Verzameld werk. Deel 7

[p. 584]

De stilte

‘De nacht is mooi,’ zo sprak mijn vriend; ‘laten wij nu samen gaan wandelen en de stilte aanschouwen. De stilte is groot alom, het zal je verbazen, jij die aldoor praat van drukte en gewoel. Sinds wanneer ben je 's avonds in de stad geweest? Alles is veranderd in de laatste tijden. Kom, ik ben in de stemming om ervan te genieten en erover te filosoferen. Gisteren en eergisteren heb ik Corinne, Les Ruines van Volney en Les Nuits van Young herlezen. Ik heb ook Lamartine doorbladerd. Kom; ik ben in de stemming. De nacht is stil en zacht en in de lichte hemel reist een doddig maantje tussen romantische wolkenluchten.’

Ik lachte... Ik lachte om mijn vriend, die zo poëtisch deed; maar hij behield zijn ernst, ging naar de kapstok, drukte mij mijn hoed op 't hoofd, gaf mij mijn stok in de hand, stak een sigaret tussen mijn grage lippen, schoof zijn arm onder de mijne en trok mij mee.

Het was zoals hij zei: de straten waren leeg, ofschoon het nog niet laat was en in een lichte hemel reisde een doddig maantje tussen chaotische luchten. De nachtegalen zongen in de donkere tuinen.

Mijn vriend bracht mij in het vroeger meest geanimeerd gedeelte van de stad, hield mij daar stil vóór het terras van een bekend café-restaurant waar het destijds altijd druk en vol was; en, mij de lange reeks lege tafels en stoelen wijzend, met een stem als van een declamator, die de bekende aanhef uit Les Ruines: ‘Ici fleurit jadis une ville opulente, là fut le siège d'un empire puissant,’ zou reciteren:

‘Ziehier’, zei hij somber, ‘wat oorlog en rantsoenering van dit levendigste van alle restaurants en koffiehuizen heeft gemaakt!’

‘Zie daar die enkele stamgasten bij die enkele slecht verlichte

[p. 585]

tafeltjes zitten,’ ging hij met een tragisch tremolo in de stem voort. ‘Wat eten zij! Vage, slappe dingen, die smaak noch geur meer hebben. Ruik maar; je ruikt niets! Herinner je die fijne lucht zoals ze vroeger in warme bouffées uit de kelderramen van de luxe-restaurants opkwam! Vervlogen, verdwenen, ternauwernood een herinnering nog! En wat drinken ze? Anemische biertjes; of bleke wijn die op geen wijn meer lijkt; of koffie, die geen koffie meer is!’

‘Zie me nu die gezichten. De congestieve borrelkleur is ervan weggetrokken en blijft alleen nog hangen om de neus, als een geschilderde vlaggestok zonder vlag. De ogen staren mat en dof; en zie me die wachtende kelners met hun servet onder de arm (wachtend op wat? op niets!) en hoor mij die stilte, de doodse stilte van dat troepje mensen, die daar toch maar blijven komen... waarom?... zij weten het waarschijnlijk zelf niet... uit sleur... uit gewoonte... of, wie weet... misschien in de vage hoop, dat er plotseling een wonder zal gebeuren... dat zij eensklaps zullen horen dat het uit is met de oorlog,... dat de vrede getekend is... en dat de heerlijke gerechten en de fijne dranken alvast weer in aantocht zijn?’

‘Zij komen er, zij zitten er’, ging mijn vriend onverdroten voort; ‘en zij zullen er blijven komen en er blijven zitten, ook als het zover komt, dat er absoluut niets meer te eten of te drinken of te roken is. Ja, ik voorzie de tijd dat men in wat vroeger een koffiehuis was, een dubbeltje zal geven om naast een tafeltje op een stoel te mogen zitten; en een ander dubbeltje en een stuiver fooi voor een min of meer helder glas water: de enige drank, die er nog zal te krijgen zijn! Zover zullen oorlog en rantsoenering ons hier brengen! We gaan naar 't graf toe, naar de stilte en de duisternis van 't graf!’ ‘Mijn vriend’, vroeg ik teleurgesteld, ‘heb je mij dáárvoor, om zulke dingen te zien en te aanhoren, uit mijn huis gehaald?’ ‘Je hebt gelijk,’ zei hij. ‘Laten we liever even in de mooie maneschijn in 't Bos gaan wandelen.’

Wij liepen verder door de stille en verlaten straten en kwamen in het Bos.

Het was er plechtig mooi in het mysterieuze schijnsel van de maan onder de hoge bomen, die een groenachtig licht afschemerden. De nachtegalen kweelden dromerig hun liefdezan-

[p. 586]

gen; en op de banken, op álle banken, zaten mensenparen, heel dicht tegen elkander aangedrukt, als om elkander te beschermen tegen de huiverige kilheid van de nacht.

‘Dát gaat hier goed,’ merkte ik op. ‘Hier heerst een stemming van vrede en verbroedering. Hier schijnt men zich aan oorlog of aan rantsoenering niet te storen.’

‘Ja,’ meende mijn vriend, ‘dat zeg je wel. Maar als ook dát ooit ophoudt, dan, dán...!’

Hij zei niet verder. Hij vond het ook niet nodig om nog dieper in het Bos de maan-effecten te bewonderen. En wij keerden samen huiswaarts met het troostend besef, dat er toch nog mensen zijn die, ondanks alle oorlogsnarigheid, in eenzaamheid en stilte, voor de toekomst blijven zorgen.