Verzameld werk. Deel 7

[p. 578]

Mijn vriend de Effrénist

Mijn vriend de ‘Effrénist,’ aldus door ons genoemd, omdat hij altijd en in alles zo verschrikkelijk kan overdrijven, werd in mijn kamer binnengelaten, glimlachte mij met zijn blozend, rond gezicht en met zijn tintelende, helderblauwe ogen aan, drukte mij de hand, nam plaats in de traditionele fauteuil van de bezoekers en begon dadelijk, zoals ik wel vreesde, over de oorlog te spreken.

Met smekend-saamgevouwen handen poogde ik hem in die onmenselijke gruweldaad te verhinderen. Maar het hielp niets; hij nam terstond dat woord ‘onmenselijk’ van mij over en verklaarde opgewonden:

- Je hebt het woord genoemd; je steelt het mij van de lippen; daar wou ik het juist over hebben!

En weg was hij, op hol in de vloed van zijn woorden, terwijl ik gelaten mijn smekende handen liet zakken en, als voor een windhoos, zuchtend en gedwee mijn wanhopige ogen sloot.

- Ik zal je niet bezig houden, zo begon mijn effrénistische vriend, met de aller-futielste kwestie wie deze oorlog zal, of moet, of kan winnen of verliezen. Zo iets is nauwelijks nog goed genoeg om bakers en kleine kinderen mee uit de slaap te houden. Ik ga ineens terug tot de prehistorische tijden van de wereld, in zoverre wij ons die volgens vrijwel algemeen bekende en wetenschappelijk geboekstaafde gegevens kunnen voorstellen.

- Passons au déluge, zuchtte ik in mijzelf, maar zei niets.

- De wereld, voer mijn vriend voort, - was in die tijd het Rijk der Dieren en klaarblijkelijk heeft ze ook nooit, in de geest van de Schepper, een ander doel, noch een andere bestemming gehad.

- Adam en Eva... kweelde ik klaaglijk.

- Adam en Eva, of, met andere woorden: de Mens, riep hij

[p. 579]

met vuur, - zijn nooit anders geweest dan een toevalligheid, een onbegrijpelijke vergissing, een echte aberratie van de Natuur. Zij liepen naakt op aarde, zij kenden niets, zij konden niets en het is en blijft een derisie, dat ze niet reeds de derde dag van hun verblijf in wat toen werkelijk het Aards Paradijs mocht heten, van honger en van koude omgekomen zijn. Het was waarschijnlijk lente of zomer op aarde, toen zij er verschenen: anders kan ik mij het raadsel van hun bestaan en voortbestaan in hun nakomelingschap niet goed voorstellen. Maar hoe dan ook, zij waren stellig bij vergissing op de wereld; en ik neem aan dat ze wellicht hierheen werden geslingerd met een of ander brok van een gebarsten planeet, zoals we nu nog af en toe in het Heelal zien gebeuren, onder de welbekende en lumineuze gedaante van verschietende sterren.

Trouwens, het doet er niets toe. Ze waren er nu eenmaal en vonden er de natuurlijke bezitters en heersers: de Dieren! Onder dezen herkenden zij, als hun zeer nauw verwant, de Aap en namen terstond van hem zijn grondeigenschap, - de nabootsing over.

Zij imiteerden in alles de dieren, maar hoogst gebrekkig en onhandig, helaas! De mens zag o.a. dat de dieren vochten en begon onmiddellijk ook te vechten. Hij onderscheidde echter niet waarvóór de dieren vochten. Hij begreep niet, dat de leeuw het hert verslindt, niet omdat er een hert minder op de aardbol zou rondlopen, maar wel omdat hij het vlees van dat dier voor zijn eigen voortbestaan nodig heeft. Hij merkte niet, dat leeuwen doorgaans niet met leeuwen vechten, noch dat de olifant zijn uiterste kracht inspant om de plaats van een andere olifant in te nemen. Hij zag en begreep slechts de daad op zichzelf: het vechten!... en in zijn mateloze, grenzeloze domheid vocht hij niet alleen tegen de dieren, maar ook en vooral tegen zijn soortgelijken, tegen zijn eigen ras, tegen de Mens, tegen zichzelf met één woord!

Aldus ontstonden wat men noemt: de oorlogen! En in de oorlog, waarde vriend,... in elke oorlog, hoeft men niets anders te zoeken dan de menselijke drang tot zelfvernietiging, in het obscuur bewustzijn, dat hij hier niet op zijn plaats is in een wereld, die enkel en alleen voor de Dieren werd geschapen en waar hij slechts, als toevallige en rampzalige indringer,

[p. 580]

bij vergissing terecht kwam. Sinds het begin der eeuwen is hij daarmee bezig. Honderden malen was hij op het punt te zullen slagen, maar telkens op het allerlaatste ogenblik, faalde zijn verlossing-door-vernietiging, door tussenkomst van de verlammende factor die de mensen Vrede noemen. Thans, echter, lijkt mij het ogenblik definitief gekomen. Deze oorlog, die de laatste moet zijn, naar de mensen beweren, schijnt het probleem der eeuwen eindelijk te zullen oplossen. Nog enige jaren, nog enige maanden misschien, en wij zijn er; door hongersnood en bloed: de Wereld verlost van het Mensdom en teruggegeven aan hen voor wie ze werd geschapen: de Dieren!

Aldus sprak mijn goede vriend de Effrénist. Hij scheen ten diepste doordrongen van wat hij zei en keek mij aan met strak-geïnspireerde ogen, en poogde op mijn aangezicht de indruk van zijn woorden waar te nemen.

- Het zij zo, antwoordde ik berustend; en bood hem een fijne sigaar aan. Hij nam die met graagte. Ik bezat ook nog een halve fles Grand Marnier en vroeg hem of we niet een glaasje zouden proeven. Hij had daar niets op tegen. Ik inviteerde hem verder om bij ons te blijven eten en hij accepteerde dadelijk.

Toen we zowat tegen elf uur van elkander afscheid namen, was mijn vriend de Effrénist in zulkdanige stemming, dat de wereld, alvorens definitief te vergaan, alvast onder zijn slappe voeten scheen te waggelen.

- Beroerd... beroerd... beroerde, lamme oorlog! Was het nu toch maar uit, dat we weer gewoon kunnen leven! hoorde ik hem in de duisternis, bij 't heengaan, brabbelen.