftig, veronderstelde ik.

- Vier jaar cellulaire gevangenschap! verkondigde mijn vriend.

Hij lei het bonnetje naast mij op de tafel, stak een sigaret op, poefde van het kopje thee, dat ik hem had ingeschonken en filosofeerde:

- Is het niet zielig, is het niet akelig, en eigenlijk kinderachtig naïef! Stel je toch voor: een jong en talentvol artiest, die daaraan zijn tijd moet besteden! Hoeveel van die peuter-tekeningetjes zou hij zo wel per dag kunnen maken! Op zijn hoogst drie of vier. Stel je toch voor: vier van die meesterstukjes en, als beloning, een tientje! Kan het naïever? Kan het bescheidener? Waarom, als hij nu toch aan iets dergelijks zijn mooi talent wilde besteden, en, laat het ons maar zeggen: profaneren; waarom vervaardigde hij althans geen bankjes van duizend? Zie mij eens dit dingetje en lees eens met aandacht wat daarop staat: ‘Zilverbon, groot twee en een halve gulden!’ Wat moet die jonge kunstenaar bij ieder konterfeitsel zich bitter gestemd hebben gevoeld! Twee en een halve gulden voor zijn knappe arbeid, terwijl er tekenaars bij de vleet zijn, die voor hun minderwaardig prulwerk tien en twintigmaal zoveel kunnen vragen en ook krijgen! En lees eens wat daaronder staat, in die miserabele kleine lettertjes, waarop de arme kunstenaar wellicht zijn ogen zal bedorven hebben: ‘Het namaken of vervalschen van zilverbons met het oogmerk om die als echt en onvervalscht uit te geven of te doen uitgeven wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste negen jaren!’ Ik laat nog daar het aanmatigend-derisoire van die woorden; want feitelijk is wat de jonge kunstenaar schiep ‘echt,’ terwijl wat officieel voor echt geldt, niets anders is dan mechanische namaak. Doch stel je maar eenvoudig, bij ieder konterfeitsel, de doodsangst voor van de artiest, die, in plaats van een goede beloning voor zijn kunstarbeid in het verschiet te mogen zien, halsstarrig met het

[p. 595]

schrikbeeld van die vreselijke straf vóór ogen heeft gezeten! Kan je je wel iets akeligers voorstellen! En moet zo'n jongeman niet tot in het diepste van zijn ziel tegen zulk een ellendige, bestaande wereldorde verbitterd en gegriefd zijn? Ik ben ten zeerste met zijn lot begaan en wilde o zo graag iets voor hem doen. Jij moest mij helpen, je pen ten dienste stellen van de versmade kunst. Ik zou een expert willen benoemd zien, die uit te maken had hoeveel die konterfeitsels in werkelijkheid wel waard zijn. Meteen zouden wij van de kunstenaar moeten trachten te vernemen hoeveel hij er in het geheel vervaardigd en verkocht heeft. Laten wij even aannemen, dat zij tien gulden per stuk waard zijn en dat hij er een duizendtal in omloop heeft gebracht. Er zou hem dus zeven vijftig per stuk tegoed komen en, voor zijn globale arbeid, zeven duizend vijfhonderd gulden. Dit zou een aardig sommetje zijn om weer mee in 't gewone leven te komen, iets, het spreekt vanzelf, dat wij ook zo spoedig mogelijk voor hem zouden trachten te bewerken. Hoe denk je daarover? Wil je mij helpen?

- Mijn vriend, antwoordde ik, - ik deel volkomen je gevoelens en wil je gaarne helpen, maar ik verheel je niet, dat ik vrij sceptisch sta tegenover een wereld, waarvan het morele peil zo ellendig laag gedaald is als dat sinds de oorlog is geworden. Wij zien alom het onrecht zegevieren. Geloof je heus dat dat nog zal veranderen; dat de mensheid weer tot een gezond begrip van eerlijkheid gedijen zal? Ik twijfel, mijn vriend; ik twijfel. Toch zal ik je niet in de steek laten.

Mijn vriend stopte het kunstprodukt weer in zijn zak en wel enigszins opgelucht verliet hij mijn kamer.

Ik ben benieuwd of we succes met onze onderneming zullen hebben.